امپراتور عباس کیارستمی

روزنامه اعتماد: من جايزه كم نگرفته‌ام ولي اين جايزه با تمام آنها متفاوت‌ است نخستين دليلش اين است كه من هميشه در زمان دريافت جايزه از مجامع بين‌المللي تنها بودم و امروز براي نخستين بار يك جايزه مهم جهاني را در شرايطي مي‌گيرم كه دوستانم كنارم هستند. به‌ويژه بهمن پسرم كه در اينجا حضور دارد و اين نخستين بار است كه شاهد جايزه گرفتن من است بلكه پدرش را باور كند

عصر روز ۲۳ آذر ماه ساعت ۷ شب در باغ سفارت ژاپن در كامرانيه تعدادي از مهم‌ترين هنرمندان و نويسندگان ايراني گرد هم آمده بودند تا نشان افتخار «خورشيد تابان، انوار زرين به همراه نقش گل» ممهور به مهر امپراتور ژاپن به عباس كيارستمي اهدا شود. كيارستمي مي‌گويد امشب فقط دوستانم را دعوت كرده‌ام و عجيب اينكه در اين جمع كوچك ۳۰ نفره هيچ فيلمساز ايراني از نسل او را نمي‌بينم.

اينجا‌- اقامتگاه سفير كبير ژاپن- همه‌چيز ايراني است. همه‌چيز به جز چهره ميزبانان. وقتي از سفيركبير تا كارمندان و كساني كه مسوول پذيرايي از ‌ميهمانان هستند، فارسي صحبت مي‌كنند، آدم ناخودآگاه ياد نسخه دوبله فيلم‌هاي كوروساوا و اوزو به فارسي مي‌افتد. مراسم به‌شدت رسمي است اما صميميت چه در حرف‌هاي سفير و چه در حرف‌هاي كارگردان سرشناس ايراني موج مي‌زند. سفير ژاپن كه در مدتي كوتاه فارسي را ياد گرفته از خاطره تلخ سونامي و جمله اميدوار‌كننده كيارستمي به يك روزنامه فرانسوي مي‌گويد كه قوت قلب مردم كشورش شده است: «من مطمئنم فقط ژاپني‌ها به خوبي از عهده سونامي برمي‌آيند.»


محمود دولت‌آبادي، احمد پوري، فرشيد مثقالي، پرويز كلانتري، عليرضا سميع‌آذر، نگار اسكندرفر، سيف‌الله صمديان، فريار جواهريان، همايون ارشادي، پريوش گنجي، بهمن كيارستمي، فردين خلعتبري، شادمهر راستين، عادل يراقي... از جمله ‌ميهمانان اين مراسم بودند.

منشي جوان سفارتخانه پشت تريبون مي‌رود و به زباني كه كمتر ايراني‌اي با آن آشنا است، متن تقدير از كيارستمي را مي‌خواند. سكوت و لحن پايان كلامش به ‌ميهمانان مي‌فهماند كه نوبت تشويق است. سكوت بعد از صداي كف زدن را صداي كيارستمي مي‌شكند: «قطعا از من انتظار نداريد كه ترجمه كنم». چند ثانيه انتظار كوتاه ‌ميهمانان كافي است تا همان مرد جوان متن را به فارسي بخواند:

« نشان افتخار «خورشيد تابان، انوار زرين به همراه نقش گل» دولت ژاپن از طرف امپراتور ژاپن به جناب آقاي كيارستمي در تاريخ سوم نوامبر ۲۰۱۳ ميلادي اهدا مي‌شود. اين نشان افتخار به پاس خدمات ارزشمند و مساعدت در ايجاد تبادلات فرهنگي و تفاهم متقابل بين ايران و ژاپن‌، ارتقاي سطح فيلم در ژاپن و گسترش فرهنگ ژاپن در سراسر دنيا از جمله ايران از طريق فعاليت‌هاي هنري به كارگردان مشهور و چهره جهاني فيملسازي به عباس كيارستمي اعطا شده است.» تقديرنامه با نشان افتخار توسط سفير ژاپن «كوجي هانه‌دا» به عباس كيارستمي اهدا شد.

بعد از اين بود كه سفير ژاپن به عنوان نماينده صدوبيست‌وپنجمين امپراتور ژاپن «آكي هيتو» پشت تريبون رفت. او از فعاليت‌هاي كيارستمي در كشورش و تاثير فرهنگي اين حضور صحبت كرد و با پاياني كه بر سخنانش گذاشت، نشان داد كه اين تاثير به واقع دو طرفه بوده است. «هانه‌دا» با تبريك به كيارستمي صحبت‌هايش را اين‌گونه شروع كرد:

«از صميم قلب به جنابعالي اين نشان افتخار را تبريك مي‌گويم. همان‌طور كه شنيديد اين نشان از‌طرف امپراتور ژاپن به دليل نقش سازنده آقاي كيارستمي در ارتقاي هنر سينما اهدا شده است. درباره فعاليت‌هاي هنري و استعدادهاي قابل در حوزه فيلم مي‌توان به ساختن فيلم «آشنايي با آقاي كوروساوا» كارگردان سرشناس ژاپني و برگزاري كارگاه‌هاي متعدد توسط ايشان در ژاپن اشاره كرد. همچنين اين كارگردان مطرح سينما در زمينه عكاسي با هنرمندان ژاپني همكاري مثمرثمر داشته است و فيلم «مثل يك عاشق» كه تمامي بازيگران آن ژاپني بوده‌اند در ۱۱ مارس ۲۰۱۱ با وجود سختي‌هاي بسيار پس از زلزله بزرگ در ژاپن فيلمبرداري شد. به عنوان نماينده ژاپن از اينكه ايشان توانستند در آن شرايط سخت به كار در ژاپن ادامه دهند، سپاسگزارم.

آقاي عباس كيارستمي در گفت‌وگو با روزنامه فرانسوي درباره فيلمبرداري پس از ماجراي زلزله، ژاپني‌ها را تنها قومي دانستند كه مي‌توانند در مقابل سونامي مقاومت كنند. اين جمله او باعث شد من بيشتر به كشورم افتخار كنم. لازم به ذكر است به اين نكته اشاره كنم كه فيلم‌هايي كه ايشان ساخته‌اند مورد علاقه بسياري از ژاپني‌ها قرار گرفته است. از صميم قلب سلامتي، خوشبختي و سعادت براي آقاي عباس كيارستمي آرزو دارم.

من به‌تازگي خواندن شعر فارسي را شروع كرده‌ام و بيتي از حافظ كه خيلي دوستش دارم را تقديم شما ‌ميهمانان گرامي مي‌كنم: بيا تا گل برافشانيم و مي ‌در ساغر اندازيم/فلك را سقف بشكافيم و طرح نو در‌اندازيم»


اغراق نيست اگر بگوييم كيارستمي در ميان فيلمسازان جهان دوستان بيشتري دارد تا كشور خودش. دوستي او با «آكيرا كوروساوا» و علاقه‌اش به سينماي ژاپن از سويي و علاقه مردم ژاپن به فيلم و نگاه اين كارگردان ايراني ريشه‌هاي پيوندي است كه عصر شنبه مدالي شد و بر سينه كيارستمي نقش بست. شايد روحيه پركار و خلاق كيارستمي هم در اين خويشاوندي هنري بي‌تاثير نبوده باشد. كيارستمي درباره علاقه‌اش به اين كشور پر رمز و راز شرقي مي‌گويد:

«من باور نمي‌كردم ظرف مدت شش ماه آقاي هانه‌دا بتواند به اين خوبي فارسي ياد بگيرد و حرف بزند. آيا اين دليل كافي نيست براي بيشتر دوست داشتن يك ملتي كه اينقدر سختكوش‌اند و با مسووليتي كه دارند، فكر مي‌كنند بايد زبان كشوري كه در آن زندگي مي‌كنند را بفهمند و با آن حرف بزنند. من دلايل زيادي دارم كه چرا در كشور ژاپن فيلم ساختم و چرا ژاپن را دوست دارم و اين اتفاق يك نمونه‌اش است. اين جمله كه مي‌گويم تعريف از خود نيست، من جايزه كم نگرفته‌ام ولي اين جايزه با تمام آنها فرق دارد.»

آخرين حرف‌هايي كه عباس كيارستمي پشت تريبون مي‌زند با لبخندهاي ‌ميهمانان و گاه با صداي بلند خنده‌ها همراهي شد.

«اما چرا اين جايزه برايم از همه جوايزي كه دريافت كرده‌ام، مهم‌تر است: نخستين دليلش اين است كه من هميشه در زمان دريافت جايزه از مجامع بين‌المللي تنها بودم و امروز براي نخستين بار يك جايزه مهم جهاني را در شرايطي مي‌گيرم كه دوستانم كنارم هستند. به‌ويژه بهمن پسرم كه در اينجا حضور دارد و اين نخستين بار است كه شاهد جايزه گرفتن من است. بلكه پدرش را باور كند. (خنده) . از همه شما كه در اين شادي كنار من بوديد سپاسگزارم. از سفير كبير ژاپن تشكر مي‌كنم و يادي از سفير كبير پيشين ژاپن جناب آقاي «كيم ايجي كمانو» كه ديگر در اينجا نيست، ضرورت دارد. ايشان يكي، دو سالي است كه از اين سفارت رفته‌اند اما در آن دوران ارتباط بسيار خوبي با ما داشتند. در آخر فقط مي‌توانم بگويم كه چه شب خوبي است امشب در كنار شما.»

در شمالي‌ترين منطقه تهران، در اقامتگاهي به غايت ايراني-ژاپني شب رو به پايان است و ميهماني در فضايي منحصر به آداب و غذاهاي ژاپني به آخر مي‌رسد. جمع‌هاي كوچك در هر گوشه‌يي گرم صحبت هستند. عباس كيارستمي در كنار دوستانش طعم نخستين جايزه‌يي كه در كنار آنان گرفت را مزمزه مي‌كند. شب به پايان رسيده و كيارستمي سفرش را از كامرانيه با نشاني از امپراتور ژاپن به سمت خانه‌اش‌ در چيذر آغاز مي‌كند.

براي جهان كيارستمي كلاه از سر برمي‌دارم

نگار اسكندرفر

عباس كيارستمي در آن شب ‌ميهماني خوشحال بود. اين را به زبان آورد و اگر هم نمي‌گفت مي‌شد فهميد كه از بودن در كنار دوستان و خصوصا پسرش بهمن خوشحال است. در همه اين سال‌هايي كه كيارستمي را مي‌شناسم و با او كار كرده‌ام خاطره آن ميهماني بيش از ديگر روزهايي كه او را ديدم به يادم خواهد ماند. خوشحالي و آسودگي‌اش را عميقا احساس مي‌كردم.


قطعا اين شادي براي گرفتن مدال و تقديرنامه نبود، كه در كارنامه‌اش جايزه و تقدير كم نيست. با بهمن راهي خانه شديم و به او همين را گفتم كه چقدر حضور تو در آنجا برايش دلپذير بود و از كشف اين احساس در پدرش دلم لرزيد. كيارستمي جهان خودش را دارد و اگر زير و بم اين جهان را هم نشناسم اين را به يقين مي‌گويم كه هيچ‌كس نمي‌تواند مدعي شناخت كامل او باشد. كيارستمي خودش است، خودش با جهان اختصاصي خودش. سينماي او، عكس‌هاي او، حرف‌هايش و نگاهش به جهان خاص خود اوست. كار نمي‌كند كه جايزه بگيرد. كار نمي‌كند كه تاييد بگيرد.

بي‌هيچ چشم‌اندازي جهان خودش را تصوير مي‌كند. جهاني كه رنج‌ها هم در آن زيبا مي‌شوند. نمي‌دانم مي‌خواهد از تنهايي‌اش فرار كند، با آن بجنگد يا آن را تكثير كند و برايش شريك بيابد. زيبايي‌شناسي او تلخ‌ترين چهره‌ها را، تلخ‌ترين روزها را هم جوري نشان‌مان مي‌دهد كه دوست‌داشتني باشد. كيارستمي دوست‌داشتني است. از آن كساني است كه براي دوست داشتنش دليل زيادي لازم نيست.

همين كه خودش است، همين كه نمي‌شود شناختش جز از طريق همان تصويري كه از جهان خود مي‌دهد، همين كه كارش را با هوشمندي تمام و بدون هراس از تاييد ديگران انجام مي‌دهد، همين كه از تنهايي خودش نمي‌ترسد و با آن زندگي مي‌كند، همين‌ها كافي است تا هر لحظه كه به ياد او مي‌افتم به احترام جهاني كه ساخته كلاه از سر بردارم.

ارهاي كيارستمي تكرار نشدني و مختص او است

محمود دولت‌آبادي


عباس كيارستمي به بخش عمده‌يي از توقعات فرهنگي ملت ما جامه عمل پوشانده است و توانسته افتخارات ماندگاري را براي ملت و كشور ايران كسب كند به دليل اينكه مردم كشور ما فرصت كمي براي حضور در فضاي عمومي دارند، كسب افتخاراتي همچون افتخارات كيارستمي در عرصه جهاني براي مردم ما لازم و ضروري است. همچنين اين افتخارات براي تك‌تك اهالي فرهنگ ايران حايزاهميت است.اما آنچه براي من وراي اين افتخارات اهميت دارد كاراكتر و منش منحصر به فرد عباس كيارستمي است كه همراه است با طمانينه، سكون و سكوتي كه خاص شخصيت و سلوك حرفه‌يي او است. كارهاي كيارستمي تكرار نشدني و مختص او است ممكن است در مورد پاره‌يي از فيلم‌هايش انتقاداتي داشته باشم به‌خصوص درباره نحوه نگاه اوبه ادبيات كهن و آثار شعراي بزرگ ايران ولي هرگز در باب اينكه عباس كيارستمي شخصيتي ممتاز در هنر تصويري ما است شك نداشته‌ام و در همين جا مي‌خواهم به همه جوانان ايران تبريك بگويم و بحق بايد به حضور چنين هنرمندي در كشورمان افتخار كنيم و از او بياموزيم كه چگونه مي‌توان يك عمر بدون هياهو كار كرد و با استمرار و پشتكاري ستودني به خلق آثار هنري و كار كردن در عرصه هنري پرداخت.

افتخارات فرهنگي را در سايه قرار ندهيم

پرويز كلانتري


در چنين مواقعي هر ايراني خودش را در اين افتخار سهيم مي‌داند. همان طور كه وقتي در عرصه‌هاي ورزشي و ديگر عرصه‌هاي ملي افتخاري كسب مي‌شود، همه ملت ايران خوشحال مي‌شوند. نشاني كه امشب عباس كيارستمي دريافت كرد، نشاني باشكوه و معتبر است كه از سوي ملت ژاپن دريافت شده است و همه ما احساس غرور مي‌كنيم. شرايط عجيبي داريم، در حالي كه هنرمندان ما همچون عباس كيارستمي چنين افتخاراتي را به دليل هنر و سختكوشي‌شان كسب مي‌كنند اما فضاي عمومي جامعه ما مواجهه مستقيم و رودررويي با آثار اين هنرمندان ندارد، اين همان بخشي است كه خلأ بين مردم و هنرمندان را به وجود مي‌آورد و به هر روي احساس ناخوشايند ايجاد مي‌كند. در اين خلأ رسانه‌ها مي‌توانند موثر باشند و فاصله مردم و هنرمندان و آثارشان را كم كنند. چنين اتفاقات فرهنگي همچون نشان كيارستمي را مي‌توان به بهترين وجه در رسانه‌ها انعكاس داد و سعي كرد تا مجامع بين‌المللي را هرچه بيشتر متوجه چنين رخدادهاي باارزش فرهنگي كرد. به خصوص در زمانه‌يي كه بسياري در خارج از ايران سعي دارند تا تصويري غيرمنصفانه را از ايران ارائه و مي‌خواهند ارزش‌هاي فرهنگي ما را تقليل دهند. بنابراين نبايد بگذاريم چنين مفاخري در سايه بماند.