فیلم های جذاب آقای نولان!

روزنامه هفت صبح: کریستوفر نولان، کارگردان و فیلمنامه نویس بریتانیایی که عمده فعالیت حرفه ای اش در سینمای هالیوود رقم خورده است، به تازگی در جمع فارغ التحصیلان دانشگاه پرینستون حاضر شد و لابلای حرف هایش توصیه های واقع گرایانه ای را نثار حاضران در سالن کرد.

به گزارش نشریه سینمایی «هالیوود ریپورتر»، نولان 44 ساله درباره پایان بندی فیلم «تلقین»، آن فرفره جادویی و محسور کننده اش و مهم شمردن واقعیت حرف زده: «بنا به سنت، در چنین سخنرانی هایی، عموما آدم ها صحبت هایشان را با بیان این جمله به پایان می برند «رویاهایتان را دنبال کنید»، اما من نمی خواهم چنین جمله ای به شما بگویم چون باورش ندارم. در عوض، می خواهم واقعیت تان را دنبال کنید.»

جالب این است که «بین ستاره ای» تازه ترین ساخته نولان از زمان آغاز اکرانش در سینماهای ایران با استقبال شگفت انگیز تماشاگران و سینمادوستان مواجه شده است. به همین بهانه نگاهی انداخته ایم به هفت فیلم جسورانه و مناقشه برانگیز نولان که در طول این سال ها کارنامه حرفه ای او را به فهرستی بلندبالا از فیلم های جذاب و قابل دفاع تبدیل کرده است. البته «پرستیژ» با وجود شایستگی هایش از این فهرست حذف شد تا به سه گانه «بتمن» به طور کامل پرداخته شود.


نولانیزاسیون واقعیت و رویا

نولان در ادامه سخنرانی اش در دانشگاه پرنیستون گفت: «احساس می کنم در طول زمان، واقعیت در برابر رویا جایگاهش را از دست داده. می خواهم این مسئله را برایتان روشن کنم که رویاهای ما، واقعیت های مجازی ما، این مفاهیم انتزاعی که ازشان لذت می بریم و خودمان را در آنها محصور کرده ایم، در واقع زیرمجموعه های واقعیت هستند.»

نولان بعد از کمی تفکر و تعمق، از تمام کسانی که «تلقین» را تا به حال ندیده اند عذرخواهی می کند و توضیح می دهد: «کاراکتر کاب (با بازی لئونادردو دی کاپریو) در واقعیت خودساخته اش زندگی می کرد. دیگر هیچ چیز برایش مهم نبود. به همین دلیل به این نتیجه می رسیم: شاید تمام سطوح واقعیت منطقی و پذیرفتنی هستند. دوربین از بالای فرفره چرخان حرکت می کند، درست قبل از آن که رفته رفته از حرکت بایستد، و بعد صحنه به سیاهی کات می خورد.»

نولان در ادامه صحبت هایش به اهمیت نوع نگاه مخاطب اشاره می کند: «حتی زمانی که یک فیلم علمی تخیلی را تماشا امی کنیم، به دنبال واقعیت هستیم. در مورد تمام فیلم هایم معمولا این سوال پیش می آید که آیا واقعی هستند یا در یک فضای رویایی و وهم آلود می گذرند. باید بگویم که این مسئله به نوع نگاه مخاطب و برداشت او از واقعیت بستگی دارد.» خود نولان گفته که ایده این فیلم از میان یکی از ایده های شخصی اش بوده که نزدیک به یک دهه صبر کرده تا شرایط ساخت آن فراهم شود.

تلقین - Inception

درجه بندی IMDb:

۸.۸ از ۱۰

زمان اکران:

ژوئیه ۲۰۱۰

نویسنده و کارگردان:

کریستوفر نولان

بازیگران:

لئوناردو دی کاپریو، کنت واتانابه، ماریون کوتیار، تام هاردی، الن پیچ، مایکل کین


آنچه باعث می شود خیلی از منتقدان میانه خوشی با محصولات عامه پسند نداشته باشند، این است که این دسته از آثار معمولا خیلی زود خودشان را برای بیننده عیان می کنند (چون قرار است برای تماشاگران عامه سینما به نمایش دربیایند) و بنابراین بعد از همان مرتبه اول تماشا، معمولا چیز زیادی برای کشف منتقدان باقی نمی ماند اما در مورد «تلقین» به عنوان یکی از مهمترین محصولاتی که در سال های اخیر برای مخاطب عام ساخته شده، با اثری روبرو هستیم که حتی فهمیدن خلاصه داستانش هم در اولین مرتبه تماشا، کار ساده ای نیست.

«تلقین» میان یک لایه واقعیت، سه لایه رویا و لایه دیگری به نام برزخ به گونه ای حرکت می کند که شاید در نگاه اول نتوان حتی توالی پیچیده حرکت میان این لایه ها را دریافت. با توجه به داستان پیچیده اش، «تلقین» خیلی بهتر از آنچه انتظار می رفت فروش کرد و آکادمی اسکار هم برای اولین بار بعد از فیلمنامه «یادآوری»، نولان را تحویل گرفت. هر چند اجرای خیره کننده نولان در مقایسه با فیلم هایی به مراتب عادی تر، لایق نامزدی اسکار تشخیص داده نشد و در رشته بهترین فیلمنامه هم نولان جایزه را به فیلمنامه «سخنرانی پادشاه» واگذار کرد.

یادآوری - Memento

درجه بندی IMDb:

۸.۵ از ۱۰

زمان اکران:

سپتامبر ۲۰۰۰

نویسنده و کارگردان:

کریستوفر نولان

بازیگران:

گای پیرس، کری آن ماس، جو پانتولیانو


نولان در دومین تجربه بلنند سینمایی اش، فیلمی در مورد مردی می سازد که حافظه اش دچار مشکل شده و هر چند دقیقه یک بار، همه چیز را از یاد می برد. شیوه روایی عجیب نولان باعث می شود که تماشاگجر عملا تا جایی از فیلم در نقش همان مرد قرار بگیرد و با او همذات پنداری کند. بخشی از فیلمنامه در بازه های چند دقیقه ای روایت می شود اما نولان از این هم فراتر رفته و اثرش را از این هم پیچیده تر می کند.

در دل فیلمی که گویی به ورت معکوس روایت می شود، قسیمت هایی هم هستند که دارند ماجرا را از ابتدا نشان می دهند. حتی توصیف این شیوه روایت هم کار ساده ای نیست اما نولان کسی است که این شیوه روایت را به مرحله اجرا درآورده. کم پیش می آید فیلمی با استفاده از یک شیوه روایی منحصر به فرد، چنین همذات پنداری میان تماشاگر و شخصیت اصلی ماجرا برقرار کند.

نولان با این فیلم نامزد جایزه اسکار بهترین فیلمنامه غیراقتباسی شد. به نظر می رسید او می تواند ب ادامه همین مسیر، جای پایش را در میان کارگردانان مستقل آمریکا محکم کند. شاید در آن زمان کمتر کسی می توانست به این موضوع فکر کند که کریستوفر نولان چه برنامه های عظیم تری برای آینده خودش دارد.

بی خوابی - Insomnia

درجه بندی IMDb:

۷.۲ از ۱۰

زمان اکران:

مه ۲۰۰۲

کارگردان:

کریستوفر نولان

نویسنده:

هیلاری سیتز

بازیگران:

آل پاچینو، رابین ویلیامز، هیلاری سوانک، مارش دونوان


برای فهمیدن اینکه نولان چه فیلمساز جاه طلبی است، پیش از تماشای آثار باشکوه اخیرش، باید فیلم «بی خوابی» را دید. یی از جاه طلبانه ترین اقدامات نولان این بود که بعد از اثبات خود به عنوان یک فیلمساز مستقل و در حالی که همان موقع هم به عنوان فیلمنامه نویسی با ایده های خلاقانه و جدید شناخته می شد، حاضر شد بازسازی استودیویی و کاملا معقول یک فیلم اروپایی را بپذیرد.

«بی خوابی» تنها فیلم نولان است که خودش در نوشتن فیلمنامه اصلی فیلم نقشی نداشته است. با وجود این، ساخت «بی خوابی» مزیت هایی انکارناپذیر برای نولان داشت؛ اول اینکه با بودجه ای بسیار بیشتر از فیلم قبلی اش (بیش از ۴۶ میلیون دلار) ساخته شد. دوم اینکه با سه بازیگر مطرح و برنده اسکار (پاچینو، ویلیامز، سوانک) کار کرد، سوم اینکه کارگردانی یک فیلم سرراست استودیویی برای او به تجربه ای گرانقدر و تازه تبدیل شد و همچنین به سران استودیو نشان داد که نولان حالا به درجه ای از پختگی رسیده که می تواند یک پروژه استاندارد استودیویی را با موفقیت به سرانجام برساند. نتیجه کار آنقدر موفق بود که نولان را به یکی از فیلمسازان مهم استودیویی آمریکا تبدیل کرد.

بتمن آغاز می کند - Batman Begins

درجه بندی IMDb:

۸.۳ از ۱۰

زمان اکران:

ژوئن ۲۰۰۵

کارگردان:

کریستوفر نولان

نویسنده:

کریستین بیل، مایکل کین، لیام نیسون، کیتی هولمز، گری اولدمن


بعد از ناکامی «بتمن و رابین» (۱۹۹۷) ساخته جوئل شوماخر، چند سالی طول کشید تا سران کمپانی برادران وارنر به کارگردانی برای بازگرداندن اسطوره بتمن به سینماهای جهان اعتماد کنند.
ابتدا قرار بود دارن آرنوفسکی این پروژه را کلید بزند اما در نهایت قرعه به نام نولان افتاد. نولان در همان اولین بتمنش توانست فضای جدیدی برای این اثر پدید آورد. اگر در بتمن های تیم برتن با فضایی گوتیک و شبه اکسپرسیونیستی طرف بودیم و از سوی دیگر شوماخر همه چیز را به شکلی «تخت» ارائه داده بود، در عوض «بتمن آغاز می کند» اثری سیاسی و کاملا تحت تاثیر فاجعه 11 سپتامبر به نظر می رسید.

کریستوفر نولان و دیوی اس گویر هوشمندانه توانسته بودند اقتباسی به روز از اسطوره بتمن ارائه کنند؛ به طوری که تمام وقایع فیلم علاوه بر تعلیق و هیجان لایه رویی، در سطحی نمادین هم قابل بررسی است.

فروش قابل قبول فیلم (374 میلیون دلار در سطح دنیا) و واکنش تحسین آمیز مردم و منتقدان به این معنا بود که نه تنها نولان یک گام دیگر به جلو برداشته، بلکه بتمن دوباره توانسته جایگاه خود را در سینما تحسین کند.

شوالیه تاریکی - The Dark Knight

درجه بندی IMDb:

9 از 10

زمان اکران:

ژوئیه 2008

کارگردان:

کریستوفر نولان

نویسنده:

جاناتان نولان، کریستوفر نولان

بازیگران:

کریستین بیل، مایکل کین، هیث لجر، گری اولدمن، مورگان فریمن، مگی جلینهال


شاید برای اولین بار در تمام فیلم های سینمایی بتمن بود که این شخصیت تحت تاثیر یک کاراکتر دیگر قرار می گرفت؛ «جوکر» این فیلم (با بازی مسحور کننده هیث لجر فقید) تا جایی که می توانست انواع و اقسام ابعاد نظم بشری را به سخره گرفت و باز هم خواستنی باقی ماند.

تقریبا در تمام طول فیلم به نظر می رسید جوکر یک قدم از بتمن جلوتر است. سکانسی که در آن جوکر کوهی از پول را به آتش می کشد، از جنجالی ترین سکانس هایی است که تاکنون در یک فیلم ابرقهرمانی به تصویر کشیده شده است.

«شوالیه تاریکی» مسیر آثار ابرقهرمانی را در سینما برای همیشه عوض کرد. این فیلم را همچنین می توان بعد از «بی خوابی» دومین نقطه عطف کارنامه نولان به شمار آورد. نولان از آن به بعد دیگر یکی از چهره های خلاق سینمای آمریکا نبود بلکه به فیلمسازی منحصر به فرد تبدیل شد. موج جدید طرفداران نولان (از جمله در ایران) بعد از نمایش «شوالیه تاریکی» شکل گرفت.

شوالیه تاریکی برمی خیزد - The Dark Knight Rises

درجه بندی IMDb:

۸.۵ از ۱۰

زمان اکران:

ژوئیه ۲۰۱۲

کارگردان:

کریستوفر نولان

نویسنده:

جاناتان نولان، کریستوفر نولان

بازیگران:

کریستین بیل، مایکل کین، آن هاتاوی، تام هاردی


نباید فراموش کرد فیلم های ابرقهرمانی برای توده مردم ساخته می شوند؛ بنابراین کمتر پیش می آید چنین فیلم هایی، انتقادات تند و تیزی را نثار مردم عادی کنند، به طوری که در نمونه های کمی بدبینانه این نوع فیلم ها، مردم به دو دسته تقسیم می شوند: کسانی که با قطب خیر ماجرا همراه هستند و افرادی که نسبت به این قطب بدبین هستند.

نولان در «شوالیه تاریکی» به شکل قابل توجهی این مرز را پشت سر گذاشت اما «شوالیه تاریکی برمی خیزد» حتی در مقایسه با فیلم های قبلی «بتمن» که خود نولان کارگردانی کرده، فیلم رادیکالی است.

موفقیت «شوالیه تاریکی برمی خیزد» در جلب نظر عموم بیش از هر زمان دیگری نشان داد که نولان به خوبی رگ خواب مردم را در اختیار دارد؛ حتی وقتی مستقیما از آنها انتقاد می کند.

بین ستاره ای - Interstellar

درجه بندی IMDb:

۸.۷ از ۱۰

زمان اکران:

اکتبر ۲۰۱۴

کارگردان:

کریستوفر نولان

نویسنده:

جاناتان نولان، کریستوفر نولان

بازیگران:

متیو مک کاناهی، آن هاتاوی، جسیکا چستین، مایکل کین


ساخت یک فیلم علمی - تخیلی با نگاهی کاملا انسانگرایانه و در عین حال رویکردی واقع گرایانه، چالش بسیار بزرگی محسوب می شود. فیلم از نظر تمایز قائل شدن میان انسان های مختلف و نگاه کردن به آنها به عنوان افراد مجزا و نه یک توده در هم آمیخته، ادامه دهنده راه فیلم های قبلی نولان است.

اما در این فیلم تازه و در پس تئوری های پیچیده علمی آن، با نگاه جذابی روبرو هستیم که هیچ مرزی برای جاه طلبی و بلندپروازی انسان قائل نیست.

با اینحال نولان به هیچ وجه سعی نمی کند همه چیز را به شیوه ای رویاگون به تصویر بکشد. «بین ستاره ای» همانقدر که به نتایج باشکوه ایمان به ذات بشر می پردازد، درباره تبعات شخصی و گاه دردناک این جاه طلبی هم به شمار می رود.

«بین ستاره ای» پیچیده ترین فیلم نولان به لحاظ احساسی و یک گام رو به جلوی دیگر برای فیلمسازی است که همیشه سعی می کند از تکرار بپرهیزد. حالا سوال اساسی این است که کارگردان جاه طلب بریتانیایی در فیلم بعدی اش چطور می خواهد یک بار دیگر خودش را پشت سر بگذارد؟