پول‌پاشیِ مجلس؛ افزایش یارانه‌ها با دلار جهانگیری!

روزنامه توسعه ایرانی: مبلغ یارانه نقدی خانوارها دو برابر می‌شود. این تازه‌ترین تصمیم کمیسیون تلفیق مجلس است که حواشی زیادی به دنبال داشته است. تصمیمی که موجب می‌شود بار هزینه‌ای سنگینی به بودجه کشور تحمیل شود آن هم درست در شرایطی که پیش‌بینی شده است دولت در سال آینده با کسری بودجه‌ای به بزرگی ۳۰۰ هزار میلیارد تومان مواجه می‌شود.

این شرایط دولت برای تامین هزینه‌های سنگینی مانند یارانه نقدی ناچار به چاپ پول و تحمیل تورم سنگین‌تر به عموم مردم خواهد شد و در واقع مبلغ یارانه را با رقم درشت‌تری از جیب عموم شهروندان برداشت خواهد کرد. چنانکه در حال حاضر ارزش یارانه نقدی ۴۵ هزار و ۵۰۰ تومانی سقوط قابل ملاحظه‌ای داشته است. با این اوصاف اما گویا مجلس و دولت که تا پیش از این به طبل زیانبار بودن توزیع پول نقد در جامعه می‌کوبیدند حالا با نزدیک شدن به انتخابات ریاست‌جمهوری برای توزیع غیراصولی یارانه در جامعه گوی سبقت را از دست هم می‌ربایند!

جزئیات افزایش مبلغ انواع یارانه

کمیسیون تلفیق مجلس سهم یارانه مردم از منابع هدفمندی یارانه‌ها را برای سال آینده ۲ برابر کرد. بر اساس تصمیم جدید مجلس همچنین بنا شده است که مجلس یارانه نقدی و معیشتی را ادغام و با اضافه کردن برخی منابع دیگر، یارانه جدیدی به مردم بدهد.

مجلس برای این طرح 140 هزار میلیارد تومان منابع پیش‌بینی کرده است که بخشی از آن را از محل حذف ارز ۴۲۰۰ تومانی تامین می‌کند. این در حالی است که دولت در لایحه بودجه سال آینده کل رقم یارانه به مردم را ۷۳.۸ هزار میلیارد تومان پیش‌بینی کرده بود.

جزئیات منتشر شده از این مصوبه نشان می‌دهد که نزدیک به ۲۰ میلیون نفر از مردم که صرفا یارانه نقدی 45 هزار و 500 تومانی را دریافت می‌کنند، میزان یارانه دریافتی‌شان سال آینده ۲ برابر خواهد شد و به ۹۱ هزار تومان در ماه می‌رسد. این افراد از سایر یارانه‌های حمایتی نظیر یارانه معیشتی و یارانه کرونا برخوردار نیستند. در مجموع شمار کسانی که یارانه‌ نقدی را دریافت می‌کنند، حدود ۷۸ میلیون نفر هستند.

همچنین ۵۸ میلیون نفری که یارانه نقدی و معیشتی بنزین دریافت می‌کنند سال آینده، با ادغام این دو یارانه‌ در مجموع هر نفر ۱۳۶ هزار تومان در ماه یارانه دریافت خواهد کرد.

حدود ۱۰ هزار میلیارد تومان از منابع ناشی از هدفمندی یارانه‌ها که قرار است به مردم اختصاص یابد، بین ۱۰ میلیون نفری که تحت پوشش کمیته امداد امام خمینی و بهزیستی هستند، توزیع خواهد شد که البته شیوه نقدی یا غیرنقدی بودن آن مشخص نیست. در صورتی که دولت تصمیم بگیرد این رقم را به یارانه نقدی این افراد اضافه کند، رقم یارانه دریافتی آنها از ۱۳۶ هزار تومان به ۲۲۰ هزار تومان در ماه افزایش خواهد داشت.

در نهایت اینکه دولت موظف است از 140 هزار میلیارد تومان یارانه رقم 126.5 هزار میلیارد تومان را به صورت نقدی به مردم بپردازد و مابقی آن را به صلاحدید خود یا به صورت نقدی و یا کالایی بین یارانه‌بگیران توزیع کند.

قالیباف: دلار ۴۲۰۰ تومانی را به مردم می‌دهیم!

توزیع این حجم یارانه نقدی بین مردم موضوعی است که سال‌هاست کارشناسان اقتصاد نسبت به آن نقدهای تند و تیز داشته‌اند اما دولت و مجلس بی‌توجه به نظرات کارشناسی نه تنها این مساله را مدیریت نکرده‌اند که حالا حجم یارانه نقدی مردم به اندازه‌ای رسیده است که تقریبا معادل درآمد مالیاتی کشور است.

این در حالی است که پیش از این هم دولت حسن روحانی توزیع یارانه نقدی را مصیبت اعظم توصیف کرده و آن را کاری غیرکارشناسی دانسته بود و هم مجلس دولت را زیر فشار گذاشته بود که تعداد یارانه‌بگیران را کاهش دهد اما حالا گویا با داغ شدن تنور انتخابات طیف‌های سیاسی تلاش می‌کنند که یارانه نقدی را دستاویز جمع کردن آرا سیاسی قرار دهند و هم دولت و هم مجلس برای توزیع انواع یارانه نقدی از همدیگر گوی سبقت را ربوده‌اند.

محمدباقر قالیباف، رئیس مجلس درباره توزیع یارانه نقدی، موضوع توزیع ارز 4200 که به دلار جهانگیری معروف است را توجیه قرار داده و گفته است که «مابه‌التفاوت ارز بین ۷۰۰ تا ۸۰۰ هزار میلیارد تومان است که باید به جیب مردم رفته و مشکلات آن را حل کند و مجلس حتماً این کار را انجام می‌دهد. ما در مجلس توجه به سلامت، معیشت، محرومیت‌زدایی و تولید و اشتغال را در دستور کار قرار داده‌ایم.»

مصوبه یارانه‌ای مجلس نشان می‌دهد که نزدیک به ۲۰ میلیون نفر از مردم که صرفا یارانه نقدی 45 هزار و 500 تومانی را دریافت می‌کنند، میزان یارانه دریافتی‌شان سال آینده ۲ برابر خواهد شد و به ۹۱ هزار تومان در ماه می‌رسد. این افراد از سایر یارانه‌های حمایتی نظیر یارانه معیشتی و یارانه کرونا برخوردار نیستند

این در حالی است که هم توزیع ارز 4200 تومان از نگاه کارشناسی فسادآور تلقی می‌شود و هم توزیع یارانه نقدی بین قشر بزرگی از مردمرفتاری غیراصولی در اقتصاد به شمار می‌آید.

چرا پرداخت یارانه بیشتر اشتباه است؟

اما منابع ارز 4200 تومانی که حالا مجلس مدعی است به عنوان یارانه به مردم اختصاص می‌دهد از کجا تامین می‌شود؟ بر اساس گزارش مرکز پژوهش‌های مجلس این منابع با خلق پول و تحمیل تورم از جیب دیگر مردم خارج می‌شود.

مرکز پژوهش‌های مجلس در گزارشی اعلام کرد که درآمد نفتی کشور در شش ماه نخست سال 99 حدود 700 میلیون دلار بوده است و در این مدت دولت 4 میلیارد دلار ارز 4200 تومانی برای واردات کالاهای اساسی پرداخته است که مابه‌التفاوت آن از منابع بانک مرکزی برداشت شده است. در این گزارش مرکز پژوهش‌های مجلس تاکید کرده است که این برداشت از منابع بانک مرکزی منجر به رشد 15 درصدی پایه پولی کشور خواهد شد.

حالا در این شرایط دولت و مجلس به جای حذف ارز 4200 تومانی قرار است آن را به عنوان یارانه نقدی به مردم پرداخت کنند. این اتفاقات در شرایطی رخ می‌دهد که دولت با کسری سنگین بودجه مواجه است و همین مساله کارشناسان را نگران رشد افسارگسیخته تورم و سوق دادن اقتصاد به سمت ونزوئلایی شدن، کرده است.

فروش نفت به عنوان عمده‌ترین منبع درآمد کشور در شرایط تحریم سقوط قابل توجهی داشته است و به دلیل شیوع کرونا و تعطیلی کسب و کارها و زیان ده شدن آنها امکان تحقق درآمدهای مالیاتی نیز بسیار دشوار است و پیش‌بینی می‌شود که دولت بالغ بر 300 هزار میلیارد تومان کسری بودجه را در سال 1400 تجربه کند.

با این وجود تحمیل هزینه‌های مختلف و انواع یارانه به بودجه همچنان ادامه دارد. از آن سمت با رشد قابل توجه هزینه‌ها و تورم ناشی از خلق پول ارزش یارانه نقدی به شدت ریزش داشته است به گونه‌ای که یارانه نقدی 45 هزار و 500 تومانی در حال حاضر کفاف خرید یک شانه تخم مرغ را می‌دهد و از این نظر کمکی به رفاه خانوار نخواهد داشت.

بدرقه دلار ۴۲۰۰ تومانی یا استقبال از یارانه تلخ؟

مجلس ادعای دولت مبنی بر اینکه قرار است ارزش محاسباتی دلار در بودجه به بالای 17هزار تومان برسد را رد می‌کند و می‌گوید: اختیار تصمیم‌گیری درباره نرخ با دولت خواهد بود اما ابهام و پیچیدگی ماجرا این است که مجلس هرچند می‌گوید کاری به نرخ دلار در بودجه ندارد، اما روی 100هزار میلیارد تومان بودجه ناشی از حذف دلار 4200تومانی حساب کرده و برای آن خرج تراشیده است. نه محمدباقر قالیباف، در مقام رئیس مجلس و نه الیاس نادران در مقام رئیس کمیسیون تلفیق بودجه حاضر نمی‌شوند بگویند قیمت دلار را در بودجه چند حساب کرده‌اند و رئیس مجلس در آخرین اظهارنظر خود گفته است: تهمت ناروا به مجلس نزنید، مجلس نرخ ارز تعیین نکرده و آن‌قدر نسبت به اقتصاد نادان و ناشی نیستیم که نرخ ارز را تعیین کنیم. او می‌گوید: نه مجلس و نه دولت هیچ‌کدام قادر نیستند نرخ ارز را تعیین کنند چراکه نرخ ارز نتیجه مدیریت و عملکرد ما در کف بازار است. ما می‌گوییم تفاوت نرخ تسعیر ارز با نرخ آزاد که حجم بسیار زیادی است به حدی که بیشتر از بودجه جاری است، کجا خرج می‌شود؟ او می‌گوید: این مبلغ باید به جیب مردم برود تا مشکلات آنها مرتفع شود و مجلس مصمم است این کار انجام شود.

این مبلغ از کجا می‌آید؟

پرسش بی‌پاسخ همچنان این است که این پولی که مجلس می‌گوید باید به جیب مردم برود از کجا می‌آید؟ نمی‌توان از یک طرف به درستی خواستار حذف دلار 4200 تومانی بود و از طرف دیگر شفاف گفته شود که 100هزار میلیارد تومان یارانه نقدی جدید در راه است و در پشت پرده از اینکه قیمت دلار را چند حساب کرده‌اند، پرده‌پوشی کرد؟ حتی اگر نرخ ارز در بازار آزاد کشف قیمت شود، آنچه بانک مرکزی قرار است بابت فروش ارز دولتی به‌حساب خزانه واریز کند، نه نرخ بازار آزاد که معادل ریالی نرخ ارز در بودجه سالانه است که همه ساله هرچند در متن قانون بودجه قید نمی‌شود اما شفافیت بودجه‌ای همه ساله ایجاب کرده که این نرخ اعلام شود. ابهام جدی‌تر که می‌تواند برخلاف تصور نخست قانونگذاران یارانه نقدی دوبرابر را به یک قهوه تلخ در کام مردم تبدیل کند، این است که پرداخت یارانه نقدی دوبرابر به یک مطالبه دائمی تبدیل خواهد شد و اگر روزی ارز تک‌نرخی شد، دیگر خبری از مابه‌التفاوت نرخ ارز چندنرخی برای ریختن به‌حساب یارانه‌ها نیست و آن روز باید دید برای پر کردن چاه خالی یارانه‌های نقدی قرار است از کجا پول تامین شود.

واریز یارانه نقدی یا تقسیم فقر

پرداخت یارانه‌های پنهان و دارای شائبه رانتی به‌صورت مستقیم به شهروندان جامعه هرچند قابل دفاع و منطقی است، اما بدون اصلاحات جدی در نظام اقتصادی کشور ازجمله استحکام منابع بودجه‌ای دولت، شفاف‌تر شدن دخل و خرج‌ها، حاکم شدن نگاه بلندمدت و حرکت به سمت آزادسازی واقعی اقتصاد تنها باعث کهنه‌تر و مزمن‌تر شدن زخم‌های اقتصاد ایران خواهد شد. داستان آب رفتن یارانه 45هزار و 500تومان به ارث رسیده از دولت احمدی‌نژاد در اثر تورم اکنون پیش روی 80میلیون ایرانی است که انتخاب کنند از دولت و مجلس پول بیشتری به‌صورت ماهانه می‌خواهند یا اینکه دوست دارند قدرت خرید آنها دست‌کم در یک برنامه 10ساله حفظ شود و تورم از اقتصاد ایران و سفره مردم رخت بربندد. دادن یارانه نقدی بیشتر حتی تا 10برابر قبل از اجرای اصلاحات عمیق اقتصادی در بلندمدت به فقیرتر شدن مردم می‌انجامد.