عربستان در قطع روابط با قطر به دنبال چیست؟

برخی تحلیلگران اعتقاد دارند عربستان و متحدان آن در تلاش هستند تا با فشار، قطر را در برابر خواسته های خود تسلیم کنند و در راستای خواست کاخ سفید مانع نزدیکی تهران- دوحه شوند.

خبرگزاری ایرنا: برخی تحلیلگران اعتقاد دارند عربستان و متحدان آن در تلاش هستند تا با فشار، قطر را در برابر خواسته های خود تسلیم کنند و در راستای خواست کاخ سفید مانع نزدیکی تهران- دوحه شوند.

تنش میان کشورهای عربی به ویژه اعضای شورای همکاری خلیج فارس به اوج رسیده است. چهار کشور عربستان سعودی، امارات متحده عربی، بحرین و مصر روابط دیپلماتیک، اقتصادی و سیاسی خود را با قطر قطع کردند و همه مرزهای زمینی، دریایی و هوایی را به روی این کشور بستند.

تنش از آنجا شروع شد که کمتر از دوهفته پیش انتشار یک خبر منتسب به «شیخ تمیم بن حمد آل ثانی» امیر قطر در زمینه پذیرش قدرت منطقه ای ایران و توجه به تعریف تروریسم در منطقه، مورد خشم رسانه های وابسته به پادشاهی سعودی قرار گرفت. این رسانه ها در طول این مدت اتهام های گوناگونی را علیه دوحه مطرح کردند. به نظر می رسد وقوع این حوادث مدت زمان اندکی پس از سفر «دونالد ترامپ» رئیس جمهوری آمریکا به منطقه با هدف وارد کردن فشار به کشورهایی است که رویکردی هم جهت با آمریکا ندارند. می توان این فشارها را با هدف به زانو درآوردن قطر و قرار دادن این کشور در مقابل ایران نیز تفسیر کرد.

رسانه های انگلیسی زبان ارزیابی های گوناگونی را از این تحولات در منطقه خلیج فارس ارائه کرده اند.

**تلاش عربستان برای به زانو در آوردن قطر

برخی گزارش های رسانه ای به بیان دلایل بروز و تشدید این بحران پرداخته اند. به طور کلی دیدگاه مسالمت جویانه دوحه به تهران و خوانش های قطر نسبت به گروه «اخوان المسلمین» مهمترین دلیل برای حمله دیپلماتیک عربستان و متحدان آن به قطر بیان شده است.

تارنمای شبکه خبر «بلومبرگ» از آغاز این بحران مجموعه گزارش هایی را در این زمینه منتشر کرد. این شبکه تلویزیونی امروز در یکی از این گزارش ها به بررسی دلیل ناخرسندی عربستان و متحدانش از رفتار کشور کوچکی همچون قطر پرداخت و نوشت: مهمترین دلیل وقوع این شرایط رابطه با ایران است. گرچه این همه موضوع نیست اما آغاز آن با خبر سخنان امیر قطر در انتقاد از سیاست های ضدایرانی عربستان بوده است. حملات رسانه های عربستان پس از گفت وگوی «شیخ تمیم» با رئیس جمهوری ایران شدت بیشتری گرفت.

در روزهای پیش از سفر ترامپ، اظهارات ضد ایرانی پادشاه عربستان افزایش یافت و در همین حین قطر متهم شد که تلاش ها برای منزوی کردن ایران را تضعیف می کند.

بر اساس این گزارش قطر و عربستان رقابت و تضاد سیاسی گوناگونی دارند. تحلیلگران اعتقاد دارند عربستان سعودی و متحدان آن می خواهند به قطر با حدود ۲.۶ میلیون نفر جمعیت، وزن و قدرت استراتژیک خود را نشان دهند.

به اعتقاد یک پژوهشگر موسسه مطالعات منطقه ای و بین المللی دانشگاه جورج تاون در قطر، برای این کشورها اختلافات داخلی چیز تازه ای نیست اما نکته مهم زمان و میزان این تنش است. در واقع عربستان و قطر به چیزی کمتر از تسلیم کامل قطر راضی نمی شوند.

تارنمای شبکه خبری تلویزیونی «الجزیره» قطر هم در گزارشی قطع روابط دیپلماتیک این کشورها را بدون منطق و توجیه مناسب دانست و به نقل از وزارت امور خارجه قطر نوشت این تصمیم که به رهبری عربستان سعودی اتخاذ شده بی اساس است.

به نوشته این گزارش، عربستان در بیانیه ای امنیت ملی خود را دلیل اتخاذ چنین رویکرد تندی علیه دوحه عنوان کرد و حضور و حمایت از چند گروه تروریستی و فرقه ای برای ایجاد بی ثباتی در منطقه را مهمترین دلیل این امر دانست. در طرف مقابل قطر این موضعگیری را نقض حاکمیت خود دانست و تاکید کرد شهروندان قطری و صدها هزار ساکن این کشور از این شرایط آسیب نخواهند دید.

الجزیره هدف این اقدام سعودی را آشکار توصیف کرد و آن را اقدامی برای تحمیل قیمومیت بر قطر دانست و تصریح کرد این امر به خودی خود نقض حاکمیت قطر به شمار می رود. از تاثیرات جانبی این اقدام کشورهای عربی این بود که در پروازهای برخی از بزرگترین شرکت های هواپیمایی بین المللی اختلال ایجاد شد؛ قیمت نفت افزایش یافت و بازار سهام قطر افت کرد.

الجزیره افزود: عربستان سعودی از کشورهای برادر خود خواست تا موضعی مشابه را نسبت به قطر اتخاذ کنند. پاکستان اما نخستین کشوری بود که اعلام کرد تغییری در روابط خود با قطر ایجاد نمی کند.

تحلیلگر این شبکه قطری این تنش را جدی ترین بحران سیاسی منطقه در سال های اخیر دانست و آن را دارای دو عرصه سیاسی و اقتصادی برای افزایش فشار بر دوحه توصیف کرد.

همچنین الجزیره به واکنش ایران و ایالات متحده به این تحولات پرداخت و نوشت: «رکس تیلرسون» وزیر امور خارجه آمریکا بر ضرورت حفظ انسجام کشورهای عربی تاکید کرد و از آن ها خواست تا متحد باقی بمانند.

یک مقام ارشد ایران نیز رویکردهای کشورهای عربی همچون قطع روابط، بستن مرزها و حمله را برای پایان دادن به بحران های خاورمیانه غیر مفید اعلام کرد.

** آمریکا و تنش میان کشورهای عربی

تارنمای روزنامه «گاردین» در زمینه قطع رابطه کشورهای عربی با قطر نوشت: با قطع روابط عربستان، امارات، مصر، بحرین و یمن با قطر، دیپلمات های قطری اخراج شدند و خطوط هوایی و دریایی به روی دوحه به دلیل مسائل امنیتی بسته شد.

این روزنامه انگلیسی هم تنش به وجود آمده را مهمترین بحران دیپلماتیک جدی در میان کشورهای عرب حوزه خلیج فارس توصیف کرد و افزود: این کشورها قطر را به حمایت از تروریسم متهم کرده اند و حتی نیروهای نظامی این کشور را که در جنگ با یمن به رهبری عربستان حاضر بودند را اخراج کرده اند.

عربستان سعودی اعلام کرده است این تدابیر را به دلیل حمایت های قطر از گروه های مختلف تروریستی اتخاذ کرده است. همچنین ریاض مدعی شد دوحه از گروه های فرقه ای همچون اخوان المسلمین، القاعده، داعش، گروه های مخالف فعال در منطقه قطیف عربستان حمایت کرده است و روابط خوبی را با ایران دارد.

این گزارش افزود: کشور بحرین نیز قطر را به علت تحریک رسانه ای، حمایت از گروه های تروریستی مسلح و نزدیکی به ایران و ایجاد هرج و مرج در بحرین سرزنش کرده است. اما وزارت امور خارجه قطر اقدام این کشورها را بدون توجیه و غیرمنطقی توصیف کرد.

این روزنامه ، شرایط کنونی را پیامد انتشار خبر منتسب به امیر قطر در زمینه رابطه با ایران و رژیم صهیونیستی برشمرد و آورد: کشورهای عربی به این موضوع پاسخی همراه با عصبانیت دادند و رسانه های قطری را مسدود کردند. این کشور از گذشته ها به حمایت از اسلام گراها متهم بود. مهمترین بهانه گروه اخوان المسلمین مصر است که از سوی عربستان و امارات تروریستی شناخته می شود. همین موضوع در مارس سال 2014 نیز باعث قطع روابط میان این کشورها با قطر شده بود.

گاردین قطر را مقر پایگاه نیروی نظامی آمریکا با حدود ۱۰ هزار نیرو عنوان کرد و وقوع این اتفاق ها تنها چند هفته پس از سفر رئیس جمهوری آمریکا به ریاض را مهم ارزیابی کرد.

این گزارش مدعی شد: اگر چه ممکن نیست که عربستان چنین موضعگری را بدون اطلاع رسانی قبلی به آمریکا اتخاذ کرده باشد اما به نظر نمی رسد که آمریکا برای انجام چنین رفتارهای تند سیاسی چراغ سبز داده باشد.

واکنش ایالات متحده به این تحولات در منطقه خلیج فارس مورد توجه بسیاری از رسانه ها قرار گرفته است. تارنمای نشریه «فوربس» در این مورد عنوان کرد اتفاقی نیست که تنها چند هفته پس از سفر ترامپ به ریاض چنین حادثه ای رخ می دهد. این وضعیت می تواند پیامی به بقیه کشورهای خاورمیانه و رهبران اسلامی باشد که نباید در کشورهای خود از تروریسم پشتیبانی کنند.

این گزارش مهمترین هدف اقدام ناگهانی روز دوشنبه کشورها عربی علیه دوحه را در سه عامل نوع دیدگاه ها به تروریسم، حمایت از گروه های بی ثبات ساز در منطقه و رابطه قطر با ایران عنوان کرد.

با وجود چنین تنشی در میان کشورهای عربی خلیج فارس هنوز آمریکا رابطه با قطر را حفظ کرده است. بر اساس توافق سال ۲۰۰۳ این کشور میزبان پایگاه و نیروهای آمریکایی است؛ در آن سال این میزبانی از عربستان به قطر سپرده شد.

به نوشته فوربس، برخی کارشناسان وقوع جنگ را غیرقابل اجتناب نمی دانند اما قطر را در این چارچوب ضعیف دانستند زیرا نیروهای نظامی و تجهیزات کافی را در اختیار ندارد. قطر به جنگ تمایلی ندارد و در نهایت در چند ماه آینده به نحوی که خواسته همسایگانش برآورده شود با آن ها کنار می آید.