بهشتی: نامه ظريف، نهایت هوشمندی بود
يك ماه پيش دولت دونالد ترامپ، رييس‌جمهور ايالات متحده براي دومين بار با تاييد اجراي كامل تعهدات ايران در برجام، حاضر شد كه اجراي تحريم‌هاي هسته‌اي عليه ايران را براي سه ماه ديگر متوقف كند؛ اما بلافاصله پس از اعلام اين خبر رسانه‌هاي امريكايي گزارش دادند كه دونالد ترامپ به‌شدت از اينكه گزارش وزارت امورخارجه در مورد اجراي برجام، گزينه‌اي جز تاييد اقدامات ايران در اختيار او قرار نداده ناخشنود است.
روزنامه اعتماد: يك ماه پيش دولت دونالد ترامپ، رييس‌جمهور ايالات متحده براي دومين بار با تاييد اجراي كامل تعهدات ايران در برجام، حاضر شد كه اجراي تحريم‌هاي هسته‌اي عليه ايران را براي سه ماه ديگر متوقف كند؛ اما بلافاصله پس از اعلام اين خبر رسانه‌هاي امريكايي گزارش دادند كه دونالد ترامپ به‌شدت از اينكه گزارش وزارت امورخارجه در مورد اجراي برجام، گزينه‌اي جز تاييد اقدامات ايران در اختيار او قرار نداده ناخشنود است.
همان زمان گزارش شد كه دونالد ترامپ گروهي از مشاوران خود و مقامات دولت خارج از وزارت خارجه را مامور كرده است تا براي گزارش اجراي برجام كه قرار است در ماه اكتبر سال جاري ميلادي منتشر شود، اسنادي مبني بر عدم اجراي تعهدات ايران را براي او فراهم كنند.
در ادامه همين اقدامات بود كه چهارشنبه هفته جاري، نيكي هيلي، سفير ايالات متحده امريكا نزد سازمان ملل متحد به ديدار يوكيو آمانو، دبيركل آژانس بين‌المللي انرژي اتمي رفت؛ بر اساس بيانيه نماينده امريكا در سازمان ملل متحد دو طرف «در مورد اهميت جلوگيري از بهره‌برداري ايران از ابهامات موجود در توافق هسته‌اي» و همچنين آمادگي امريكا براي «تامين منابع مورد نياز آژانس بين‌المللي انرژي اتمي براي راستي‌آزمايي فعاليت‌هاي هسته‌اي ايران» گفت‌وگو كردند.
حسن بهشتي‌پور، كارشناس روابط بين‌الملل معتقد است كه هر چند امريكا در حال حاضر بهانه‌اي براي متهم كردن ايران به نقض برجام ندارد، اما قطعا از تمام امكانات خود استفاده خواهد كرد تا چنين بهانه‌اي را پيدا كند. به اعتقاد بهشتي‌پور، مقامات ايراني با تكيه بر برجام و فقط با اجراي تعهدات ايران در اين توافق نبايد دست روي دست بگذارند؛ او معتقد است كه مقامات جمهوري اسلامي بايد تمام تلاش خود را براي خنثي كردن بهانه‌تراشي‌ها و فضاسازي‌هاي دولت امريكا به كار بگيرند.
بهشتي‌پور مي‌گويد مادامي كه امريكا نتواند بهانه‌هاي تازه‌اي عليه برنامه هسته‌اي ايران براي ارايه در شوراي حكام آژانس بين‌المللي هسته‌اي بتراشد، امكان محكوم شدن ايران به نقض برجام وجود ندارد. اين كارشناس روابط بين‌الملل تاكيد مي‌كند كه در حال حاضر امريكا در مقابله با ايران در صحنه بين‌المللي تنها مانده است و راه دشواري در همراه كردن كشورهاي موثر و همپيمانان خود عليه ايران در پيش دارد.
او معتقد است كه ارزيابي ترامپ از امكان محكوم كردن ايران به نقض برجام در ماه اكتبر بسيار خوشبينانه و غيرعملي است و به احتمال زياد ترامپ مجبور خواهد شد بار ديگر توقف اجراي تحريم‌هاي هسته‌اي عليه ايران را تمديد كند.
در ادامه متن كامل گفت‌وگوي حسن بهشتي‌پور، كارشناس روابط بين‌الملل با «اعتماد» را بخوانيد.
به اعتقاد شما سفر نيكي هيلي به وين و ديدار او با يوكيو آمانو كه در پي تلاش امريكا براي متهم كردن ايران به نقض برجام صورت گرفت، تا چه اندازه مي‌تواند بر آينده اجراي برجام موثر باشد و آيا امريكا در حال حاضر مي‌تواند به شكلي بر رفتار آژانس تاثير بگذارد كه ايران به نقض برجام متهم شود؟
واقعيت اين است كه امريكا در عملكرد آژانس بين‌المللي انرژي اتمي تاثيرگذار است و اين موضوع تاكنون بارها به اثبات رسيده. صحنه‌گردان اصلي پرونده‌سازي‌‌هايي كه از سال ۱۳۸۱ عليه ايران در آژانس آغاز شد، نيز امريكايي‌ها بودند. امريكا ابزارها و نفوذ كافي براي فشار به آژانس و هدايت اين سازمان بين‌المللي به سمت خواسته‌هاي خودش را دارد.
اما برخلاف گذشته كه امريكايي‌ها بهانه‌هاي لازم را پيدا كرده‌بودند و براي پيشبرد اهداف خود مداركي داشتند، برجام در حال حاضر اين بهانه‌ها را از امريكا گرفته و عملا آنها را خلع سلاح كرده است. در حال حاضر امريكايي‌ها اين امكان را ندارند كه از بهانه‌هايي كه در گذشته داشتند براي تحت فشار قرار دادن ايران استفاده كنند.
با اين وجود ما در ايران نبايد ساده‌انديش باشيم و تصور كنيم حالا كه بهانه‌هاي تحت فشار قراردادن ايران از امريكايي‌ها گرفته‌شده است، امكاني براي اينكه سرفصل‌هاي تازه‌اي عليه ايران باز كنند نخواهند داشت. به هر حال آنها با زد و بندهاي سياسي و ديپلماتيك كه انجام مي‌دهند، مانند گذشته كه شاهد بوديم انگليسي‌ها و فرانسوي‌ها را با خود همراه كرده‌بودند، امكان دارد بار ديگر بتوانند پرونده‌سازي‌هاي جديد عليه ايران انجام دهند.
سياست ترامپ در حال حاضر از سوي كشورهايي مانند بريتانيا، فرانسه، آلمان، روسيه و چين، پشتيباني نمي‌شود. اين كشورها اطلاع دارند كه ايران به تعهدات خودش بر اساس برجام عمل كرده است و آژانس بين‌المللي انرژي هسته‌اي به عنوان تنها نهاد فني و تخصصي اين موضوع را تاييد كرده است.
آقاي آمانو هم از زمان اجرايي شدن برجام تاكنون بارها تاييد كرده است كه ايران به تمامي تعهدات خود بر اساس برجام عمل كرده است. امريكا در مقطع كنوني با دشواري‌هاي زيادي مواجه است كه بتواند بقيه كشورهاي جهان و آژانس بين‌الملي انرژي اتمي را در مواجهه با ايران، با خودش همراه كند.
ولي باز هم تاكيد مي‌كنم اين ناتواني و دشواري شرايط براي امريكا به اين معنا نيست كه ما در ايران دست روي دست بگذاريم و تصور كنيم كه آنها نمي‌توانند كاري از پيش ببرند، امريكايي‌ها به هر وسيله‌اي ممكن است موفق شوند بهانه‌هاي جديدي بسازند. به هر حال امريكايي‌ها امكانات بسيار زيادي از نظر فضاسازي تبليغاتي و رسانه‌اي دارند و مي‌توانند بهانه‌هاي حقوقي جديدي را ايجاد كنند و از طريق پيگيري‌هاي سياسي و ديپلماتيك گسترده كشورهاي موثر در آژانس بين‌المللي انرژي اتمي را با خودشان همراه كنند.
نامه‌اي كه آقاي ظريف نوشت و بيانيه‌اي كه نماينده ايران در سازمان ملل متحد در واكنش به ديدار خانم نيكي هيلي با آقاي يوكيو آمانو دادند، و مجموعه واكنش‌هايي كه در روزهاي آينده ممكن است صورت بگيرد، مي‌تواند به خنثي‌سازي تلاش‌هاي ترامپ و مجموعه دولت او كمك كند.
رسانه‌هاي امريكايي طي هفته‌هاي گذشته ادعا كرده‌اند كه دولت ترامپ قصد دارد از طريق درخواست‌هاي جديد آژانس براي بازديد از مراكز نظامي در خاك ايران، فشار بيشتري را به ايران وارد كند و نهايتا آژانس را قانع كند كه به دليل خودداري ايران از بازرسي مراكز نظامي، ايران را به نقض برجام متهم كند. به اعتقاد شما با وجود بسته شدن پرونده «ابعاد نظامي احتمالي (PMD)» در شوراي حكام آژانس، آيا چنين فرصتي براي امريكايي‌ها فراهم است تا از اين طريق ايران را تحت فشار قرار دهند؟
من معتقد نيستم كه امريكايي‌ها به دنبال چنين هدفي باشند. آنچه تاكنون از سياست‌هاي امريكا ديده‌ايم ادامه دادن تحريم‌هاي گذشته و وضع تحريم‌هاي جديد عليه ايران است. آنها قصد دارند با پيگيري اين سياست، ايران را تا حدي تحت فشار قرار دهند كه دولت جمهوري اسلامي از برجام خارج شود يا برجام را نقض كند. امريكايي‌ها مي‌دانند كه اگر در نقض برجام پيشدستي كنند هزينه بسياري سنگيني را بايد بدهند، در نتيجه معتقدند كه بايد ايران را براي نقض كردن برجام تحت فشار بيشتر قرار دهند.
اينكه گفته مي‌شود امريكايي‌ها قصد دارند آژانس را به بازديد از مراكز نظامي ايران تشويق كند، بيش از هر چيزي فضاسازي رسانه‌اي است. چرا كه آژانس به لحاظ مسووليت فقط بايد از مكان‌هايي بازديد كند كه در آنها فعاليت هسته‌اي انجام مي‌شود، اين در حالي است كه در مراكز نظامي ايران فعاليت هسته‌اي انجام نمي‌شود. قبلا هم در مورد پارچين موضوعاتي مطرح شده‌بود كه عاقبت پس از بازرسي آژانس مشخص شد كه اصلا ادعاهاي مطرح شده درست نبوده و نشانه‌اي دال بر فعاليت هسته‌اي در پارچين وجود ندارد.
بسته شدن پرونده «ابعاد احتمالي نظامي (PMD) » در پرونده هسته‌اي ايران هم بر اساس واقعيت‌ها است. آقاي يوكيو آمانو در گزارش رسمي كه در نوامبر ۲۰۱۱ به شوراي حكام آژانس داده‌بود تاكيد كرد كه در ۶۶ مورد از اتهامات مطرح شده عليه ايران در پرونده PMD همه اتهامات كاملا بي‌پايه و اساس بوده‌اند. اين پرونده نهايتا به عنوان يكي از دستاوردهاي برجام در شوراي حكام آژانس بسته شد.
امريكا براي اينكه سرفصل جديدي را عليه ايران باز كند بايد يك‌سري مدارك و اسناد جديدي ارايه كند كه بر اساس آنها شوراي حكام بتواند استدلال كند كه ايران در مراكز نظامي خود فعاليت‌هاي هسته‌اي انجام مي‌دهد. در مرحله بعد شوراي حكام آژانس بايد اين اسناد و مدارك را تاييد كند و به دبيركل اجازه بدهد كه اين مدارك را راستي‌آزمايي كند و پس از آن آژانس درخواست بازديد از مراكز در ايران را به دولت جمهوري اسلامي بدهد.
واقعيت اين است كه در حال حاضر اصولا چنين مدارك و اسنادي وجود خارجي ندارند. چون مراكز نظامي ايران اصولا نقشي در برنامه هسته‌اي ايران ندارند، به اضافه اينكه رهبري انقلاب هم توليد و نگهداري سلاح‌هاي هسته‌اي را حرام اعلام كرده‌اند. حتي تصميم و فتواي مقام معظم رهبري در مورد حرمت توليد و نگهداري سلاح‌هاي هسته‌اي از طريق بيانيه‌اي به سازمان ملل متحد هم اعلام شده است و در اين سازمان ثبت شده است.
امريكايي‌ها موقعي مي‌توانند آژانس را قانع كنند كه درخواست بازديد از مراكز نظامي ايران را بدهد كه بتواند مدارك و مستندات و ادله جديدي را ارايه بدهد كه ايران در اين مراكز فعاليت هسته‌اي انجام مي‌دهد. مادامي كه ايران ادعا مي‌كند كه در مراكز نظامي‌اش فعاليت هسته‌اي انجام نمي‌شود، بر اساس قوانين آژانس بين‌المللي انرژي هسته‌اي، حق ندارد از آنها بازديد كند. طبق مقررات آژانس بايد ادله و مداركي موجود باشد تا بر اساس آن بخواهند درخواست بازرسي از مراكز نظامي ايران را بدهند.
بر اساس گزارش رسانه‌هاي امريكايي هدف اصلي آقاي ترامپ اين است كه تا اكتبر امسال، يعني مهر و آبان سال جاري، به مداركي دست پيدا كند كه بتواند از طريق آن ايران را به نقض برجام متهم كند و بر آن اساس تحريم‌هايي كه بر اساس برجام متوقف شده‌اند اجرايي كند. فكر مي‌كنيد چنين برنامه‌اي براي امريكايي‌ها عملي است يا اينكه ارزيابي ترامپ در اين مورد خيلي خوشبينانه است؟
دولت ترامپ اهداف متعدد و خواسته‌هاي زيادي دارد، اما اينكه عملا بتواند اين هدف‌ها را محقق بكند، مورد ترديد است. ترامپ از ابتدا كل توافق برجام را قبول نداشت و مي‌گفت كه اصولا امريكايي‌ها نبايد اين قرارداد را مي‌پذيرفتند و بايد در اين توافق تجديد نظر كنند. اما با وجود تمامي اين ادعاها طي هفت ماهي كه از روي كار آمدن ترامپ مي‌گذرد شاهد بوديم كه او عملا دو بار توقف اجراي تحريم‌ها عليه ايران را تمديد كرده است.
به هر حال امريكايي‌ها هنوز لغو تحريم‌ها عليه ايران را نپذيرفته‌اند، بلكه بر اساس برجام امريكايي‌ها اجراي برجام عليه ايران را متوقف مي‌كنند. البته قطعنامه‌هاي شوراي امنيت در مورد تحريم ايران و همچنين تحريم‌هاي اختصاصي اتحاديه اروپا عليه ايران كاملا لغو شده‌اند، اما امريكايي‌ها شيوه ديگر را در پيش گرفته‌اند و بر اساس روش دولت امريكا تحريم‌ها هر چند لغو نمي‌شوند، اما بر اساس اختيارات رييس‌جمهور اجراي آنها هر سه ماه يك بار متوقف مي‌شود.
حالا اگر دولت ترامپ بخواهد در ماه اكتبر اعلام كند كه ديگر حاضر به توقف اجراي تحريم‌ها عليه ايران نيست، قاعدتا بايد بر مبناي گزارش يا مستنداتي اين كار را انجام دهد. اراده آقاي ترامپ اين است كه فشار بيشتري بر وزارت خارجه و وزارت دفاع امريكا وارد كند تا گزارشي را مبني بر نقض برجام توسط ايران تهيه كنند، اما واقعيت اين است كه هنوز بهانه‌اي براي اين كار به دست نياورده‌اند.
هدف ديدار نماينده امريكا در سازمان ملل متحد با دبيركل آژانس بين‌المللي انرژي اتمي هم اين بود كه بهانه جديدي را مستمسك قرار دهند. اما ايران با موضع‌گيري خردمندانه‌اي كه تاكنون داشته، بهانه‌اي را هنوز در اختيار دولت ترامپ قرار نداده است. جمهوري اسلامي تاكنون با اجراي دقيق برجام تمام تلاش‌هاي امريكا براي سوءاستفاده از لغزش ايران را خنثي كرده‌اند و بهانه‌اي در اختيار رييس‌جمهور امريكا قرار نداده‌اند كه رييس‌جمهور امريكا از تمديد توقف اجراي تحريم‌ها خودداري كند.
من پيش‌بيني مي‌كنم كه در گزارش ماه اكتبر وزارت خارجه در مورد اجراي برجام توسط ايران نيز همچنان دست دولت امريكا خالي خواهد ماند و بهانه‌اي براي عدم تمديد توقف اجراي تحريم‌ها پيدا نخواهد كرد. بايد منتظر بود و ديد كه اقدامات بعدي امريكا چه خواهد بود، اما در حال حاضر شواهد و قرائن نشان مي‌دهد كه چيزي براي عرضه كردن در پاييز در دست ندارند.
به اعتقاد شما واكنش ايران به سفر خانم نيكي هيلي به وين تا چه اندازه موثر بود و آيا كشورهاي عضو ١+٥ و ديگر كشورهاي عضو آژانس پيام ايران مبني بر وجود يك توطئه براي محكوم كردن ايران به نقض برجام را دريافت كرده‌اند يا نه؟
اقدام آقاي ظريف هم به نوعي فضاسازي رسانه‌اي و تلاش براي اطلاع‌رساني و رصد فعاليت‌هاي امريكا بر عليه برجام توسط ايران است. آقاي ظريف با نامه‌اي كه نوشت به خوبي ثابت كرد كه وزارت خارجه ايران با دقت عملكرد طرف مقابل را رصد مي‌كند و هر اقدام امريكا را در جهت نقض يا تضعيف برجام به اطلاع افكار عمومي در ايران و مقامات كشورهاي عضو ١+٥ مي‌رساند.
ايران تلاش مي‌كند تا جلوي امريكا را براي همراه كردن كشورهاي ديگر با خود بگيرد. در حال حاضر دو اتفاق مهم رخ داده است، يكي اينكه ايران نشان داده است كه تعهدات خود بر اساس برجام را بدون كوچك‌ترين اشكالي اجرا كرده است، در برابر امريكايي‌ها نشان نداده‌اند كه به اجراي برجام متعهدند. اتفاق دوم اين است كه بهانه‌اي از سوي ايالات متحده امريكا وجود ندارد كه بخواهد اتحاديه اروپا و روسيه و چين را با خودشان همراه كنند.
پيش از اين امريكايي‌ها با استفاده از بهانه‌هايي كه در اختيار داشتند، توانسته‌بودند هم روسيه، هم چين و هم اتحاديه اروپا را بر عليه ايران با خودشان همراه كنند. پيش از اين قطعنامه‌هاي ضدايراني در شوراي امنيت سازمان ملل متحد با اتفاق آرا تصويب مي‌شد، در شرايطي كه پس از برجام، امريكا كاملا تنها مانده است. نكته مهم اين است كه منافع اتحاديه اروپا، روسيه و چين هم اقتضا نمي‌كند كه وارد اين بازي بر عليه ايران شوند.
در حال حاضر منافع اتحاديه اروپا، روسيه و چين در اين است كه رابطه خوب اقتصادي و سياسي با ايران داشته‌باشند. به خصوص وقتي كه مي‌بينند ايران كاملا به تعهدات خود پايبند است، چه اتحاديه اروپا، روسيه و چين و چه كشورهاي ديگر مانند كره جنوبي، ژاپن و هند كه طرف‌هاي اصلي تجاري ايران محسوب مي‌شوند، امروز منافع خودشان را در داشتن رابطه‌اي خوب با ايران مي‌بينند.
در نتيجه اين كشورها حاضر نيستند به راحتي با امريكا همسو شوند و امريكا عملا خودش را در اين بازي تنها مي‌بيند. به همين دليل هم هست كه امريكا به دنبال بهانه‌هاي جديدي مي‌گردد تا روسيه، چين، اتحاديه اروپا و ديگر كشورهاي موثر جهان را با خود همراه كند، اما من بعيد مي‌دانم كه دولت امريكا موفق به انجام چنين كاري شود.
پ
برای دسترسی سریع به تازه‌ترین اخبار و تحلیل رویدادهای ایران و جهان
اپلیکیشن برترین ها
را نصب کنید.
ارسال نظر