تبلیغات صداوسیما شما را کچل می‌کند

فرهیختگان: سال‌ها از ریزش مو و کچلی خود رنج می‌بردم و برای رفع این مشکل به پزشکان و کلینیک‌های متعددی مراجعه کرده بودم، اما هیچ‌کدام افاقه نکرد تا اینکه یک روز از شبکه‌های مختلف صدا و سیما تبلیغاتی برای خلاصی از ریزش مو، پرپشت شدن و سیاه شدن مو پخش شد که بازیکنان فوتبال و مردانی با موهای پرپشت جزو مصرف‌کنندگان این محلول دارویی بودند.

به واسطه همین‌ها بود که گول خوردم و به خواست مجری برنامه بلافاصله عدد یک را برای سامانه پیامکی ارسال کردم. اینها بخشی از صحبت‌های محمد است که فریب تبلیغات کذب و محصولات غیرمجاز بهداشتی را خورده و به امید رویش مجدد موها مبلغ اعلامی در برنامه را به حساب بانکی شرکت تولیدکننده واریز کرده است.

محمد که مبلغ هنگفتی برای درمان مشکل دیرینه خود پرداخت کرده است، می‌گوید: «پس از ارسال کد موردنظر، خانمی از طرف شرکت دارویی با من تماس گرفت و بعد از ارائه توضیحات در مورد نحوه مصرف محلول از من خواست خرید این بسته را به دوستانم هم توصیه کنم که چند نفری سفارش دادیم، اما یک سال مصرف محلول هیچ فایده‌ای نداشت؛ ‌دریغ از رویش یک تار مو روی سرِ طاس.»

قصه دنباله دار تبلیغات آرایشی و بهداشتی در تلویزیون سال‌هاست تبلیغات سلامت‌محور و بهداشتی در شبکه‌های مختلف صداوسیما پخش می‌شود که نه‌تنها درمان و کارایی لازم را ندارد، بلکه از مجوز سازمان غذا و دارو هم بی‌بهره است. این تبلیغات به واسطه حضور برخی بازیکنان ورزشی و سلبریتی‌ها توانسته مشتریان بسیاری برای خود جذب کند که فقط صِرف اعتماد به رسانه‌ ملی هزینه‌های سنگینی برای خرید محصولات پرداخت می‌کنند، در حالی‌که براساس مطالعات علمی و تحقیقات پزشکی رشد مجدد ریشه مو و رویش دوباره برای افراد مبتلا به طاسی باورکردنی و موردتایید پزشکان نیست، اما برخی از مردم ساده‌لوح فقط به‌خاطر اینکه این تبلیغات از تلویزیون پخش می‌شود، تصور می‌کنند واقعیت دارد و تازه بعد از چند دوره خرید و مصرف متوجه عدم کارایی آن می‌شوند.

رسانه ملی این روزها برای کسب درآمدهای میلیاردی به ریسمان جیب و سلامتی مردم چنگ می‌زند و برای مدیران این رسانه نیز اهمیتی ندارد که پخش این آگهی‌های بازرگانی کذب به قیمت جان مردم تمام می‌شود. همین چند سال پیش بود که مدام از تلویزیون شاهد پخش تبلیغات کرم حلزون بودیم که به بسیاری از مصرف‌کنندگان آسیب زد و پس از آن مشخص شد این کرم بدون مجوز بهداشتی از سازمان غذا و دارو در رسانه‌ ملی تبلیغ شد و درنهایت مصرف‌کنندگان متضرر به قوه قضائیه شکایت کردند.

پیش از این نیز شاهد تبلیغات ماهواره‌ای در زمینه داروها و محصولات سلامت‌محور بودیم، اما این روزها سودجویان وطنی و خودی از رسانه‌های خارجی گوی سبقت ربوده‌اند. تبلیغات کالاهای آسیب‌رسان به سلامت مردم در رسانه‌ ملی در حال افزایش است و به‌رغم اینکه وزارت بهداشت متولی اصلی سلامت مردم قلمداد می‌شود، اما نه‌تنها حق نظارت بر تبلیغات مربوط به سلامت را ندارد، بلکه حتی نمی‌تواند نسبت به محتوای این تبلیغات نیز اظهارنظری داشته باشد. حتی در دوره سابق وزارت بهداشت نیز به وفور شاهد تبلیغات گسترده سلامت‌محور و به‌ویژه شامپوهای ضدریزش مو و لاغری در صداوسیما بودیم که چند نامه از سوی سازمان غذا و دارو و وزارت بهداشت برای ممنوعیت تبلیغات کالاهای شامپوی ریزش مو به صداوسیما ارسال شد، اما تا کی باید شاهد بی‌قانونی باشیم و برای جلوگیری از تبلیغ کالاهای زیانبار برای سلامتی مردم نامه‌نگاری انجام شود، مگر نه اینکه هرسال لیست کالاهای آسیب‌رسان به سلامت و مصادیق آن جهت منع تبلیغات به رسانه ملی اعلام می‌شود و رسانه ملی موظف به تبعیت و اعمال آن در تلویزیون است. لیست کالاهای ممنوع‌التبلیغ در رسانه‌ ملی در حالی‌که اخیرا معاونت بهداشت وزارت بهداشت فهرست کالاها و اقدامات آسیب‌رسان به سلامت جهت منع تبلیغات در سال ۹۸ را اعلام کرد، شاهد تبلیغات مستمر و گسترده اکثر این محصولات در رسانه ملی هستیم.

براساس اعلام وزارت بهداشت، در گروه فرآورده‌های گوشتی و غذاهای آماده مصرف، تبلیغ انواع سوسیس و کالباس با گوشت و مرغ با درصدهای مختلف، ژامبون، انواع ساندویچ و پیتزای دارای سوسیس و کالباس و ژامبون و پیتزای منجمد آماده طبخ شامل انواع ساندویچ حاوی سوسیس و کالباس، انواع سمبوسه و فلافل آماده‌شده با روش غوطه‌وری در روغن و پنیر پیتزای پروسس ممنوع است.

در گروه فرآورده‌های شیرین و نوشیدنی‌ها، تبلیغ انواع نوشابه گازدار با قند یا بدون قند، نوشابه گازدار طعم‌دار یا بدون طعم، رنگی و بدون رنگ، کم‌کالری، سبک (لایت، زیرو و...) و میوه‌ای، نوشابه انرژی‌زا و ورزشی، نوشیدنی مالت (ماءالشعیر) طعم‌دار، انواع نوشیدنی‌های میوه‌ای گازدار و بدون گاز با محتوای آب‌میوه ۲۵ درصد و کمتر، آب‌میوه‌ها، نکتارهای میوه و نوشیدنی‌های میوه‌ای گازدار، نوشیدنی‌های میوه‌ای بدون گاز، انواع شربت و نوشیدنی‌های غیرمیوه‌ای و تزئینی، انواع فرآورده‌ها از جمله فرآورده‌های مایع، منجمد و پودری در هر نوع بسته‌بندی و انواع پودر نوشیدنی فوری ممنوع است. همچنین در گروه روغن مصرفی خانوار، تبلیغ روغن مصرفی (منظور از آن روغن‌های نیمه‌جامد مصرفی صنایع و خانوار است) منع تبلیغات دارد. در گروه سایر اقلام خوراکی، تبلیغ انواع سس پرچرب (مایونز، سس سالاد و سس سفید) با چربی بیش از ۳۰ درصد (سس هزارجزیره، سس فرانسوی، سس تارتار، سس ایتالیایی و...) به جز نوع کم‌چرب و کاهش‌یافته، انواع فرآورده‌های سرخ‌شده در روغن بر پایه سیب‌زمینی و غلات (چیپس سیب‌زمینی و غلات) شامل چیپس برگه و چیپس خلالی، سیب‌زمینی سرخ‌شده در روغن و فرآورده‌های سرخ‌شده بر پایه سیب‌زمینی و غلات و حبوبات، انواع فرآورده حجیم‌شده بر پایه ذرت و فرآورده‌های حجیم‌شده بر پایه بلغور و آرد غلات، شیرینی‌های تر، فرآورده‌های کاکائویی مانند شکلات صبحانه (نوتلا)، انواع دراژه، فرآورده کاکائویی با مغزی ویفر، انواع تافی میوه‌ای و غیرمیوه‌ای و طعم‌دار و انواع آبنبات، ممنوع است. همچنین منع تبلیغ سیگار و محصولات دخانی اعلام شده است. در گروه کالاهای آرایشی نیز تبلیغ فرآورده‌های آرایشی رنگی پوست و مو شامل انواع رژلب، ریمل، کرم‌پودر، پنکیک، خط چشم، مداد آرایشی چشم و لب، رنگ مو، انواع فرآورده‌های برنزه‌کننده پوست، انواع محصولات آنتی‌سلولیت و لاغرکننده موضعی، فرآورده‌های صاف‌کننده، فرکننده و کراتینه‌کننده مو ممنوع است.

نگاه قانون به تبلیغات کذب چیست؟ «آیین‌نامه تاسیس و نظارت بر نحوه کار و فعالیت کانون‌های آگهی و تبلیغاتی» در اسفندماه ۱۳۵۸ از سوی شورای انقلاب فرهنگی و در قالب ۲۱ ماده تنظیم شد که براساس آخرین بازنگری‌های صورت‌گرفته این قانون در سال ۱۳۹۲، در تبصره دوم این قانون آمده است: «افراد صنفی مجاز نیستند برای جلب مشتری درباره محصـولات، کالاها یا خدمات، برخلاف واقع تبلیغ کنند.» علاوه‌بر آن در ماده ۶۹ این قانون نوشته شده: «فروش کالا از طریق قرعه‌کشی ممنوع است؛ مرتکبین علاوه‌بر جبران خسارت وارده، به جریمه‌ای معادل سه برابر مبالغ دریافتی محکـوم خواهند شد.» این قوانین در حالی است که همچنان بسیاری از محصولات سلامت‌محور مانند انواع شرکت‌های تولیدکننده گرمنوش، دمنوش، سردوش و محلول‌های دارویی در رسانه ملی در حال تبلیغات هستند و اخبار موجود نشان می‌دهد هیچ‌کس نظارتی بر نحوه عملکرد آنان ندارد. لوسیون موی بهاره مجوز ندارد اخیرا شبکه‌های مختلف صدا و سیما در حالی مصرف محلول تقویت‌کننده موی بهاره را تبلیغ می‌کنند که براساس اعلام سازمان غذا و دارو فاقد مجوزهای قانونی وزارت بهداشت است و براساس قانون اجازه تبلیغ در رسانه‌ ملی ندارد.این شرکت تولیدکننده لوسیون مو مدعی است مصرف این محلول در یک دوره زمانی باعث تقویت و جلوگیری از ریزش مو می‌شود، همچنین از سفید شدن زودرس موها جلوگیری می‌کند، درحالی که به اعتقاد متخصصان پوست و مو درمان قطعی برای رشد مجدد مو و جلوگیری از ریزش مو وجود ندارد و با مصرف برخی محلول‌ها تنها می‌توان از ریزش بیشتر مو جلوگیری کرد.برهمین اساس بنا بر اعلام سازمان غذا و دارو این محصول فقط می‌تواند مدعی تقویت مو شود نه اینکه راجع به جلوگیری از ریزش مو و رویش مجدد مو نیز تبلیغ کند، برهمین اساس به‌طور کلی این محصول حتی برای نمایش تبلیغات خود در رسانه ملی نیز از مراجع ذی‌صلاح مجوز ندارد.

کرم حلزون، تجربه ای‌که داشتیم اواخر ۱۳۹۱ بود که پای کرم حلزون به رسانه ملی باز شد و شرکت عرضه‌کننده این ماده مدعی بود به دلیل وجود ترشحات حلزون، این کرم درمان‌کننده انواع جوش‌های دوران جوانی و بزرگسالی، جوش‌های سرسیاه، اسکارجوش، چین و چروک، سوختگی و اسکار ناشی از آن، لکه‌ها، التهاب پوست، بریدگی‌ها و... است.این تبلیغات صدا و سیما بسیاری از مردم به‌ویژه جوانان را نسبت به خرید و مصرف این کرم تشویق کرد و پس از مدتی مشخص شد این کرم نه‌تنها حاوی ترشحات حلزون نیست بلکه به پوست بسیاری از مصرف‌کنندگان نیز آسیب زده است.این کرم در حالی به صورت مداوم در رسانه ملی تبلیغ می‌شد که هیچ‌گونه مجوزی از سوی وزارت بهداشت و سازمان غذا و دارو نداشت و زمانی که این خبر رسانه‌ای شد بسیاری از مصرف‌کنندگان متضرر به قوه قضائیه شکایت کردند.

سردوش حاشیه ساز اخیرا در رسانه ملی آگهی سردوش‌های کاهنده مصرف آب و افزایش‌دهنده فشار پخش می‌شود؛ علی‌رغم تنوع برندها و قیمت این محصول در بازار بسیاری از مردم به دلیل آشنایی با نام این سردوش در رسانه ملی برای خرید آن به بازار مراجعه کرده‌اند و نسبت به سایر برندهای مشابه چشم خود را بستند به همین دلیل جزء محصولات پرمشتری قلمداد شد اما پس از اندکی بسیاری از خریداران نسبت به کیفیت این کالا معترض شدند زیرا آنچه در تلویزیون دیده بودند با آنچه در منزل نصب کردند زمین تا آسمان متفاوت بود. این سردوش به دلیل پخش تبلیغات مستمر در رسانه ملی، ‌کمبود فشار آب و هزینه‌های سرسام‌آور قبض آب مشتریان بسیاری از سراسر کشور برای خود جذب کرد اما خیلی زود خصوصا در فضای مجازی شواهدی منتشر شد مبنی‌بر اینکه ادعاهای شرکت مذکور واقعی نیست و بسیاری از مشتریان از آنچه سفارش داده بودند رضایت نداشتند.

مشتریان علاوه‌بر ارسال کد برای یک سامانه پیامکی می‌توانستند در یک سایت اینترنتی ثبت‌نام کنند و پس از درج مشخصات خود همچون نام و نام‌خانوادگی، شماره موبایل، ایمیل، آدرس و کدپستی و پرداخت مبلغ ۱۹۸هزار تومان این سردوش را خریداری کنند، البته در تبلیغ تلویزیونی این محصول ۲۰۰ هزار تومان قیمت‌گذاری شده که اعلام کردند با تخفیف می‌توانید با پرداخت ۱۶۸ هزار تومان سردوش جادویی را خریداری کنید اما در این آگهی و سایت هیچ شماره تلفن و آدرس مشخصی برای کسب اطلاعات بیشتر درج نشده و مخاطبان برای خرید فقط می‌توانند به صورت ایمیلی با عرضه‌کننده محصول در ارتباط باشند. نکته عجیب و قابل‌تامل در مورد تولیدکننده این سردوش هم این است که هیچ نظارتی بر روند محصولات عرضه‌شده به مشتریان وجود ندارد و حتی مشتریان نه‌تنها قبل از خرید که بعد از پرداخت پول و خرید سردوش هم هیچ شماره تماس یا محلی برای مراجعه و انتقاد نسبت به محصول پیدا نمی‌کنند، زیرا تنها راه ارتباطی با این شرکت یک آدرس ایمیل است که هرچه شما برای آن نامه ارسال کنید، پاسخی از گیرنده ایمیل دریافت نمی‌کنید و تمام نامه‌ها و اعتراضات‌تان بی‌پاسخ است.