ارتودنسی، هم زیبایی و هم درمان

:: دکتر حسن نبی بیدهندی :: ارتودنسی ::

ارتودنسی، هم زیبایی و هم درمان

یکی از اهداف ارتودنسی مرتب و جفت شدن دندان هاست. هدف دیگر آن رسیدن به نیم رخ زیباتر صورت است. این درمان ها یا با دستگاه های ثابت انجام میشود یا با دستگاه های متحرک. دستگاه های ثابت شامل براکت، سیم و ... که روی دندان ها نصب می شوند که بیمار نمی تواند آنها را جدا کند و اصطلاحا" مردم به این نوع ارتودنسی سیم کشی هم می گویند. در حالی که دستگاه های متحرک قابل خارج کردن از دهان هستند که اصطلاحا" به این نوع ارتودنسی گذاشتن پلاک هم می گویند.

دکتر حسن نبی بید هندی در مقاله زیر به تعریف عمومی ارتودنسی و کاربردهای آن با اختلالات فکی و راهکارهای درمانی آنها می پردازد.

تکنیک های ارتودنسی


الف) دستگاه های متحرک

این دستگاه ها از چند قطعه سیم و یک قسمت پلاستیکی تشکیل شده و بیمار می تواند آن را از دهان خارج کند.(شکل ۱)
هزینه درمان با این دستگاه ها به مراتب کمتر از هزینه درمان با دستگاه های ثابت است و تعداد پزشکانی که اشراف کامل بر این تکنیک دارند، بیشتر است. دستگاه های متحرک برای درمان بیمارانی که فک پایین آنها عقب است، عالی است و به درمان مطلوبی هم می رسیم و هزینه آن هم کم است.

ب) دستگاه های ثابت

برای مرتب کردن و تغییر وضعیت دندان های درون فک بهتر است که از دستگاه های ثابت استفاده شود.(شکل ۲) این دستگاه ها شامل پایه هایی است که روی دندان ها می چسبند و سیم هایی از درون آنها می گذرد تا باعث ایجاد فشار روی دندان و در نهایت حرکت دندان شود. روی این پایه ها کش هایی قرار می گیرد تا سیم از درون آن خارج نشود.(شکل ۳)


درحال حاضر، درمان های ارتودنسی ثابت دچار تغییرات بسیار زیادی شده است و به همین دلیل، مدت درمان در قدیم حتی به بالای 8 سال نیز می رسید ولی امروزه بسیار کوتاه شده است. 3 تغییر عمده در درمان های ثابت رخ داده که شما با شناخت آنها می توانید با دید بهتری نسبت به درمان خود یا فرزندانتان اقدام کنید. اولین تغییر ورود براکت هایی (پایه هایی که روی دندان می چسبانیم) بود که برای نگه داشتن سیم نیاز به کش نداشت.(شکل b،a4)

سیستم جدید دارای مزایای زیر است :

۱) به کمک این براکت ها کارهایی که واقعا با سختی و درد فراوان برای بیمار همراه بود، هم اکنون به راحتی و بدون درد انجام می شود.

۲) با براکت های معمولی، بیمار هر ماه باید مراجعه کند، در حالی که با این براکت ها هر ۳ ماه یک بار مراجعه می کند.

۳) و جالب تر اینکه، زمان کلی درمان هم کمتر است. با این براکت ها کل دفعات مراجعه بیشتر از ۱۰ مرتبه نمی شود و بنابراین مشکلات بسیار پیچیده با این دستگاه ها به راحتی قابل درمان است.

تغییرات دوم و سوم، شامل پیچ های ریز و سیم های جدید می شود. با این سیم ها درمان بدون درد انجام می شود و به کمک پیچ ها، مشکلات فکی که عمدتا با جراحی درمان می شد را هم اکنون می توان به راحتی انجام داد و شما دیگر نگران مشکلات بعد از عمل نخواهید بود.

عقب بودن فک پایین

شما با درمان مشکلی آشنا می شوید که در بیشتر از 40 درصد کودکان شاهد هستیم. این مشکل، عقب بودن فک پایین است که در بیشتر موارد والدین به غلط فکر می کنند فک بالای کودکشان جلوست و از دندان های بالای کودک می کشند و مابقی دندان های بالا را عقب می دهند. در انتهای درمان، شاهد تو افتادگی لب بالا هستیم و قرمزی لب بالا بسیار کم می شود و لب حالت قیتونی می گیرد. درمان صحیح شامل جلو آوردن فک پایین است که بدون نیاز به کشیدن انجام می شود. نحوه تشخیص و درمان آن را در زیر فرا می گیرید.

تشخیص

ابتدا از فرزند خود بخواهید به دور دست نگاه کند و نیمرخ او را نگاه کنید. اگر متوجه عقب بودن چانه شدید از او بخواهید تا دندان های جلوی خود را نوک به نوک بگذارد (مانند حالتی که تخمه می شکند). اگر صورت زیباتر شد مشخص است که فک پایین او عقب است. در این کودکان در زیر لب پایین قبل از درمان فرورفتگی می بینید که بعد از درمان درست می شود.

درمان

برای درمان ابتدا قالب گیری از هر دو فک انجام شده و بعد پلاک متحرکی از روی قالب ها ساخته می شود. کودک این پلاک را چند ساعت قبل از خواب روی دندان ها می گذارد و با آن به خواب می رود. صبح که بیدار شد آن را از دهان خارج می کند. نیازی نیست در طول روز از این پلاک استفاده کند، بنابراین زمانی که در مدرسه است از پلاک استفاده نمی کند و به درس او لطمه ای وارد نمی شود.

بهترین سن برای درمان حدود 11 سالگی است. در این سن می توانیم در زمان کوتاهی درمان را تکمیل کنیم. 2 مورد استثنا وجود دارد که زودتر اقدام به درمان می کنیم :

1) اگر همکلاسی های کودک او را در مدرسه به دلیل اینکه فاصله دو فک خیلی زیاد است مسخره کنند و باعث تخریب روحیه کودک بشوند باید زودتر اقدام به درمان کنید.

2) اگر فعالیت بدنی کودک زیاد است احتمال ضربه خوردن به دندان های جلو خیلی زیاد می شود که متعاقب آن دندان های جلو می شکند.

در این 2 گروه بهتر است در 9-8 سالگی اقدام به درمان کنیم که در این صورت تا حد زیادی خوب می شوند و بعد تا 12 سالگی صبر می کنیم تا درمان را تکمیل کنیم.

موارد خاص

اگر دندان های جلو در فک بالا نا مرتب باشند با دندان های پایین تماس شدید پیدا می کنند و مانع رشد فک پایین می شوند. در این مواقع ابتدا باید آنها را مرتب کنیم. ۴ شکل زیر این حالت را نشان می دهد که در ابتدا دندان ها را بدون کشیدن مرتب کرده و بعد فک پایین را به جلو آورده ایم تا روابط فکی اصلاح شود.

در کل، زمان درمان ارتودنسی بسیار مهم است، اگر کودک تحت نظر یک پزشک باشد با رویش دندان ها و بررسی روابط فکی او می توانید از بروز ناهنجاری های بسیار زیاد در آینده جلوگیری کنید.

ناهماهنگی فکی

در این مقاله فقط از کودکانی صحبت می کنیم که فک پایین آنها عقب یا فک بالا جلوست. این مشکل متاسفانه در 40 درصد کودکان ایرانی دیده می شود و دندان های جلو پایین، عقب تر از بالا قرار می گیرند.(تصویر 1)

درمان این افراد به سن و شدت مشکل بستگی دارد که به شرح زیر است :

1) قبل از 12 سالگی

2) بعد از 12 سالگی با مشکل خفیف

3) بعد از 12 سالگی با مشکل شدید

اگر کودک بالای 12 سال دارید دیگر با پلاک متحرک نمی توان آن را درمان کرد. بنابراین 2 راه پیش رو خواهد بود :

الف) اگر مشکل فکی خیلی زیاد نباشد می توانیم 2 دندان از فک بالا بکشیم و رابطه 2 فک را تنظیم کنیم.

ب) اگر مشکل خیلی زیاد باشد معمولا تا بعد از 18 سالگی باید صبر و در آن زمان اقدام به جراحی کرد تا رابطه فک بالا و پایین اصلاح شود. پس با توجه به راحتی درمان در سنین کم، اگر کودک زیر 12 سال دارید حتما برای معاینه به دندانپزشک خود مراجعه کنید تا در صورت وجود این مشکل با ساخت پلاک متحرک که بسیار ارزان و راحت است، به راحتی کودک خود را درمان کنید.

علت رشد نیافتن فک پایین

یکی از عللی که باعث عدم رشد فک پایین می شود، مکیدن انگشت یا پستناک است. البته علت مکیدن انگشت یا پستانک تا حد زیادی به مشکلات روحی - اجتماعی کودک بر می گردد مثلا وقتی فرزند دوم به دنیا می آید یا زمانی که والدین با هم مشکل دارند و با صدای بلند یا لحن تند در حضور فرزند با هم صحبت می کنند، کودک برای کاهش استرس خود شروع به مکیدن انگشت می کند و نهایتا" منجر به عادت می شود، ولی متأسفانه می بینیم والدین به زور سعی می کنند مانع مکیدن انگشت شوند که شیوه صحیحی نیست. بهتر است در این مورد به مشاوران خانوادگی- اجتماعی رجوع کنید. علت شایع دیگر عقب ماندن فک پایین تنگی فک بالاست که باید دندانپزشک آن را تشخیص دهد و درمان کند. اگر فرزند شما تنگی فک بالا دارد معمولا در خواب خُرخُر می کند یا احتمالا با دهان باز می خوابد و تنفس دهانی دارد.

مشکلات پیش رو

وقتی رابطه فک ها درست نیست دندان های بالا و پایین با هم خوب جفت نمی شوند، (تصویر 2) بنابراین در زمان غذا خوردن فشار زیادی به فک وارد شده و در بزرگسالی منجر به ایجاد صدای فکی در زمان جویدن می شود. تصویر 3 رابطه درست دندان ها را نشان می دهد.

مشکل دیگری که در این کودکان می بینیم رشد بیش از حد دندان های جلو پایین است تا حدی که وقتی از پهلو می بینید (تصویر ۴)، دندان های جلو پایین به کام کودک برخورد می کنند و از نمای رو به رو دندان های جلو پایین معلوم نیستند. (تصویر ۵)