برترین ها: تهران خالي و خلوت مي‌‌شود، تعطيلات عيد نوروز به‌خودش و آن دسته از اهالي كه در پايتخت مي‌‌مانند، استراحت مي‌دهد و بهترين فرصت تماشايش را فراهم مي‌‌كند. باور كنيد يا نه، تهران به لحاظ تنوع و تعدد ميراث فرهنگي، نخستين شهر ايران است. اگر از خواندن اين جمله تعجب كرديد قطعا از آن‌هايي هستيد كه از ديدني‌هاي اين شهر چيزي را نديده‌اند، پس پيشنهادهايي كه در اين صفحه مي‌‌خوانيد، در روزهاي خلوت و خنك عيد به كارتان مي‌‌آيد. اگر هم تعجب نكرديد باز هم اين پيشنهادهاي تهران‌گردي را بخوانيد چون تلاش كرديم ديدني‌هايي را انتخاب كنيم كه كمتر كسي از بودن‌شان خبر دارد.
نجات‌يافته از بي‌خردي
بر عكس اسمش قديمي‌ترين دروازه طهران است و اساسا تنها دروازه به جا مانده از دوراني كه شهر در حصاري قرار داشت و در دوره‌هاي مختلف، از صفويه تا قاجار، شهري ۶ دروازه‌اي و ۴ دروازه‌اي و... به شمار مي‌آمد. نخستين حصار به دور طهران در دوران شاه طهماسب صفوي كشيده شد. او كه براي زيارت حرم حضرت عبدالعظيم به ري مي‌آمد. دستور داد دور قريه خوش آب و هواي طهران را حصار بكشند و از همان وقت، طهران، شهر شد؛ چيزي حدود ۵۰۰سال پيش. اين دروازه بازمانده از آن طهران تازه شهر شده است. نشاني‌اش خيابان خيام، ميدان محمديه (اعدام)، بازار دروازه نوست.
بعضي‌ها فكر مي‌كنند اين دروازه، بازمانده دوران محمدشاه قاجار است يا بعضي‌ها آن را با دروازه غار، اشتباه مي‌‌گيرند اما دروازه نو، دروازه نوست، زيرا در كتاب طهران قديم جعفر شهري نشاني دروازه‌غار به روشني جاي ديگري است: بين خاني‌آباد و ميدان شوش و در دوره قاجار از دروازه‌هاي اطراف شهر بوده است درحالي‌كه دروازه نو با گسترش نسبي شهر در دوران قاجار داخل فضاي شهري قرار گرفته بود.
اگرچه تاريخي كه مي‌‌گويند روي كاشي‌كاري‌هاي دروازه نو نوشته شده، به همان دوران محمد شاه قاجار بازمي‌گردد اما اين تاريخ مرمت و بازسازي است كه روي باروهاي دروازه شاه‌طهماسبي تهران انجام شده.
از ميدان محمديه كه وارد خيابان خيام شويد، كمي بالاتر، سمت راست بازار دروازه نوست. كمي كه در پيچ‌درپيچ اين بازار جلو برويد، به اين دروازه خواهيد رسيد كه لاي جرز مغازه‌ها و زير فشار همسايه‌ها ايستاده و مي‌‌جنگد. از ۴برج قديمي‌اش، دوتاي آن را ميبينيد، اگرچه شكسته هستند اما با كاشي‌كاري‌هاي شكسته فيروزه‌اي‌اش، نقاشي‌هاي سياه‌قلم و عكس‌هاي قديمي كه از دروازه‌هاي قديمي ديده‌ايد را براي‌تان معني‌دار مي‌‌كند و تازه مي‌‌فهميد مردم اين سرزمين، هيچ بنايي را با هر قدر اهميت و هر كاربري امنيتي و حياتي هم، بدون زيبايي چشم‌گير نساخته‌اند.
وقتي رضا شاه با اعلام انقراض قاجار به سلطنت رسيد در تلاش براي از بين بردن تمام نمادهاي قاجاريه، دروازه‌هاي شهر را ويران كرد. بنابراين، دروازه نو كه از آن تخريب بي‌خردانه نجات پيدا كرد، يكي از ارزشمندترين دارايي‌هاي تهران است. وقتي به تماشايش رفتيد يادتان باشد اين طرف كه ايستاده‌ايد و هنوز از زير دروازه عبور نكرده‌ايد، آن قيمت خارج از تهران قديم است. از دروازه كه عبور كنيد، به تهران عصر صفوي و پايتخت اوايل قاجار قدم گذاشته‌ايد.
آمده از وسط قصه‌ها
در بازار قديمي محله عودلاجان، روبه‌روي كوچه تاريخي حكيم، امروز تابلوي سفره‌خانه‌اي را ميبينيد با نام طهران قديم. اين سفره خانه ۲۶۰ سال پيش نخستين صرافي و بانك ايران بوده است. براي ديدنش بايد از بهارستان تا چهارراه سرچشمه پايين بياييد و وارد خيابان مصطفي خميني شويد و سمت راست خيابان به‌دنبال تابلوي عودلاجان بگرديد. نام قديم اين سفره خانه، تيمچه اكبريان بوده است. در سال‌هاي اخير يكي از تاجران خوشنام آهن، آقاي حدادي، اين تيمچه را ابتدا به نيت اين‌كه از حجره‌هايش براي كسب و كار فرزندان تاجران آهن استفاده كند خريده بود اما با روبه‌رو شدن با خواست عمومي دوستداران محله و ميراث فرهنگي آن را به سفره خانه سنتي تبديل مي‌‌كند. ديدن اين مرد يكي از جاذبه‌هاي عودلاجان است... درست از ميان قصه‌هاي عودلاجان برآمده...از بازمانده‌هاي جوانمردي و لوطي گري...
- دانستني‌هاي نخستين بانك ايران:
كوچه حكيم در بازار عودلاجان روزگاري مركز تجمع كنيسه‌ها و محل زندگي كليميان در اين محله بوده. نخستين صرافي و بانك را در تهران، آن‌ها ۲۶۰ سال پيش در اين تيمچه مي‌سازند. اين مجموعه به‌صورت بانك رهني كار مي‌‌كرده است. اجناسي را كه براي گرو مي‌‌آوردند، از طريق سوراخي در كف طبقه همكف و در مجاورت ديوار، به‌صورت مخفيانه و دور از ديد مردم، به زير زمين انتقال مي‌‌دادند.
حتما در اين سفره‌خانه در استكان‌هاي كمرباريك ناصري، چاي قند پهلو نوش جان كنيد چون بعيد به‌نظر مي‌رسد جاي ديگري با قدمت نزديك به ۳ قرن چنين امكاني به شما بدهد.
اينجا از معدود بناهاي تاريخي است كه هرقدر دل‌تان بخواهد مي‌‌توانيد در آن عكاسي كنيد، نه تنها كسي مانع‌تان نمي‌شود بلكه هر كمكي كه بخواهيد در اختيارتان مي‌گذارند. عكاسي و تماشا كردن در چوبي بزرگ ورودي تيمچه كه بسيار هم زيباست و هم اندازه تاريخ بنا عمر دارد را فراموش نكنيد.
3 قرن تاريخ
ميدان امين‌السلطان، شمال ميدان شوش در خيابان صاحب جمع، كاروانسرايي است كه قدمتي چند صد ساله دارد. با اين حال وقتي از در چوبي‌اش كه ۵ متر ارتفاع دارد و ۴۰گل ميخ رويش نشسته، عبور مي‌كنيد انگار اين شما هستيد كه از دروازه تاريخ عبور كرده‌ايد و قدم به صد‌ها سال پيش گذاشته‌ايد. اينجا هيچ‌چيز پوسيده و از بين رفته نيست. اگرچه همه چيز قديمي و واقعي است. اين محدوده، زماني دروازه شهر محسوب مي‌‌شده و آخرين منزلگاه قبل از ورود به قريه تهران بوده است. اين كاربري تا زماني است كه تهران، در حصار صفوي قرار داشت؛ يعني تا اواسط دوران ناصري كه شهر گسترش يافت. نقشه‌اي كه از آن دوران تهران به جا مانده، نشان مي‌دهد كه از حدود ۱۳۰ سال پيش اين كاروانسرا داخل شهر قرار گرفته و به گفته جعفر شهري بزرگ‌ترين كاروانسراي درون شهري تاريخ تهران بوده است.
- دانستني‌هاي كاروانسراي خانات:
وارثان خانات از وجود اسناد عوارض پرداخت شده به بلديه تهران پس از تشكيل آن در سال۱۲۸۶ و مكاتباتي درباره كاروانسراي خانات خبر مي‌‌دهند و مي‌‌گويند: براساس آنچه در متون تاريخي آمده كاروانسراي خانات تبديل به ميدان ميوه و تره‌بار شده بود.يكي از رخدادهاي مهم ديگر در تاريخ اين كاروانسرا، آتش‌سوزي است كه در سال ۱۳۵۶ قسمت‌هاي بسياري از بنا را به‌شدت دچار آسيب كرد به‌طوري كه درها و تيرهاي چوبي آن به‌طور كامل از بين رفت. بعد از اين آتش‌سوزي بود كه با تغيير كاربري، كاروانسراي خانات به انبار كالاهاي تجاري تبديل شد.
ربع قرن بعد از آن آتش سوزي، مالكان اين كاروانسرا، ابتداي دهه 80 تصميم گرفتند، اين اثر با ارزش معماري تهران قديم از گزند تخريب، نوسازي و تغيير كاربري مصون بماند و با مرمت و بازسازي، همان هيئت و معماري گذشته‌اش را حفظ كند. به اين ترتيب آنان اجازه ندادند تا اين بنا هم چون بسياري ديگر از آثار اين شهر از بين برود و به «پاساژ» و... تبديل شود، بنابراين با نظارت سازمان ميراث فرهنگي كار مرمت و بازسازي آن آغاز و پس از سال‌ها زحمت و صرف هزينه، بنايي ارزشمند پايدار ماند. مرمت كاروانسراي تاريخي خانات كه از سال ۸۲ آغاز شده بود، پس از ۶ سال به پايان رسيد. از آن جهت اين ويژگي منحصر به فرد است كه وارثان متعدد اين كاروانسرا نه تنها براي كاربري جديد و نوسازي‌اش به توافق رسيدند بلكه اهميت و ارزش چنين ميراث گران‌قيمتي را مي‌شناختند.
دروازه چوبي كه از آن وارد كاروانسرا مي‌شويد را خوب تماشا كنيد، دست كم 200 ساله است و تنها جزء چوبي اين بنا از گزند آتش مصون مانده است.
نظر کاربران
دستتون دردنکنه متن خوبی بود.سعی کنیدازجاذبه های ناشناخته ی شهرهای دیگرهم مطلب بگذاریدکه هم آنانی درتهران نیستنداین مکان هارابشناسندوسری به آنجابزنندوهم تهرانی هادائم به خودنبالندکه پایتخت نشینندواین همه جاذبه های تاریخی دارند!
بسیار عالی بود تشکر
زهرا جان ! جاذبه تاریخی تهران کجا بود ؟! تهران قبلا دهکده از استان مازندران بود بنام هنگامه ، و به مرور به شهر ری چسبید و شد شهر ، اگه از جاذبه های تاریخی فارس و همدان و کرمانشاه و مازندران و سیستان و اصفهان و تبریز بگید یه چیز ! تهران از زمان قاجار مهم شد و قبل اون فقط یک روستا بود همین !
پاسخ ها
بیتا! اولین که هنگامه رو از کجا آوردی؟ من که مطالعاتی در زمینه تهران داشتم و صد جور مطلب در موردش خواندم تا حالا این داستان شمارو نشنیده بودم! (احیانا شمالی نیستی؟) دوما اینکه ما آثار تاریخی حتما نباید مال 2000 سال پیش باشه که. کلا خودش یک تعریف خاصی داره. بیشتر نگه داری آثار تاریخی مهمه تا چیزهای دیگه!ش
بیتا جان . ما عاشق تهران هستیم با تمام تاریخش. از اینکه شما ناراحت هستی ما را چه باک ؟؟؟
مهدی خان ! نخیر من شمالی نیستم ، از طرفی اصلا اسم مهم نیست مهم نفسش هست که همونیه که گفتم شما هم که "مطالعاتی در این زمینه داشتی" باید اینو خوب بدونی، نکنه شما تهران نشین هستی ؟؟
تو هم کم عقده ای نیستیا!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!
با سلام
بسيار لذت بخش بود اگر امكان داره تعداد عكس هاي بيشتري در مورد آثار قديمي و تاريخي شهر طهران قديم در سايت قرار دهيد
سلام . من هم که سنم از همه شما بیشتره تا حالا اسم هنگامه برای تهران رو نشنیدم. ولی خودمونیم ها جذابیت تهران باعث شده خیلی ها چشمشونو ببندن
بسیار عالی ممنون
تهران یکی از قدیمی ترین شهرهای ایران هستش،خواهش می کنم کسی که از تاریخ هیچی نمیدونه اظهار نظر نکنه و روی شکم درد و تعصب علکی چرت و پرت نگه، من نمی دونم چرا تهران و تهرانی جماعت یه خاری تو چشمای این شهرستان ها بابا به خدا تهرانم جزء ایران تهرانم دوست داشته باشید و با علم حرف بزنید خانوما و آقایون
پاسخ ها
سروش خان شما که با علم حرف می زنی الکی رو "علکی" نمی نویسند ... صرفا جهت اطلاع
تعجب میکنم از نظرات بعضی ها!
آثار و لوازمی که از تپه های اطراف تهران بدست اومده متعلق به تمدن ها بسیار باستانی و پیشرفته حدود 12-14 هزار سال پیشه.
اگر صحبت از پایتخت و تمدنه ...اولین همدان بعدا" هم اصفهان و شیراز....اوووووووه ه ه ه ه تهران باید بره لنگ بندازه جلوشون:)))
ناشناس جان وقتی صحبت از جاذبه تاریخیه یعنی آثار بر جای مونده بر روی زمین نه آثار بر جای مانده در زیر زمین ! اینم صرفا جهت اطلاع
به دوستان توصیه می کنم کتاب تهران در گذشته و حال تالیف دکتر حسین کریمان را بخوانند که تمامی اطلاعات لازم در ان به روشنی ذکر شده.و به این مجادلات خاتمه دهند.
بعضی اوقات ما بخار مشغولیت کاری و ترافیک در تهران به سادگی از کنار آثار تاریخی اش رد می شویم. و یادمان می رود که تهران نیز شهر تاریخی است. ممنون بخاطر مطلب تون