اگر ترامپ پیروز نشود چه خواهد شد؟

فریدون مجلسی . ‌تحلیلگر روابط بین‌الملل در روزنامه شرق نوشت: شاید این پرسش نزد گروهی مطرح باشد که آیا پیروزی دموکرات‌ها در انتخابات آمریکا و حضور بایدن در مسند ریاست‌جمهوری آن کشور می‌تواند خط قرمزهایی را که با حضور ترامپ در مقابل امکان مذاکره دو کشور ایجاد شده است، دور بزند و به دلیل یا بهانه بازگشت آمریکا به برجام فرصتی برای تغییر شرایط بین ایران و ایالات متحده فراهم کند و گفت‌وگو میان دو کشور آغاز شود؟‌

تا چندی پیش که رونقی در بازار کار و اشتغال در آمریکا مشاهده می‌شد و برخی آن را به اقدامات ترامپ در وضع تعرفه‌های گمرکی حمایتی و مشکل‌کردن واردات کالاهای خارجی به‌ویژه چینی نسبت می‌دادند، با وجود منتقدانی که آن رونق را حاصل به‌نتیجه‌رسیدن عملکرد دولت پیشین می‌دانستند، در نظرسنجی‌ها به نظر می‌رسید افکار عمومی آمریکا و همچنین پیش‌بینی‌های کارشناسان درباره تجدید انتخاب ترامپ خوش‌بینانه بود؛ اما اوضاع در سال پایانی دوره کنونی او که بسیار سرنوشت‌ساز است، دگرگون شد.

اقدامات جنجالی در سیاست خارجی با خروج از کنوانسیون حمایت از محیط زیست در برابر تهدید گرمایش زمین، در پی خروج از یونسکو و خروج از سازمان بهداشت جهانی که درست هم‌زمان بود با گرماگرم نگرانی جهانی از شیوع بیماری کووید ۱۹ و ویروس کرونا که با تمسخر چین و ایران از سوی او آغاز شد و درگیری شدیدتر آمریکا را با این بیماری در پی داشت، به آن خوش‌بینی پایان داد و در‌این‌میان کرونا در آمریکا رشته‌های اشتغال و رونق سرهم‌بندی‌شده را پنبه کرد. بزرگ‌ترین آسیب به همان اقشاری وارد شد که ترامپ روی آرای آنان حساب می‌کرد؛ در‌نتیجه شیوع بی‌کاری بر شیوع کرونا پیشی گرفت. کارگران به‌ویژه رنگین‌پوستان و مهاجران که اهانت‌های نژادپرستانه سه سال گذشته ترامپ را تحمل کرده بودند، به بهانه کشته‌شدن خشونت‌آمیز یک سیاه‌پوست به دست پلیس، چنان تظاهرات گسترده‌ای به راه انداختند که ترامپ را برای عوام‌فریبی انجیل‌به‌دست راهی کلیسای جامع واشنگتن کرد و اسقف نیز این کار را سوء‌استفاده از ایمان مردم دانست

قطعا ۴۰ میلیون به‌جان‌آمده‌ای که مشاغل خود را از دست داده‌اند، در تداوم آن تظاهرات سراسری نقش مهمی دارند. در روزهای اخیر ترامپ که همواره با لاف‌زنی پیروزی خود را در انتخابات قطعی اعلام می‌کرد، از این احتمال نام برد که با پیروزی بایدن آمریکایی‌ها دارای رئیس‌جمهوری ناکارآمد خواهند شد که حرف‌زدن خودش را نیز بلد نیست!

در‌حالی‌که یاوه‌گویی و ناسخنوری صفت شاخص خود او و مصداق اندرز ۷۰۰‌ساله سعدی ماست که فرمود: «زبان بریده به کنجی نشسته صمٌ بُکم/ به از کسی که نباشد زبانش اندر حکم!».

به‌هر‌حال اکنون نظرسنجی‌ها نیز حکایت از شکست ترامپ با فاصله زیاد دارد که جز پیش‌آمدن شرایطی ناگهانی امکانی برای ترمیم دیده نمی‌شود. البته اینها به خود آمریکایی‌ها مربوط است؛ اما آیا پیشنهادهای مکرر او برای مذاکره با ایران در ماه‌های باقی‌مانده ریاستش فرصتی به حساب می‌آید که بتوان به آن امید بست؟ پاسخ او از طرف مقامات نظام داده شده و منفی است. حتی در مقابل شرایط پمپئو که نهایتا خواهان رفع تهدید از موجودیت اسرائیل است، حسن روحانی هم شرایط خود را اعلام کرد که شامل بازگشت آمریکا به برجام، پوزش آمریکا از ایران و پرداخت خساراتی است که بر اثر تحریم آمریکا به ایران وارد شده است.

بدیهی است که آمریکا جمهوری اسلامی و ملت ایران را زیر فشار تحریمی خشن و زیان‌بخشی قرار داده است؛ اما شرط بازگشت به برجام هنوز این پرسش را در مقابل برجام‌ستیزان داخلی مطرح می‌کند که بالاخره برجام بد بود یا خوب بود؟‌ اما برجام خوب یا بد، با بازگشت آمریکا که بایدن وعده داده بود، مسئله ایرانیان را حل نمی‌کند. فراموش نکنیم که پس از امضای برجام و درِ باغ سبز نشان‌دادن اولیه غرب به دولت روحانی که به ضرب نشان‌دادن کلید رفع تحریم انتخاب شده بود و با پرداخت مطالبات نقد ایران و امضای قراردادهای فروش بویینگ و ایرباس و حضور توتال و زیمنس و... آغاز شد، برخی تحرکات نادرست داخلی شروع شد و آن بساط در همان زمان اوباما برچیده شد و ربطی به ترامپ نداشت. ترامپ تحریم بانک و معاملاتی را با خطای بزرگ خروج از برجام ادامه داد و تشدید کرد.

اکنون هم که بایدن هنوز به کاخ سفید نیامده، اما‌و‌اگرهایی درباره مذاکرات مجدد بر مبنای حمایت از اسرائیل قائل شده است؛ بنابراین اگر تغییری در این رویکرد متضاد در مسئله صلح خاورمیانه و راه بینابین رخ ندهد، باید آینده را بر پایه تداوم وضع موجود ببینند، خواه طرف دموکرات باشد یا جمهوری‌خواه.