ابهام ۱۸۰درجه‌ای کارایی کارت ملی هوشمند

خراسان: امروز می خواهیم درباره کارت ملی هوشمندی بنویسیم که احتمالا برخی از شما هنوز موفق به دریافت آن نشده اید. کارتی که گفته می شد قرار است جای همه کارت های بانکی، شناسنامه، گواهی نامه، گذرنامه، دفترچه بیمه و... را بگیرد و ما را از جابه جایی آن همه کارت خلاص کند ولی هنوز ما غیر از یک کارایی آن که همان کارت شناسایی بودن است چیز دیگری ندیده ایم.

البته این مطلب که وزیر ارتباطات در صفحه اینستاگرامش نوشته بود: «برای این که از کارت ملی هوشمند، استفاده هوشمند شود، باید کاربردهای آن را ترویج کرد.» و همچنین صحبت های او در ویدئو‌کنفرانسی در جمع مدیران پست بانک که گفته بود: «از پست‌بانک خواسته بودم که کارت‌خوان‌های کارت ملی هوشمند را در تمام شعبه‌ها نصب کند تا برای افتتاح حساب و وصول چک، دیگر نیازی به کپی گرفتن از کارت و تشخیص هویت توسط مسئول باجه نباشد.» ما را کمی امیدوار کرد که ناگهان روز گذشته مرکز پژوهش های مجلس با انتشار تحقیقی پروژه کارت ملی هوشمند را شکست خورده ارزیابی کرد.

با این حال امروز سعی داریم درباره این ابهام بنویسیم. پس اگر کارت ملی هوشمند گرفته اید یا منتظر دریافت آن هستید با ما همراه باشید.

تاریخچه کارت ملی هوشمند

پروژه کارت هوشمند ملی از سال 91 با صدور دو میلیون کارت آغاز به کار کرد. طبق قانون برنامه پنج ساله پنجم توسعه باید در سال 94 صدور کارت هوشمند ملی برای اتباع ایرانی پایان می یافت، اما هم اکنون با گذشت هشت سال این پروژه به سرانجام نرسیده است و گفته می شود این تاخیر به دلیل تحریم ها بوده چون تراشه کارت ملی به صورت واردات تامین می شود.

تعداد کارت های هوشمند صادر شده

بر اساس آمار منتشر شده تاکنون از مجموع 62.5 میلیون نفر واجد شرایط دریافت کارت هوشمند، حدود 58 میلیون نفر برای دریافت کارت هوشمند ملی ثبت نام کرده اند که برای 48 میلیون نفر کارت صادر شده است. بنابراین حدود 10 میلیون نفر از افرادی که ثبت نام کرده اند، کارت هوشمند ملی خود را دریافت نکرده اند. حدود چهار میلیون نفر نیز برای دریافت کارت تاکنون اقدامی نکرده اند که در مجموع حدود 14 میلیون نفر در کشور بدون کارت ملی هوشمند داریم که رقم قابل توجهی است.

کارایی های اعلام شده

پیش از این اعلام شده که کارت هوشمند ملی می‌تواند به عنوان یک کلید ورود مناسب برای کاربردهایی مانند هدفمند کردن یارانه‌ها، سلامت الکترونیکی و کاربردهای انتخابات و دیگر خدمات شهروندی باشد و قرار بوده سه کاربرد اصلی «شناسایی»، «تصدیق هویت» و «امضای دیجیتال» را ارائه دهد. خب تکلیف شناسایی که مشخص است اما تصدیق یا احراز هویت هم با همین کارت باید صورت بگیرد آن هم با تطبیق عکس و اطلاعاتی همچون اثر انگشت که امکان جعل هویت را به حداقل برساند.

درباره کاربرد امضای دیجیتال هم باید بگوییم که صاحب کارت می‌تواند بر این اساس از «امضای دیجیتالی» و تکنیک‌های رمزنگاری برای رسیدن به این اهداف استفاده کند. گفته می شود روی تراشه داخل کارت هوشمند می توان حجم فراوانی از اطلاعات را بارگذاری کرد به همین دلیل احتمال تجمیع تمامی کارت‌های داخل کیف‌های جیبی را هم داده اند.

ردیابی کرونایی ها با کارت ملی

پیش از این اعلام شد که با رصد کارت ملی مسافران ریلی و هوایی از جابه جایی چندین هزار مسافر کرونایی جلوگیری شده و همچنین قرار است از این به بعد همراه داشتن کارت ملی اجباری شود تا از ارائه خدمات اداری و همچنین خدمات مترو به مبتلایان جلوگیری شود اما نحوه چگونگی شناسایی مشخص نشد و این شائبه به وجود آمد که شاید قرار است از کارایی هایی که گفته می شد کارت ملی هوشمند دارد، استفاده کنند ولی تا این لحظه درباره این موضوع صحبتی از سوی مسئولان نشده است.

آب سردی بر امیدها

همان طور که پیش از این در این گزارش خواندید، قرار بود کارت ملی هوشمند خدمات گسترده ای را ارائه دهد و صحبت های وزیر ارتباطات و الزامی شدن همراه داشتن کارت ملی برای شناسایی بیماران کرونایی هم نوید شروع استفاده از دیگر امکانات کارت ملی هوشمند را می داد اما گزارش مرکز پژوهش های مجلس آب سردی بود بر همه امیدها. مرکز پژوهش ها در این گزارش تاکید می کند: «کارت هوشمند ملی که قرار بود کارکرد شناسایی، احراز هویت و امضای دیجیتال را انجام دهد هم اکنون صرفاً برای شناسایی به کار گرفته می شود.

احراز هویت نیز به صورت محدودی به شکل آفلاین و بیشتر از طریق آنلاین انجام می گیرد.» همچنین مرکز پژوهش های مجلس احتمال جعل کارت های ملی هوشمند را دور از ذهن ندانسته و تاکید کرده است: «با این توضیحات باید بیان کرد که پروژه صدور کارت هوشمند ملی چندمنظوره به اهداف تعریف شده در قوانین و آیین نامه ها دست نیافته و صرفاً کارکردی تک منظوره دارد و برای شناسایی می توان از آن استفاده کرد.»

هزینه های پسا هوشمندی

مرکز پژوهش ها حتی به مسئله مهم تری هم اشاره کرده و در این گزارش آورده است که اگر این کارت ها حتی بتوانند کارایی های گفته شده را ارائه دهند، در آینده کشور برای به کارگیری این کارت ها نیازمند واردات تعداد زیادی کارت خوان مخصوص کارت های ملی است که با هزینه امروز هرکدام بین سه تا پنج میلیون تومان هزینه خواهد داشت.»

پیگیری ها

برای این که از تعداد کارت خوان های کارت ملی هوشمند تعبیه شده در پست بانک ها مطلع شویم - پیش از این گفتیم که وزیر ارتباطات خبر از عملیاتی شدن آن داده بود - به سراغ مدیر عامل پست بانک رفتیم که متاسفانه پاسخ گو نبود و روابط عمومی پست بانک هم بعد از قول دادن برای پاسخ گویی و ارائه آمار کارت خوان های کارت ملی تعبیه شده در بانک ها و قیمت آن تا لحظه تنظیم این گزارش خبری نداد و پاسخ گوی تلفن های ما نبود.
روابط عمومی ثبت احوال هم پاسخ به سوالات در خصوص کارت ملی هوشمند را وظیفه سخنگوی آن سازمان اعلام کرد و سخنگوی ثبت احوال هم هیچ تلفنی را پاسخ نداد!