حال ناخوش «نسیم» و «تماشا»

صبح نو نوشت: اوایل دهه ۹۰ با ایجاد دو شبکه تلویزیونی مهم، سیما وارد مرحله جدیدی از فعالیت شد. شبکه تماشا در سال۹۱ و شبکه نسیم در سال۹۲ به روی آنتن رفتند. در این گزارش می‌خواهیم پس از مروری کوتاه نحوه راه‌اندازی این دو شبکه، روند برنامه‌سازی آن‌ها را بررسی و به وضعیت فعلی آن‌ها برسیم.

راه‌اندازی

شبکه تماشا با نمایش سریال‌های نابرده رنج، متشکرم، دوران سرکشی و دوران کهن و با مدیریت «کامبیز اخوان‌صفا »پخش آزمایشی خود را آغاز کرد و به جمع شبکه‌های بیست‌گانه تلویزیون سیمای جمهوری اسلامی ایران پیوست. در ۱۲ اسفندماه ۱۳۹۱ با حضور رییس وقت صداوسیما پخش رسمی۲۴ ساعته خود را آغاز کرد. البته کمی بعد و با آمدن مهندس سرافراز به ریاست رسانه ملی، تماشا در شبکه نمایش ادغام شد.

با تغییر زودهنگام سرافراز، ریاست جدید صداوسیما بازهم تماشا را مستقل کرد؛ اما اوضاع برای شبکه نسیم متفاوت بود. شبکه نسیم با هدف اصلی ایجاد و پخش برنامه‌های مفرح ایجاد شد. نسیم از نشاط، سرگرمی، یادها و مسابقه برگرفته شده است. نسیم به واسطه مدیران و روند کاری‌اش، برخلاف تماشا مسیر مستمر و استانداردی را طی کرد.

بدون‌مزیت

در بین تلویزیون‌های معتبر بین‌المللی، شیوه کار به این شکل است که کمپانی مورد نظر چند شبکه را با موضوعات مختلف ذیل یک برند مشترک راه‌اندازی می‌کند. برای مثال یک برند در شبکه‌های موضوعی کودک، فیلم و سریال فعالیت می‌کند؛ پس وجود شبکه‌های موضوعی امری مرسوم به حساب می‌آید. اما نکته مهم آن این است که کمپانی مادر برای پرکردن ساعات پخش شبکه، محتوا و محصولات لازم را هم داشته باشد. شبکه تماشا در ابتدا و درکنار نمایش ایجاد شد.

هدف‌گذاری مدیران سیما این بود که نمایش فیلم و تماشا سریال پخش کند. طبیعتاً با توجه به معذوریت‌های متعدد رسانه ملی بخش عمده این محصولات تکراری درنظر گرفته شده بودند؛ اما آیا شبکه تماشا از ابتدا تا به امروز توانسته از پس معذوریت‌ها برآید و موفق باشد؟ به‌جز مساله ادغام مقطعی تماشا در نسیم که قاعدتاً در آسیب‌دیدنش بی‌تأثیر نیست، باید این را بررسی کنیم که تماشا چه امتیازی نسبت به دیگر شبکه‌های سیما دارد که بتواند مخاطب را باخود همراه کند؟ به‌جز شبکه‌های استانی، لااقل پنج شبکه سراسری وجود دارد که اقدام به پخش سریال می‌کنند؛ سریال‌هایی که اغلب جدید و غیرتکراری‌اند.

همان‌طور که گفته شد، طبیعی است که بخش عمده آنتن تماشا تکراری باشد اما همان تکرار هم نیاز به یک گزینش هوشمندانه دارد. درحال حاضر به‌جز بازپخش «پایتخت» کدام سریال جذاب در کنداکتور تماشا وجود دارد؟ بازپخش سریال‌های درحال پخش شبکه‌های دیگر از تماشا چه مزیتی دارند؟ خب همان شبکه‌ها که لااقل در دو نوبت سریال‌های خود را تکرار می‌کنند؛ دیگر نقش تماشا در این بین چیست؟ و اما چیزی که می‌توانست برگ برنده تماشا باشد و امروز خبری از آن نیست، پخش یکی دو سریال جدید در طول ماه است.

سال قبل اتفاقات خوبی در نمایش رخ داد و مجموعه‌های جذابی مثل «فرار از زندان» و «خانه پوشالی» از آن پخش شد. همان باعث شد که مخاطب شبکه نمایش به‌طور چشمگیری افزایش یابد. با مستقل شدن دوباره تماشا قرار شده بود این روند در این شبکه ادامه یابد که این اتفاق رخ نداد. امروز تماشا به شبکه‌ای تبدیل شده که تقریباً هیچ جذابیتی برای مخاطب ندارد. علتش این است که اصولاً با مأموریت ذاتی خودش در فاصله زیادی قرار دارد. تنها راه نجات تماشا تأمین سریال‌های باکیفیت و پخش آن است.

دوران‌افول

همان‌طور که گفته شد، اوضاع برای نسیم متفاوت از تماشا بوده و هست. نسیم به واسطه مدیران بانفوذی که داشته، همواره روندی متوسط به بالا را طی کرده است. نسیم درابتدای کار بیشتر آیتم‌های کوتاه یا برنامه‌های نوستالژیک پخش می‌کرد اما به مرور وارد عرصه برنامه‌سازی شد. شاید آن زمان کمتر کسی فکرش را می‌کرد که روزگاری، مشهورترین برنامه‌سازان عرصه کمدی وارد این شبکه شوند. برندهایی مثل «خندوانه»، «دورهمی»، «شبی با عبدی»، «هزارداستان» و «کودک‌شو» از جمله محصولات اختصاصی نسیم بودند که توانستند مخاطبان بسیاری را جذب کنند.

پخش این برنامه‌ها باعث شد که شبکه نسبتاً نوپای نسیم گوی سبقت را از بسیاری شبکه‌های سنتی و سراسری برباید و به یک مجموعه پربیننده تبدیل شود. پخش همزمان خندوانه و دورهمی در طول هفته باعث شد که نسیم حاکم بلامنازع آنتن رسانه ملی باشد؛ اما حالا چند ماهی است که اوضاع برای نسیم عوض شده است.
خندوانه تا این لحظه به آرشیو سپرده شده و دورهمی مهران مدیری به اتمام رسیده است.

اگر از نحوه تمام شدن کار برندهای شبکه -که خوشایند نیست- بگذریم باید به حال ناخوش امروز نسیم اشاره کنیم. انگار تمام تخم‌مرغ‌های مدیران این شبکه در سبد خندوانه و دورهمی بوده و با اتمام آن‌ها دست‌شان خالی شده است. کسی چه می‌داند، شاید هم مدیران این شبکه دیگر انرژی و اراده اولیه برای کار را ندارند. وزن کنداکتور امروز نسیم از همیشه سبک‌تر است. اگر سری به سایت این شبکه بزنید، خالی بودن دست نسیم را متوجه خواهید شد.

کار به جایی رسیده که سیما سنت‌شکنی کرده و سریال «ساختمان پزشکان» را -که گویا قرار نبوده دیگر پخش شود- به صورت شبانه وارد جدول پخش نسیم کرده است. البته طبق صحبت‌های چندماه پیش مدیران سیما ظاهراً قرار است برنامه‌های جدیدی با حضور کمدین‌هایی مثل مهران غفوریان برای این شبکه تولید شود اما شواهد نشان می‌دهد فعلاً نباید منتظر تغییری جدی در نسیم باشیم.

احتمالاً نسیم در ماه‌های آینده درگیر آیتم‌های کوتاه و بازپخش گلچین دورهمی و خندوانه باشد. درکنار اراده مدیران این شبکه، مشکلات مالی قطعاً در این زمینه بی‌تأثیر نیست؛ اما چه بخواهیم و چه نخواهیم یکی دو سالی است که برندهای تجاری در قالب اسپانسر وارد جام جم شده‌اند. اگر مشکل نسیم مالی است، باید خودش را به پناه اسپانسرهای برون‌سازمانی ببرد. اگر مشکل چیز دیگری است... باید مدیران فکری به حالش بکنند. حیف است نسیم حیف بشود!