آیا پلنگ دره‌ی پنجشیر ایرانی است؟
پلنگ برفی یک گربه سان با ارزش و در معرض خطر است که در ارتفاعات کوهستان‌ها زندگی می‌کند و به همین مناسبت ۲۳ اکتبر را روز جهانی پلنگ برفی نام گذاری کرده اند.
بی شک پلنگ برفی یکی از زیباترین‌ها در خانواده گربه سانان محسوب می‌شود، این گونه نادر که از خانواده Panthera uncia محسوب می‌شود و در کوه‌های مرتفع آسیای مرکزی و جنوب آسیا و از شرق افغانستان، هیمالیا، فلات تبت تا جنوب سیبری، مغولستان و چین زندگی می‌کنند، همچنین برخی معتقدند با توجه به گستردگی ایران در تاریخ پلنگ برفی یک گونه ایرانی محسوب می‌شود.
در مناطق شمال شرقی افغانستان بالغ بر ۲۰۰ تا ۳۰۰ قلاده پلنگ برفی وجود دارد که در گذشته این تعداد بیشتر بوده است و دلیل کاهش پلنگ‌ها عدم نظارت مسئولان در نواحی محل زیست آن‌ها است.
محل زیست پلنگ برفی
این گونه زیبا با وجود پوست بسیار نرم و دم بسیار بزرگ ۸۰ تا ۱۰۵ سانتی‌متر برای حفظ تعادل، پای کوتاه جلو و پای بلند عقبی که به آن برای حرکت در شیب کمک می‌کند، دماغ بزرگ و قفسه سینه بزرگ برای تنفس هوای رقیق، پنجه‌های بزرگ برای حرکت در برف آن را به یک شکارچی ماهر در کوهستان تبدیل کرده است .
پلنگ برفی در سن ۲ الی ۳ سالگی به بلوغ جنسی می‌رسد و توانایی آمیزش جنسی به طور میانگین ۱۲ الی ۳۶ بار در طول روز را دارند، فصل جفت گیری آن‌ها در اواخر فصل زمستان صورت میگیرد که مدت بارداری آن‌ها مابین ۹۰ الی ۱۰۰ روز طول میکشد که توله‌های آن‌ها در اواخر فصل بهار به دنیا می‌آیند، یک قلاده ماده پلنگ توانایی به دنیا آوردن ۲ الی ۳ توله در یک دوره بارداری را دارد و معمولا صخره‌ها را برای لانه سازی انتخاب می‌کنند، توله‌ها که در ابتدا با وزنی معادل ۳۲۰ الی ۵۶۷ گرم متولد می‌شوند، تا هفته اول نابینا هستند و پس از گذشت ۷ روز چشم‌های خود را باز می‌کنند، توله‌ها تا ۱۰ هفته ابتدایی شیر می‌خورند و پس از گذشت ۲ تا ۱۰ ماه لانه خود را ترک می‌کنند.
این شکارچی ماهر بسیار خوش خوراک است و از گونه‌هایی مانند کل و بز، بز کوهی هیمالیایی، غرم، گوسفند آبی هیمالیا، بز و شکار‌های کوچک‌تر مانند خرگوش صحرایی، خرگوش بی‌دم، ول‌ها و سایر جوندگان و پرندگانی، چون کبک تغذیه می‌کند.
تغذیه و شکار آن‌ها بستگی به تنوع فصل‌ها و میزان فراوانی طعمه‌ها دارد و در بررسی مدفوع پلنگ‌های برفی در شمال پاکستان شکار‌های دیگری مانند بقایای میمون رزوس، موش خانگی، سیوت نخلی نقاب‌دار، موش صحرایی کشمیر، هامستر خاکستری و موش هیمالیایی هم شناسایی شده است.
پلنگ برفی در پشت اسکناس ۱۰۰۰۰ تنگه (طرح قدیمی، این علامت پولی از ۱۶ نوامبر ۲۰۰۷ در حال اجرا نیست)
تاکنون موردی از حمله پلنگ برفی به انسان‌ها گزارش نشده و این جانور در مواجهه با انسان‌ها به سرعت مانند روح ناپدید می‌شود، به همین دلیل برخی آن را روح کوهستان می‌نامند ، این جانوران، معمولاً در ارتفاع ۳٬۰۰۰ تا ۴٬۵۰۰ متری زندگی می‌کنند، اما گاهی در هیمالیا به ارتفاع بالای ۵٬۵۰۰ متر هم می‌روند و در بخش‌های شمالی زیستگاه خود، در ارتفاع ۶۰۰ تا ۱٬۵۰۰ متری هم مشاهده شده‌اند.
به دلیل شکار بی رویه پلنگ‌های برفی آن‌ها در معرض خطر انقراض قرار دارند، طبق آخرین گزارشات اکنون فقط ۱۰ هزار قلاده پلنگ برفی در طبیعت باقی مانده است، آن‌ها به دلیل داشتن خز طبیعی بسیار زیبا و گران قیمت در تیر راس شکارچیان بی رحم قرار دارند.
جایزه پلنگ برفی
از دوره شوروی سابق یک جایزه کوهنوردی با ارزش با نام پلنگ برفی وجود داشته است که به کوهنوردان بسیار با تجربه اعطا می‌شد. کوهنوردان برای کسب این جایزه باید تمامی کوه‌های ۷ هزار متری منطقه شوروی پیشین را فتح کنند.
تا کنون بیش از ۶۵۰ کوهنورد که شامل ۳۱ زن می‌شود این نشان را از سال ۱۹۶۱م تا ۲۰۱۶م دریافت کرده‌اند، نکته جالب در این لیست وجود ۷ کوهنورد ایرانی در این لیست است.
این مناطق شامل قله اسماعیل سامانی (کمونیزم) با ارتفاع ۷٬۴۹۵ متر، قله کورژنوسکایا با ارتفاع ۷٬۱۰۵ متر، قله ابن سینا (لنین) با ارتفاع ۷٬۱۳۴ متر بر روی مرز قرقیزستان و تاجیکستان، قله جنگش چاقوسو (پوبدا) با ارتفاع ۷٬۴۳۹ متر در قرقیزستان و چین و قله خان تنگری با ارتفاع ۷٬۰۱۰ متر در قرقیزستان و قزاقستان هستند.
تصویر شکار پلنگ توسط ناصر الدین شاه
تصویر شکار پلنگ توسط احمد شاه قاجار
ارتفاع زمینی قله خان تنگری ۶٬۹۹۵ متر است، اما حجم یخ و برف کلاه برفی روی قله ارتفاع را به ۷٬۰۱۰ متر رسانده‌است. به همین دلیل این قله نیز جزو هفت هزار متری‌ها برشمرده می‌شود.
قله‌ها بر اساس سختی به ترتیب قله پوبدا، خان تنگری، اسماعیل سامانی، کورژنوسکایا و ابن سینا تعلق میگیرد.
پلنگ برفی گونه ای متفاوت از سایر پلنگ ها
ایمان معماریان دامپزشک سابق باغ وحش ارم در گفتگو با خبرنگار باشگاه خبرنگاران جوان ، در مورد پلنگ‌های برفی گفت: پلنگ‌ها از گونه پنترا پاردوس هستند و پلنگ برفی از گونه پنترا یونیکا است، بنابراین پلنگ برفی فقط نامش پلنگ است و از خانواده پلنگ‌ها نیست.
وی افزود: پلنگ برفی با سایر پلنگ‌ها تفاوتی زیادی دارد، این پلنگ در ارتفاعات بالای کوهستان‌ها زندگی می‌کند، و بیشترین میزان تغذیه آن از قوچ، میش، کل، بز و خرگوش‌ها است.
معماریان در مورد وجود پلنگ برفی در ایران گفت: در ایران پلنگ برفی نداریم و در حال حاضر گزارشی از رویت پلنگ برفی در ایران نشده است، اما احتمال اینکه در گذشته بسیار دور مثلا بیش از ۱۰۰۰ سال قبل پلنگ برفی در مناطقی از شمال شرقی ایران بوده باشد وجود دارد.
وی در مورد تکثیر پلنگ برفی در ایران گفت: تکثیر گونه‌های غیر بومی مانند پلنگ برفی در اکوسیستم ایران فایده‌ای ندارد، و اولویت ما باید حفظ و حراست از گونه‌های بومی منطقه خودمان باشد.
کارشناس گربه سانان در ادامه تصریح کرد: ایران از جمله کشور‌هایی است که از طبیعت بسیار غنی از نظر تنوع زیستی و جانوری مانند یوزپلنگ آسیایی، پلنگ ایرانی، سیاه گوش، کاراکال، گربه جنگلی، گربه شنی گربه، گربه وحشی و گربه پالاس برخوردار است و در حال حاضر ۸ گونه مختلف گربه سان در کشور موجود است که حتی ۲ گونه گربه سان مانند شیر ایرانی و ببر هیرکانی در طی ۷۰ سال گذشته منقرض شده اند، و بسیاری از کشور‌ها از این نعمت بزرگ محروم هستند.
وی در پایان گفت: پوشش بدنی پلنگ برفی بسیار خاص، پر مو و نرم پلنگ برفی در برابر سرما از بدن آن محافظت می‌کند، و طول عمر آن‌ها در طبیعت ۱۰ الی ۱۲ سال و در اسارت در صورت فراهم شدن شرایط لازم تا ۲۰ سال است.
نشان شهر بیشکک، قرقیزستان نشان قدیمی نور سلطان ۱۹۹۸-۲۰۰۸ قزاقستان
ارسال نظر