دورخیز انتخاباتی ولایتی یا ماموریت سیاسی؟

روزنامه اعتماد نوشت: حرف‌هاي چند روز قبل ولايتي در نشست «تجربه ماندگار» حرف و حديث‌هاي بسياري به همراه داشته است. اين عضو هيات عالي نظارت بر برجام است اگر چه تا ديروز _ برنامه تلويزيوني متن و حاشيه در سال ٩٥ _ مي‌گفت: «ما حتما بايد مذاكره مي‌كرديم. اين تصميم نظام بود.

نظام تصميم گرفت مذاكره كنيم. بدون مذاكره چه مي‌كرديم؟ بايد اين اتحادي كه امريكايي‌ها با استفاده برخي غفلت‌هايي كه در بعضي اوقات شد و فريبكاري‌هايي كه داشتند عليه ما ساخته بودند را بر هم مي‌زديم. امروز ديگر امكان ندارد امريكايي‌ها بتوانند يك ١+٥ درست كنند. اگر مذاكره انجام نمي‌شد گزينه بعدي جنگ بود. پس بايد مذاكره انجام مي‌شد.» حالا مي‌گويد: «در ماجراي برجام نان و آب مردم را به برجام گره زدند و همه‌جاي كشور تعطيل بود.

در هيات مذاكره‌كننده همه بار روي دوش دكتر ظريف بود و واقعا تلاش كرد، اما نمي‌شود يك نفر متخصص همه‌چيز باشد، بلكه بايد كارشناسان مختلف حضور داشته باشند و در مجلس نيز اين موضوع مطالعه و بررسي شود. آيا مجلس بايد چنين چيزي را كه اين ميزان مهم است، در عرض ۲۰ دقيقه تصويب كند؟ مشخص است كه مجلس نيز كار خود را به‌خوبي انجام نداده. برخي مي‌گويند در كميسيون‌هاي مجلس به‌اندازه كافي بررسي شده بود، اگر درست بررسي شده بود كه ما اين مصائب را امروز نداشتيم؛ اين نشان مي‌دهد مجلس هم كار خود را درست انجام نداده.»

ولايتي؛ نسخه ٩٢

حرف‌هاي اخير ولايتي احتمالا اين قدر‌ها مورد توجه قرار نمي‌گرفت اگر از اول در صف مخالفان برجام و دولت مي‌ايستاد. همه علامت سوال‌ها و تعجب‌ها وقتي ايجاد مي‌شود كه يادمان مي‌آيد چطور از سعيد جليلي به عنوان سكاندار مذاكرات هسته‌اي در دوران احمدي‌نژاد، انتقاد كرد. فيلم تبليغاتي ولايتي و حمايتش از حسن روحاني به عنوان دبير شوراي عالي امنيت ملي در دوران اصلاحات در پيروزي رييس‌جمهور فعلي كمتر از آن كليد معروف موثر نبود. ولايتي گفته بود: «چرا بايد رابطه ما با ديگر كشورها قفل شود؟ يك زماني وزراي كشورهاي اروپايي صف مي‌بستند براي اينكه به ديدن ما بيايند. يك زماني، تروييكا، سه وزير خارجه اروپايي با هم به تهران آمدند.»

نقش ولايتي در برهم‌زدن ائتلاف ١+٢ نيز فراموش شدني نيست. ائتلافي كه به ظن اصولگرايان مي‌توانست عامل شكست جريان رقيب باشد. براي همين هم بود كه آيت‌الله مهدوي كني او را «سياستمدار بدعهد» خواند و در نامه‌اي محرمانه - نامه‌اي كه دو سال بعد يعني در سال ٩٤ رسانه‌اي شد- نوشت: «برادر بزرگوار جناب آقاي دكتر ولايتي دام عزه و توفيقه، سلام عليكم و رحمه‌الله. در موقعيت حساس كنوني و با توجه به اوضاع پيش‌آمده در صحنه انتخابات، من از شما تقاضايي ندارم. از باب اتمام حجت تنها به دو چيز به جنابعالي هشدار مي‌دهم: نخست اينكه آيا به عهدي كه با ما كرديد، وفادار هستيد يا نه؟ دوم آنكه اوضاع پيش‌آمده نگران‌كننده است و احتمال پيروزي جبهه اصلاحات قوي است. آيا شما نگران اوضاع هستيد يا خير؟ خدايا شاهد باش كه من به عنوان نصيحت به برادر ديني تذكر لازم دادم. والسلام علينا و علي عبادالله الصالحين. محمدرضا مهدوي‌كني». آن مرتبه هم ولايتي چرخيده بود. چرخشي كه به نفع جريان رقيب تمام شد و روحاني را رييس‌جمهور كرد.

رويكرد جديد ولايتي نسبت به برجام تنها عامل توجه رسانه‌ها و تحليلگران به مواضع او نيست. مصاحبه اخير ولايتي و نگاه مثبت او نسبت به روسيه نيز در اين زمينه نقش مهمي داشته است. ولايتي در جديدترين اظهارنظرش، گفته بود: «برخي مي‌گويند روسيه در گذشته نقض عهد كرده است كه بايد به آنها گفت نه اينكه طرف اروپايي همواره هر چه خواسته‌ايم در طبق اخلاص گذاشته و تقديم كرده است؟!... روسيه نه مي‌تواند و نه بنا دارد كه به ايران زور بگويد. با اين كشور در خصوص مسائل دفاعي در حال همكاري هستيم و تقريبا هرچه خواستيم كم و بيش به ما داده است. اين رآكتوري كه روس‌ها درست كردند آلماني‌ها قرار بود درست كنند كه بعد از انقلاب رفتند و يك قدم كوچك برنداشتند. اما روس‌ها رآكتور را درست كردند و چيزهايي به ما دادند كه يك پيچش را اروپايي‌ها نمي‌دهند.»

نگاه خوشبينانه ولايتي به روسيه و انتقادات برجامي او فارغ از اينكه مورد نقد است يا دفاع سبب شد كه فعالان رسانه‌اي چرخش‌هاي او در سياست ورزي طي مقاطع مختلف را رصد كرده و له يا عليه او قلم زنند. سوال بي‌جواب اما همچنان اين است كه هدف ولايتي از تغيير رويكرد اخير چيست؟ بدون شك پاسخ به اين سوال مقدور نيست اگر در نظر نداشته باشيم كه ولايتي بعد از ١٦ سال نقش‌آفريني موثر در وزارت خارجه به قدرتي در سايه بدل شد. او همواره يكي از چهره‌هاي معتمد نظام به حساب آمده و به همين خاطر گمان مي‌رود كه او عقل منفصل راستگرايان در چهار دهه گذشته است. با توجه به موضع‌گيري‌هاي اخير دور از دهن نيست اگر اين عقل منفصل به زبان منفصل بدل شود. خاصه اكنون كه اصولگرايان اگر چه زودهنگام اما مهياي انتخابات ١٤٠٠ مي‌شوند. تندروهاي اصولگرا از رييس‌جمهور نظامي مي‌گويند اما عقلا مي‌دانند كه اين گره تنها به دست يك ديپلمات باز مي‌شود. ديپلمات‌تر از ولايتي هم كه سراغ ندارند پس بعيد نيست اگر باور داشته باشد به سنت همه ادوار گذشته بعد از واگذاري هشت ساله نهاد رياست‌جمهوري در انتخابات آتي برنده بالقوه هستند. تجربه‌هاي كانديداتوري ولايتي در انتخابات رياست‌جمهوري و نبودن چهر‌ه‌اي همچون آيت‌الله هاشمي را نيز مي‌توان به اين معادله افزود و نتيجه گرفت كه چرخش‌هاي اخير خيز انتخاباتي ولايتي و جريان متبوع او است.