دعوت‌نامه‌هایی برای استاد شجریان

همدلی: دیروز هیئت ‌مدیره بیمارستان جم با انتشار پنجمین اطلاعیه‌اش درباره استاد محمدرضا شجریان، تازه‌ترین وضعیت جسمانی این خواننده پیشکسوت موسیقی ایرانی را تشریح کرد. در متن این اطلاعیه که ساعت ۱۴:۴۸وز سه شنبه ششم اسفندماه منتشر شده، آمده است: «در ادامه اطلاع‌رسانی به مردم هنردوست و هم‌میهنان عزیز به استحضار می‌رساند شرایط بالینی ایشان در حال حاضر به دلیل تشدید ترشحات ریوی مجدداً به دستگاه ونتیلاتور ( کمک تنفسی) وصل گردیده است. ولی شرایط ریوی، قلبی و کلیوی ایشان پایدار است. جهت مراقبت بهتر و بیشتر نیازمند ادامه بستری در بخش مراقبت‌های ویژه می‌باشند». به نظر می‌رسد بعدازآنکه همایون شجریان در صفحه رسمی‌اش از بهبود شرایط ریه پدرش نوشته بود و از کمتر شدن نیاز او به استفاده از دستگاه برای نفس کشیدن، اما دیروز دوباره استاد شجریان را به دستگاه وصل کرده‌اند و شرایط ریوی او دوباره وخیم شده است.

بخوان به نام عاشقی؟

سه روز قبل در رسانه‌های مختلف خبری از انتشار قطعه‌ای منتشر شد که «بخوان به نام عاشقی» نام داشت. «وحید تاج» که از حاضران در دوره کارگاه آوازی محمدرضا شجریان است، این قطعه را با آهنگسازی حمید اسماعیل‌زاده و شعری سروده علیرضا بهرامی، در دستگاه همایون اجرا کرده است. کوروش بزرگ‌پور نیز نوازندگی تنبک این اثر را انجام داده است. سازندگان این اثر که آن را تقدیمی به استاد محمدرضا شجریان و علاقه‌مندان او منتشر کرده‌اند، با آرزوی سلامت و طول عمر برای صاحب داوودی‌ترین نوا و دُردانه موسیقی ایران، تأکید کرده‌اند که شعر و حال و هوای این اثر، متناسب با حال و هوای این روزهای علاقه‌مندان به استاد، برگ سبزی است پیشکش یک احساس جمعی. جملات و عبارات بالا دقیقاً همان جمله‌ها و عبارت‌هایی است که در متن خبر انتشار قطعه بخوان به نام عاشقی آمده است.

بخوان جانان

حدود یک سال و نیم پیش‌ازاین هم «سالار عقیلی» قطعه‌ای تصویری به نام «بخوان جانان» را منتشر کرد. او هم آن زمان آن اثر را به محمدرضا شجریان تقدیم کرده بود. آهنگساز «بخوان جانان» روزبه بختیاری، شاعر و تهیه‌کننده آن مسعود بختیاری و تنظیم‌کننده‌اش غلامرضا صادقی بود. الناز موسوی‌شوشتری (کارگردان)، میلاد فرهودی (صدابردار)، امید اصغری (میکس و مستر)، هومن میرزایی (تصویربردار)، حمید حسنوی (تدوین)، استودیو پاپ (ضبط)، مهیار طریحی (سنتور)، امین غفاری (ویلن و آلتو)، آتنا مستعان اشتیاقی (کنترباس و چلو) و میثم مروستی (ویلن و آلتو) دیگر عوامل تولیدکننده این قطعه بودند. سالار عقیلی و روزبه بختیاری به‌عنوان آهنگسازی جوان، در آن روزها به‌عنوان هدیه‌ای برای زادروز محمدرضا شجریان آن قطعه را منتشر کردند.

تقدیم جایزه وومکس به شجریان

چند ماه قبل در آبان ماه همین امسال «کیهان کلهر» جایزه وومکس 2019 موسیقی جهان را فنلاند دریافت کرد. او وقتی روی صحنه رفت تا لحظاتی درباره حس و حال خودش برای حاضران و البته مخاطبان تلویزیونی سخن بگوید، گفت:«معمولاً پیش نمی‌آید که انسان وقتی زنده است، مورد تجلیل واقع شود. از این‌رو بسیار مفتخرم و تحت تأثیر قرار گرفتم، هرچند من این جایزه را یک دستاورد شخصی محسوب نمی‌کنم. سال‌های بسیاری مرارت، دانش و پشتکار، پیشینه موسیقی ایرانی است که من محصولِ آن گذشته و پیشینه هستم. امروز این جایزه را از طرف تمام جامعه موسیقی ایرانی می‌پذیرم و به نمایندگی از جامعه موسیقی ایرانی آن را به استاد محمدرضا شجریان، استاد بزرگ موسیقی ایرانی که در چند سال گذشته در بستر بیماری بودند و دل‌تنگ شنیدن صدایشان هستیم، تقدیم می‌کنم. امیدوارم که حالشان خوب باشد و این هدیه را از من بپذیرند.» بعد از این اقدام از سوی کلهر هم بود که همایون شجریان در صفحه اینستاگرامش پیام تبریکی برای کلهر نوشت و در آن توضیح داد: «تبریک بسیار کیهان جان. همان‌طور که اشاره کردی پدر هنوز مراحل بیماری‌شان را می‌گذرانند و متأسفانه در شرایطی نیستند که دست به قلم شوند. مانند همیشه در اوج باشی و افتخارآفرین برای هنر این سرزمین و دوستدارانش. سپاسگزار از محبت و معرفتت.»

هدیه همایون و مژگان به پدر

چند سال پیش هم همایون و مژگان شجریان قطعه‌ای را برای روز تولد پدرشان خواندند که «صدای تو را دوست دارم» نام داشت. آن اثر را «مجید درخشانی» آهنگسازی کرده بود و شعرش را اسماعیل خویی سال‌ها پیش از آن در کتاب شعرش به محمدرضا شجریان تقدیم کرده بود.

از آن زمان تا امروز کم نبوده‌اند تئاترها، تکنوازی‌ها و به‌طورکلی اجراهای گونه‌های مختلف هنری که به محمدرضا شجریان تقدیم شده است اما گاهی ممکن است کارهایی که در این فضا انجام می‌شود در اصطلاح بیرون بزند و شعارگونه و غیرواقعی به نظر برسد. همان‌طور که بسیاری از مردم ایران و علاقه‌مندان به صدای استاد محمدرضا شجریان در طول دو سه سال گذشته در جریان اخبار پیرامون ایشان قرار گرفته‌اند، این خواننده نامدار مدت‌هاست که توانایی حرکت را هم از دست داده است. در ویدیوی شب یلدایی که با حضور آقای شجریان منتشر شد بسیاری از مردم دیدند که بخشی از جسم این هنرمند نامدار دچار فلج موضعی شده و با آنچه بسیاری از ما از این آوازخوان در ذهن داشته‌ایم، تفاوت کرده است. اینجا سخن از سرطان است، آن‌هم درباره مردی که این روزها کم‌کم می‌خواهد وارد نهمین دهه از زندگی‌اش شود.

طبیعتاً شاعر نام آشنایی همچون اسماعیل خویی زمانی شعری برای شجریان سروده که این خواننده شناخته‌شده روی صحنه‌های کنسرت در داخل و خارج از کشور مشغول هنرنمایی بوده و مردم او را با آوازها و تصنیف‌هایش در ذهن می‌آوردند نه با بیماری و دستگاه تنفسی و فلج موضعی. همایون و مژگان شجریان هم هنگامی برای پدرشان قطعه صدای تو را دوست دارم را خواندند که این هنرمند در سلامتی روزگاری می‌گذارند و گاهی با همراهی هر یک از آنها یا هر دوی‌شان در سراسر دنیا به روی صحنه کنسرت می‌رفت. کیهان کلهر هم در یک صحنه جهانی نام محمدرضا شجریان را برای دریافت جایزه وومکس به زبان آورد؛

جایی که شاید به خاطر این دو سه سال بیماری کمتر کسی از آوازخوان نام‌آشنای ایران خبری شنیده بود و کمانچه‌نواز توانمند ایرانی با این کار نشان داد خوب می‌داند عبارت «پهلوان زنده را عشق است» برای انسانی با نگاه و جهان‌بینی او جایگاهی ندارد. اتفاقاً شاید در این میان کیهان کلهر را باید صاحب انسانی‌ترین و اخلاقی‌ترین رفتار به‌حساب بیاوریم چون او سال‌هاست در خارج از ایران زندگی می‌کند، مدت‌هاست با خانواده شجریان درزمینه موسیقی همکاری نکرده و بسیاری از اهالی موسیقی ممکن است در جریان ناراحتی‌های او از برخی چهره‌های در عرصه موسیقی ایرانی در این سال‌ها باشند. کلهر امروز بین‌المللی‌ترین شخصیت درزمینه موسیقی ایران و شاید هنر ایران باشد اما احترام به پیشکسوت را به خوبی آموخته است.

مقلدان استاد او را به خواندن دعوت می‌کنند

در این میان انتشار قطعه‌ای با نام «بخوان جانان» از سوی خواننده‌ای همچون سالار عقیلی که اغلب مخاطبان موسیقی ایران او را مقلد صرف محمدرضا شجریان می‌دانند و معتقدند او در سال‌هایی که ارتباط میان شجریان و صداوسیما شکراب شد به‌عنوان بدل او در رسانه ملی حضور پیدا کرد و از فرصت به دست آمده برای رسیدن به بالاترین حد شهرت و ثروت استفاده برد، کمی عجیب به نظر می‌رسد. لااقل طرفداران آقای شجریان در این چندساله معتقدند او به‌عنوان یک هنرمند همواره تلاش کرده صدای مردم باشد درحالی‌که همان‌ها معتقدند سالار عقیلی نمی‌تواند چنین ادعایی داشته باشد.

این خواننده موسیقی ایرانی را در شبکه من و تو، میتینگ انتخاباتی آقای روحانی، همه شبکه‌های تلویزیونی، جشنواره‌های مختلف مذهبی، بهداشتی و سیاسی و بسیاری از مکان‌های دیگر به شکلی همزمان دیده‌ایم. خوب است به وحید تاج هم برسیم. این خواننده موسیقی ایرانی همیشه و همه‌جا عنوان کرده که شاگرد آقای شجریان بوده درحالی‌که چنین ادعایی نمی‌تواند درست باشد. آقای تاج و بسیاری دیگر جزو خوانندگان حاضر در کارگاه آوازی آقای شجریان بودند و موضوع آن کارگاه‌ها هم نه تحت تعلیم قرار گرفتن خوانندگان جوان که گزینش کسانی بود که شبیه‌ترین نوع خوانش به آقای شجریان را داشتند. وحید تاج هم در این سال‌ها در هر مکان و زمانی که فرصتش را به‌دست آورده اعلام کرده که شاگرد آقای شجریان بوده و تلاش کرده با این رویه، نامش را ماندگار کند. سالار عقیلی و وحید تاج در این روزگار در چند ویژگی بیشترین شباهت را به هم دارند.

از یک سو هردوی این خوانندگان شناخته‌شده درزمینه موسیقی ایرانی به شکل خودآگاه یا ناخودآگاه امروز به مقلدان صدای آقای شجریان تبدیل شده‌اند و اهل‌فن می‌دانند که این اتفاق، اتفاق مبارکی نیست. از سوی دیگر هردوی آنها به فاصله یک سال قطعاتی را با صدای خودشان منتشر کرده‌اند که در آن از آقای شجریان دعوت می‌کنند تا بخواند، درحالی‌که همه ما خوب می‌دانیم این اتفاق به‌احتمال امکان تحقق ندارد. البته وظیفه هر انسانی است که خوش‌بینانه به قضایا نگاه کند اما سؤال اینجاست: چرا در روزهایی که بسیاری هرلحظه منتظر شنیدن خبری تلخ درباره استاد آواز ایران‌اند شما به فکر انتشار قطعاتی با مضمون یکسان دعوت از ایشان برای خواندن افتادید؟