چراییِ چرخش مواضع بایدن در قبال ایران

روزنامه توسعه ایرانی: دو روز گذشته، روزهای ارسال پارازیت از سوی دولت بایدن روی پالس‌های مثبتی بود که پیشتر برای تفاهم با ایران فرستاده بود. صبح جمعه، رسانه‌های آمریکایی و انگلیسی خبر از حمله آمریکا به مواضع متعلق به نیروهای نزدیک به ایران در سوریه دادند.

ساعتی بعد، وزارت دفاع آمریکا در بیانیه‌ای نه تنها اصل خبر را تایید کرد، بلکه صریحا اعلام کرد که «نیرو‌های ارتش آمریکا به دستور رئیس‌جمهور بایدن چند حمله هوایی به زیرساخت‌های مورد استفاده گروه‌های مورد حمایت ایران در شرق سوریه انجام دادند.»

سخنگوی پنتاگون عنوان کرد که حملات مذکور به تخریب چندین ساختمان در یک گذرگاه مرزی منجر شده که مورد استفاده کتائب‌حزب‌الله و کتائب سیدالشهدا بوده‌اند.

سه روز پیش منابع خبری گزارش داده بودند که سه فروند راکت کاتیوشا به اطراف سفارت آمریکا در منطقه سبز بغداد برخورد کرده و دیروز شبکه خبری «ای‌بی‌سی» مدعی شد ایالات متحده به تلافی حمله راکتی انجام‌شده در اربیل که به زخمی شدن چند آمریکایی منجر شد، این حمله هوایی در شرق سوریه و در نزدیکی مرز عراق را انجام داده است.

خبر این حمله و بیانیه پنتاگون که در آن هدف مورد حمله را مشخصا «نیروهای تحت حمایت ایران» یاد کرده اما پارازیت اصلی نبود. پارازیت اصلی خبر تصمیم آمریکا برای صدور قطعنامه علیه ایران در نشست شورای حکام آژانس بین‌المللی انرژی اتمی بود.

ایران اخیرا با مصوبه مجلس، اجرای پروتکل الحاقی را متوقف کرد که البته توافقی با رافائل گروسی، مدیرکل آژانس بین‌المللی انرژی اتمی را نیز ضمیمه این اقدام خود کرد تا در صورت لغو تحریم‌ها در سایه آن توافق، بتواند به پیش از اجرای مصوبه مجلس بازگردد.

صدور قطعنامه علیه ایران در شورای حکام

اقدام ایران برای توقف اجرای پروتکل الحاقی، فشاری بر طرف‌های غربی برجام و البته توافقش با گروسی نیز چراغ سبزی مبنی بر اینکه راه بازگشت باز است. در حالی که ناظران در انتظار تصمیم طرف‌های غربی در واکنش به اقدام اخیر ایران بودند، بلومبرگ دیروز گزارش داد که آمریکا به دنبال محکومیت رسمی ایران در نشست شورای حکام آژانس بین‌المللی انرژی اتمی است.

این نشست پس فردا، دوشنبه اول مارس مصادف با ۱۱ اسفند برگزار می‌شود و آنطور که بلومبرگ گزارش داده، دیپلمات‌های آمریکایی روز پنجشنبه گذشته سندی را توزیع کرده‌اند که لیست شکایات واشنگتن است و از ایران می‌خواهد تا با بازرسان آژانس همکاری کامل کند.

بنابراین گزارش آمریکا یک قطعنامه پیشنهادی دارد که در آن ضمن ابراز نگرانی شدید از یافته‌های آژانس بین‌المللی انرژی اتمی و تعلیق پروتکل الحاقی از سوی ایران، از دیگر کشورها می‌خواهد که در شورای حکام، ایران را به صورت رسمی به دلیل تشدید فعالیت‌های هسته‌ای محکوم کنند.

در حالی که کره جنوبی خبر از موافقت آمریکا با آزادسازی بخشی از اموال بلوکه شده ایران را داده، ند پرایس اما با تاکید بر اینکه هیچ بخشی از پول ایران آزاد نشده، تصریح کرد که این دارایی‌ها تنها بعد از مشورت با آمریکا آزاد می‌شوند

این تصمیم دولت بایدن در حالی که برخی در انتظار گشایش کامل پنجره‌های دیپلماسی بودند، بسیاری را شوکه کرد. گذشته از آن، لحن دیپلماتیک دولت وی درباره ایران نیز روز گذشته حاوی فشار دیگری بود.

گروکشی دلاری

پس از آنکه علی‌اکبر صالحی و رافائل گروسی در تهران بر سر نحوه توقف اجرای پروتکل الحاقی از سوی ایران توافق کردند، خبر آزادسازی اموال و پول‌های بلوکه شده ایران در ژاپن، کره جنوبی، عراق و عمان منتشر شد. عبدالناصر همتی، مدیرکل بانک مرکزی از آزادسازی این پول‌ها در آینده نزدیک خبر داد و رئیس‌جمهوری نیز آن را موفقیتی بزرگ خواند.

حتی کره جنوبی نیز روز پنجشنبه خبر موافقت آمریکا با آزادسازی بخشی از اموال بلوکه شده ایران را اعلام کرد. ند پرایس اما در نشست خبری خود با تاکید بر اینکه هیچ بخشی از پول ایران در کره جنوبی آزاد نشده، تصریح کرد که دارایی‌های ایران در کره جنوبی تنها بعد از مشورت با آمریکا آزاد می‌شوند.

این گروکشی دلاری، پارازیت دیگری بود که آمریکا ظرف دو روز گذشته روی پالس‌های مثبت قبلی خود انداخت. پرایس حتی تاکید کرد که «ما متعهد به انجام مشاوره با شرکای خود از جمله اسرائیل در مورد ایران هستیم.»

ادعای رویترز درباره واکنش ایران

این در حالی است که بنیامین نتانیاهو، نخست‌وزیر اسرائیل در گفت‌وگویی با Channel ۱۳ News که دیروز منتشر شد، با تاکید بر اینکه اسرائیل نمی‌تواند بر هیچ توافقی با ایران حساب کند، گفته است «تحریم‌های سخت و تهدید نظامی، تنها راه مقابله با ایران و ممانعت از دستیابی آن به سلاح هسته‌ای هستند.»

تا زمان نگارش این گزارش، ایران واکنشی به این پالس‌های منفی نداشته است. رویترز اما دیروز اعلام کرد به نامه‌ای دست یافته که در آن ایران تهدید کرده «در صورتی که در جلسه آتی شورای حکام، موضع ضد ایرانی واشنگتن از سوی اعضا پیش برده شود، به توافق اخیر خود با آژانس بین‌المللی انرژی اتمی پایان می‌دهد.»

هرچند صحت ادعای رویترز مشخص نیست، اما برخی این تصمیم دولت بایدن را بستن کامل پنجره‌های دیپلماتیک تفسیر می‌کنند. سوال اصلی اما این جاست که علت این چرخش ناگهانی دولت بایدن چیست؟

واکنش به بی‌اعتنایی ایران

بایدن با انواع چراغ‌های سبز وارد گود برجام و ایران شد. ابتدا علی‌رغم تمام انتقادهایی که به وی شد، «رابرت مالی» را که یکی از حامیان برجام شناخته می‌شد، نماینده ویژه آمریکا در پرونده برجام کرد. سپس اعلام شد که وی قصد دارد با راه‌هایی غیر از لغو تحریم‌ها، مانند اجازه پرداخت وام از صندوق بین‌المللی پول به ایران، فشارها را بر ایران کم کند.

آمریکا روی خوش را از عربستان برگرداند. ناو هواپیمابر نیمیتز را از خلیج فارس خارج کرد. در تازه‌ترین اقدامات هم که هفته گذشته نامه دولت ترامپ مبنی بر بازگشت خودکار تحریم‌های شورای امنیت علیه ایران را از سازمان ملل پس گرفت و محدودیت تردد دیپلمات‌های ایرانی را نیز لغو کرد. اعلام آمادگی برای مذاکره با ایران در قالب ۵+۱ نیز چراغ سبز دیگر او بود.

از این منظر حال که دولت ایران علی‌رغم این چراغ‌های سبز، فعالیت آژانس در ایران را محدود کرد، واشنگتن لحن خود را تندتر کرده تا هم امید ایران برای آزادسازی دارایی‌های بلوکه شده‌اش کم‌سو شود، هم زهرچشمی در سوریه از ایران گرفته باشد و هم چوب شورای حکام را بالای سر ایران بگیرد و بدین ترتیب ایران را از پافشاری بر موضع «عمل در برابر عمل» دور کند.

در حالی که برخی در انتظار گشایش کامل پنجره‌های دیپلماسی بودند، خبر دیروز بلومبرگ مبنی بر تصمیم دولت بایدن برای صدور قطعنامه علیه ایران در شورای حکام، بسیاری را شوکه کرد

نمایشی برای دوستان غمگین

برخی دیگر اما معتقدند که این اقدامات بایدن، صرفا نمایشی برای خشنودسازی متحدان ناراحت است. ناراحت‌ترین متحد از رویکرد بایدن در برابر ایران، اسرائیل است. پس از آن متحدان آن در خاورمیانه که البته متحد اسرائیل نیز محسوب می‌شوند. گروه ناراحت دیگر در داخل خود آمریکا هستند که در واقع سناتورهای جمهوری‌خواهی که اخیرا در نامه‌ای به بایدن به شدت از لغو تحریم‌ها علیه ایران انتقاد کرده‌اند، آن را نمایندگی می‌کنند.

برخی تحلیلگران تاکید می‌کنند که بایدن تحت‌فشار این گروه‌ها، ناگزیر به اقدامات نمایشی مانند همین قطعنامه شورای حکام شده است. آنها اشاره می‌کنند که این قطعنامه‌ها برای ایران الزام‌آور نیست و از این رو ارزش چندانی ندارد. آنها حتی حمله به مقر نیروهای نزدیک به ایران در سوریه را نیز به همین ترتیب تفسیر می‌کنند. کانال تلگرامی «صابرین‌نیوز»، نزدیک به گروه‌های مقاومت دیروز گزارش داد که آمریکا یک ساختمان خالی و نقطه دیگری را که متعلق به گروه‌های مقاومت بوده هدف قرار داد که به شهادت یک نفر و جراحت‌های جزئی چند نفر دیگر منجر شد.

تحلیلگران این گروه اشاره می‌کنند که حمله به ساختمان خالی با تلفات جزئی، بخشی از همان فشار نمایشی بر ایران است.

همچنان سرگردان

تفسیر دیگر اما این است که دولت بایدن هنوز سیاست روشنی درباره موضوع ایران و برجام ندارد و همچنان میان فشارها و ایده‌های دیپلماتیک سرگردان است؛ از این رو گاه به نعل می‌زند و گاه به میخ.

«آمیتا اِتزیونی»، استاد روابط بین‌الملل دانشگاه جورج واشینگتن آمریکا، در این باره در پایگاه خبری-تحلیلی «نشنال‌اینترست» نوشت آمریکا بارها و بارها متعهد به عدم دستیابی ایران به سلاح هسته‌ای شده اما دولت بایدن که به دلیل مشکلات عدیده خود تمایلی به جنگ در خاورمیانه ندارد، از میان دو راه جنگ و بی‌اعتنایی نسبت به به ایران هسته‌ای، به راه میانه‌ای روی آورده است: «بیایید مذاکره کنیم و اگر شده در این مسیر ایجاد پیشرفت کنیم.»

او ادامه داده که اما ایران به خوبی سرنوشت کشور‌هایی نظیر لیبی و اوکراین را پس از آنکه توانمندی‌های هسته‌ای خود را به ترتیب به غرب و روسیه اعطا کردند دیده است و بدون تردید به راهی که این دسته از کشور‌ها رفته‌اند، نخواهد رفت.

اتزیونی در نهایت پیش‌بینی می‌کند که دو کشور گفت‌وگوهای بلندمدتی را تجربه می‌کنند؛ گفت‌وگوهایی که پر از بالا و پایین است.

حال به نظر می‌رسد این چرخش موضع دولت بایدن نیز به هر دلیلی که باشد، بخشی از همان فراز و نشیب‌های فرساینده حل مسئله هسته‌ای و برجام است که طی روزهای آینده باز هم تغییر شکل پیدا خواهد کرد.