مهمترین اتفاقات موسیقی در سال ۹۶

روزنامه همدلی - مهدی فیضی صفت : موسیقی ایران در سال ۱۳۹۶ روزهای پر فراز و نشیبی را پشت سر گذاشت. موسیقی پاپ در این سال توفیق فراوانی داشت و ستاره های نوظهور، سالن های کنسرت را به تسخیر خود درآوردند. چهره هایی مانند بهنام بانی، حمید بهراد و گروه هایی مانند «ماکان بند» و «هوروش بند»، کسانی بودند که در گیشه موفق عمل کردند و چرخه اقتصاد موسیقی را به حرکت درآوردند.

بازگشت موزیسین های کهنه کاری مانند محمد جلیل عندلیبی به صحنه و پایان سکوت ۶ ساله علیرضا عصار نیز از جمله اتفاقات خوش و مهم بودند اما در این سال اتفاقات ناگواری هم رخ داد که علاقه مندان به موسیقی را آزرده کرد. درگذشت نادر گلچین، خواننده موسیقی ایرانی و شدت گرفتن بیماری محمدرضا شجریان، کام هنردوستان را تلخ کرد و کمی رنگ غم نیز بر روزهای ۹۶ پاشید. در ادامه ۹ اتفاق مهم سال ۱۳۹۶ در عرصه موسیقی را مرور می کنیم:

1- بیماری خسرو آواز و سکوت ادامه دار

سال ۱۳۹۶، سال خوبی برای خسروی آواز ایران نبود. محمدرضا شجریان که هفتاد و هفتمین بهار زندگی را نیز پشت سر گذاشته در بستر بیماری است و حتی مرغ آواز از حنجره طلایی اش پر کشیده. نوروز ۱۳۹۵ بود که محمدرضا شجریان با سری تراشیده مقابل دوربین حاضر شد و پیام تبریکی به مناسبت آغاز سال نو برای مردم سرزمینش فرستاد؛ پیامی که به جای شادی، تاثر و حیرت را به دوستدارانش هدیه کرد. باورش سخت بود خسرو آواز را که به موهای لخت و سیاهش عادت کرده بودند، رنجور و بیمار ببینند.

در این میان مسئله ای که علاقمندان به آوازه خوان موسیقی اصیل ایران زمین را بیش از بیماری محمدرضا شجریان آزرده می کرد، سکوت خانواده و نزدیکانش بود. صفحه شخصی اینستاگرام همایون شجریان پر بود از کامنت های مردمی که جویای حال پدرش بودند اما به ندرت خبری از محمدرضا شجریان توسط پسر ارشدش انتشار پیدا می کرد. رایان شجریان، فرزند کوچک تر خواننده آثار ماندگاری چون «آرام جان» و «زمستان» است در شب یلدا ۱۳۹۶ ویدئویی از پدرش منتشر کرد که نشان از بهبودی حالش داشت ولی دست هایی که به سختی تکان می خوردند، دل هموطنانش را بیشتر لرزاند. حالا محمدرضا شجریان خود را برای آغاز سال نو آماده می کند و دوستدارانش امیدوارند بار دیگر «مرغ سحر» را در سالن های کنسرت، همنوا با او بخوانند.

2- وقتی سبب سوخت

«سبب گر بسوزد مسبب تو هستی»، «من دیگه بچه نمیشم» و ... به احتمال زیاد این قطعات قدیمی و ماندگار را با صدای خواننده های مشهوری شنیده اید؛ آثاری که نخستین بار با صدای نادر گلچین ضبط و منتشر شدند. خواننده موسیقی سنتی اهل گیلان که در سال های پیش از انقلاب با صدای گرم و سبک خاصش یکه تازی می کرد. گلچین از جمله هنرمندان فعال در رادیو بود و یکی از ستاره های «برنامه گل ها» به شمار می رفت. همکاری با موزیسین‌هایی مانند فرامرز پایور، منصور صارمی، پرویز یاحقی، حبیب الله بدیعی، علی اصغر بهاری، جلیل شهناز و فرهنگ شریف تنها بخشی از کارنامه پر بار او را شکل می دهند.

«آمد نوبهار» ساخته مهدی خالقی یکی از کارهای مشهور و محبوب است که به رهبری فرهاد فخرالدینی بازسازی و با گروه کر رادیو اجرا شد اما او که ۵ سال پیش در سوگ از دست دادن دخترش «نادیا دلدار گلچین»، بازیگر سینما و تلویزیون نشسته بود، در روز ۳۱ شهریور سال ۱۳۹۶ به دلیل تشدید بیماری های قلبی و ریوی از دنیا رفت و نتوانست هشتاد و یکمین عید را در کنار عزیزانش جشن بگیرد. بیش از ۳۰۰ آواز و آهنگ از خود به یادگار گذاشت اما پس از انقلاب در سکوتی ۳۵ ساله فرو رفت. در اوایل دهه ۱۳۹۰ آلبومی به نام «گریز» را با همکاری فریدون شهبازیان منتشر کرد. «بر ظاهر آباد من امید مبندید من خانه ویرانه ام از من بگریزید»؛ شعری است که گلچین در وصف حال و روزش گفت و سپس برای همیشه آرام گرفت.

3- بازگشت باشکوه عصار

پایان سکوتی بلند مدت و بازگشت به آلبومی که هوادارانش را دلزده نکرد. راضی بودند از کیفیت کار و معتقد بودند به انتظار ۶ ساله اش می ارزید. «جز عشق نمی خواهم»، آلبومی بود که روز ۲۸ آذر سال ۱۳۹۶ روانه بازار شد. ۶ سال از «بازی عوض شده» می گذشت و عصار دیگر فعالیتی در عرصه موسیقی نداشت. استقبال از آلبوم جدید و حضور پرشور مخاطبان در سالن های کنسرت نشان داد دوستدارانش هنوز علیرضا عصار را از یاد نبرده اند. برخی از اهالی موسیقی معتقد بودند با توجه به ظهور صداهای جدید و تغییر ذائقه موسیقی نسل جوان، عصار دیگر شانسی برای رقابت نخواهد داشت و کم کم نامش در کنار فراموش شدگان قرار خواهد گرفت اما عصار معادلات را بر هم زد.

او با سبک خاصش که آواز و دکلمه را تلفیق می کرد به موسیقی بازگشت و با ۱۰ قطعه تازه دوباره نظر مثبت علاقه مندان به «عشق الهی» و «ای عاشقان» را جلب کرد. او که روزگاری رکورددار اجرای زنده بود و سالن های کنسرت را یکی پس از دیگری به تسخیر درمی آورد باز هم می خواهد خاطرات خوش سال های پایانی دهه هفتاد و اوایل دهه هشتاد را زنده کند. علیرضا عصار حالا نزدیک به ۲۰ سال است که می خواند و موهای سپیدش گواهی می دهد دیگر جوان نیست ولی با وجود سکوتی ۶ ساله توانست بازگشت خود را به یکی از مهم ترین اتفاقات سال بدل کند.

4- ستاره های گیشه

سال ۱۳۹۶، سالی رویایی برای اقتصاد موسیقی و سال رونق گیشه ها بود. پس از رکورد عجیب و غریبی که حامد همایون در سال گذشته به ثبت رساند و در عرض فقط ۵ ماه نزدیک به ۲۴۰ کنسرت برگزار کرد، یک خواننده و دوگروه جدید در کمتر از یک سال به رکورد حامد همایون تنه زدند. بهنام بانی را می توان ویژه ترین و البته موفق ترین خواننده سال ۱۳۹۶ دانست که بدون انتشار حتی یک آلبوم، قطعاتش یکی پس از دیگری مورد توجه قرار می گرفت و استقبال از کنسرت هایش به حدی بود که حتی فرصت تعویض لباس بین سانس‌ها را نداشت! «ماکان بند» و «هوروش بند»، دو گروه دیگری بودند که عمر تاسیس و فعالیت‌شان از یک سال نیز تجاوز نمی کند اما توانسته اند نسل جوان را با خود همراه کرده و کنسرت های شان را با حداقل صندلی خالی برگزار کنند.

حمید هیراد نیز یکی دیگر از چهره های محبوب سال بود که درج نامش به جای مولانا بر روی اشعار استفاده شده در قطعاتش با واکنش هایی روبرو شد. بهنام بانی البته رکوردی منحصر به فرد نیز در سال ۱۳۹۶ برجای گذاشت؛ تمام بلیت های یکی از کنسرت های او در کمتر از ۱۰ دقیقه به فروش رفت و او را به چهره ای محبوب برای کنسرت گذاران تبدیل کرد. نکته جالب در خصوص این خوانندگان، میانگین سنی آنهاست که نشان می دهد خواننده های متولد دهه هفتاد کم کم در حال تصاحب صحنه هستند و موسیقی‌دان‌های کهنه کارتر به شرط هم آوازی با طیف گسترده جوان می توانند حیات موسیقایی خود را ادامه دار کنند.

5- پایان سکوت و تولد میهن

یازده سال سکوت، یازده سال فترت و یازده سال عزلت نشینی. آهنگساز، نوازنده، ردیف دان و مولف موسیقی که سرپرستی قدیمی ترین گروه در قید حیات ایران زمین را بر عهده دارد. محمد جلیل عندلیبی و گروه مولانا پس از یازده سال غیبت، در روز هفتم آذر سال ۱۳۹۶ به صحنه بازگشتند و در تالار وحدت به روی سن رفتند. این نوازنده صاحب نام سنتور «کنسرت کورده واری» را همراه با گروه مولانا به اجرا درآورد و پس از مدت زمانی طولانی با دوستدارانش دیدار کرد.

نکته قابل توجه اختصاص بخشی از عواید کنسرت «کورده واری» به زلزله زدگان کرمانشاه بود؛ محمد جلیل عندلیبی که از خاک کردستان است، در همدردی با هم زبانان داغ دیده و آسیب دیده اش، مقداری از درآمد اجرایش را به مردم زلزله زده کرمانشاه هدیه داد. او که روزگاری برای محمدرضا شجریان، شهرام ناظری، علیرضا افتخاری و دیگر نامداران موسیقی اصیل ایرانی آهنگ می ساخت، حالا برگشته تا صداهای جدیدی را به هنر در حال فراموشی این سرزمین معرفی کند و خون تازه ای را در رگ های موسیقی سنتی نحیف شده ایران جاری سازد. محمد جلیل عندلیبی در یکی از جدیدترین همکاری هایش، آلبومی به نام «میهن» را با صدای سالار عقیلی منتشر کرد که به انتخاب بسیاری از کارشناسان و اهالی فن، بهترین و مهم ترین آلبوم موسیقی در سال ۱۳۹۶ بود. «میهن» که سال ها پیش با صدای محمدرضا شجریان ضبط شد، با تنظیمی جدید توسط محمد جلیل عندلیبی به بازار آمد و مورد استقبال نیز واقع شد.

6- کنسرت نمایش سی

تجربه ای متفاوت، پر هزینه و پر سر و صدا که واکنش های متفاوتی را به دنبال داشت. همایون شجریان در ادامه همکاری هایش با برادران پورناظری، تصمیم گرفت تلفیقی از کنسرت و نمایش را به روی صحنه ببرد. کنسرت نمایش «سی» به کارگردانی علی اصغر دشتی بر اساس داستان هایی از شاهنامه نگاشته و آماده شد. ستاره های سینما مانند بهرام رادان، صابر ابر، مهدی پاکدل و سحر دولتشاهی در نمایشنامه ای که تلفیقی از زال و رودابه، رستم و اسفندیار و رستم و سهراب بود به ایفای نقش پرداختند و آواز همایون شجریان و سازهای سهراب پورناظری همراهی شان کردند.

استقبال مخاطبان به حدی بود که «سی» را برای شب ها و حتی ماه های متوالی تمدید کرد. هر چند اجرای تصنیف هایی نزدیک به سبک پاپ و استفاده از سازهای غربی مانند ویولون سل نیز در جلب نظر مخاطب عام موسیقی تاثیر زیادی داشت. البته مرور اجراهای زنده خوانندگان جوانی که در سالن های کنسرت هم صداهای شان را به سختی و نامفهوم می توان شنید، نشان از حنجره توانا و قدرت صدای بسیار بالای همایون شجریان دارد که در فضای باز کاخ سعدآباد و در مقابل بیش از هزار تماشاگر، آوازی دلنشین و رسا ارائه می داد. فرزند خسرو آواز ایران در سال ۱۳۹۶ آلبومی نیز به نام «امشب کنار غزل های من بخواب» با آهنگسازی فردین خلعتبری و اشعار زنده یاد افشین یداللهی منتشر کرد که البته به اندازه آلبوم های گذشته اش مورد توجه قرار نگرفت.

7- صفت پشت میله‌ها

مرداد ماه ۱۳۹۶ بود که انتشار خبری مخاطبان و علاقه مندان به موسیقی رپ را شوکه کرد؛ حمید صفت به اتهام قتل ناپدری خود بازداشت شد. او جزو موج نوی موسیقی رپ محسوب می شد که به دلیل پرداختن به مسائل روز اجتماعی و تفاوت سبک و صدا با دیگر رپرهای مشهور، مورد توجه قرار گرفت اما یک اتفاق، زندگی هنری و حتی ادامه نفس کشیدن هایش را تحت تاثیر قرار داد. مردی که ۱۲ سال پیش با مادرش ازدواج کرد، به قتل رسیده و او مظنون شماره یک پرونده محسوب می شد. پزشکی قانونی اعلام کرد پدرخوانده حمید صفت به دلیل خونریزی و آسیب مغزی در اثر اصابت جسم سخت به آهیانه راست متوفی فوت کرده و به طور حتم پای یک قاتل در میان است.

حمید صفت ابتدا اتهام وارده را انکار کرد اما وقتی فرزندان مقتول، شرط بخشش را بیان واقعیت گذاشتند، به قتل همسر مادرش اعتراف کرد: «ناپدری ام مردی تندخو بود و مدام مادرم را کتک می زد.» او که روزی می خواست به موزیسینی مشهور تبدیل شود و روی صحنه ها با دوستدارانش ملاقات کند، حالا در زندان رجایی شهر به سر می برد. البته حمید صفت یک بار حضور روی صحنه را تجربه کرد؛ آن هم صحنه تئاتر و نه سن کنسرت. سیامک صفری برای نمایش «لامبورگینی»، حمید صفت را به عنوان یکی از بازیگران تئاتر خود انتخاب کرد. «صفت» یک شب همراه با گروه به روی صحنه رفت اما به دلیل ممنوعیت فعالیت رپرها اجازه حضور در شب های دیگر اجرا را پیدا نکرد.

8- فخرالدینی جانشین شجریان شد

از استادان و بی حاشیه ترین موزیسین های ایران است. مرد موی سپید کرده ای که چوب میزانه رهبری با انگشتانش یکی شده، ارکستر ملی، میراث ماندگارش است و بسیاری از نامداران موسیقی اصیل ایرانی، شاگردی او را در زمره افتخارات خود قلمداد می کنند. فرهاد فخرالدینی، موسیقی دان، آهنگساز و رهبر ارکستر از دیار آذربایجان که رد پایی انکار ناپذیر در موسیقی ایران دارد. موسیقی فیلم و سریال و تنظیم بسیاری از آثار ارکسترال تنها بخش کوچکی از فعالیت های موسیقایی او در چند دهه اخیر هستند. فخرالدینی که یکی از اعضای شورای عالی خانه موسیقی ایران به شمار می رود در جلسه نیمه بهمن ماه این شورا به عنوان رئیس انتخاب و محمدرضا شجریان که دیو بیماری بر سرش سایه انداخته، در قامت رئیس افتخاری شورا معرفی شد.

اعضای شورای عالی خانه موسیقی برای پیشبرد امور شورا به اتفاق آرا، فرهاد فخرالدینی را برگزیدند تا بتوانند در خصوص سیاست های کلی موسیقی کشور، موضع گیری بهتری داشته باشند. از سوی دیگر به جهت حفظ احترام محمدرضا شجریان که بیماری، توان فعالیت مدیریتی که هیچ، یارای آواز را نیز از او سلب کرده، نامش را در جایگاه رئیس افتخاری نوشتند. البته فخرالدینی با وجود عضویت شورا حدود یک سال در جلسات شرکت نکرد و به رفع و رجوع امور شخصی پرداخت اما پس از تصدی پست ریاست نوید پویایی شورای عالی و همچنین گشودن درها به روی منتقدان را داد؛ انتخابی که به واسطه حضور فردی از جنس موسیقی، دغدغه مندان این عرصه را به روزهای بهتر امیدوار می کند.

9- صداهایی که به اختلاف خوردند

استقبال غیر منتظره از فصل اول سریال «شهرزاد»، حسن فتحی را بر آن داشت در پایان بندی و حتی محتوای داستان دست برد تا ادامه ای بر اثر موفقش بسازد. یکی از دلایل توفیق فصل اول «شهرزاد»، قطعات موسیقایی کار بود که با صدای محسن چاوشی و سینا سرلک بر سکانس ها خوش نشست و برخی آهنگ ها مانند «کجایی» با مطلع «رفیقم کجایی دقیقا کجایی» به شدت فراگیر شد. نویسنده و کارگردان اثر برای فصل دوم نیز به سراغ زوج موفق خواننده های خود رفت تا تیتراژ و قطعات میانه قسمت ها را نیز بخوانند اما چاوشی و سرلک در بین راه با یکدیگر به اختلاف برخوردند.

حذف نام چاوشی از تیتراژ یکی از قسمت ها ناراحتی او را در پی داشت. پخش قطعه «تنها امید زندگی» که سرلک به تنهایی خوانده بود روی گریه های شبانه ترانه علیدوستی به شایعه اختلاف چاوشی با عوامل سریال دامن زد اما در قسمت بعدی شرایط به شکل کامل برعکس پیش رفت و حالا نامی از سینا سرلک در تیتراژ دیده نمی شد. واکنش های اینستاگرامی دو خواننده نیز نشان می داد دیگر روابط دوستانه ای میان شان برقرار نیست و در نهایت سرلک از پروژه کنار رفت. آغاز فصل سوم و درج تنها نام محسن چاوشی روی تیتراژ و پخش قطعاتی بدون حضور تحریرهای سرلک حسن ختامی بر ماجرای پر افت و خیز موسیقی شهرزاد بود. البته در فصل سوم هنوز «کجایی» روی تیتراژ قرار می گیرد و قطعه «جمعه» نیز آهنگی بوده که چاوشی با‌ آن به استقبال فصل جدید رفته و هنوز خبری از آثار جدید نیست.