بزن بزن های سینماگران ایرانی (۱)

روزنامه هفت صبح - احمد رنجبر: جدل رسانه ای مهناز افشار و روح الله حجازی تازه ترین نمونه از دعواهای سینمایی است. به این بهانه مروری داریم بر مهمترین مجادلات اهالی سینما؛ از دعواهای حاتمی کیا با مجید رجبی معمار و فریبرز عرب نیا تا مجادله های بهروز افخمی بر سر فرزند صبح و سن پطرزبورگ و رویارویی بهرام بیضایی با حمید اعتباریان.

سینما هم مثل حرفه های دیگر از اختلاف خالی نیست. اسمش را بگذاریم مجادله یا مناقشه یا همان دعوا؟ گاهی ختم به خیر می شود و گاهی این کینه بین طرفین می ماند. خیلی وقت ها هم پروژه ضرر کرده و مستقیما به کیفیتش صدمه واردشده است. ماجرا البته فقط درون یک پروژه نیست؛ گاهی دامنه مناقشات فراتر می رود و منشأ آن اتفاقات بیرونی است.

بهانه این پرونده جدل رسانه ای مهناز افشار و روح الله حجازی بر سر فیلم سینمایی «مرگ ماهی» است. رویرکدمان هم شرح اتفاقاتی است که رخ داده؛ بدون قضاوت.


به این مجادلات باید دوئل این افراد را هم اضافه کرد: دلخوری محسن تنابنده و علیرضا امینی بر سر فیلم «هفت دقیقه تا پاییز» و کیفیت آن، اعتراض شدید پرویز پرستویی به مهدی کریمی تهیه کننده فیلم «آژانس شیشه ای» (اتفاقی که به تازگی پرستویی از آن پرداه برداشته و گفته تهیه کننده پولش را نداده)، اختلاف سلیقه امین تارخ و نیکی کریمی بر سر فیلم «سارا»، دعوای منوچهر هادی و سعید دولتخانی کارگردان و نویسنده فیلم «یکی می خواد باهات حرف بزنه» و انتقاد کمال تبریزی به محمود رضوی تهیه کننده «خیابان های آرام» که معتقد است تلاشی برای اکران فیلم نکرده.

این را هم بگوییم مناقشاتی که رسانه ای نشده اند و بیشتر به حریم خصوصی پهلو می زنند از این گزارش بیرون مانده. نتیجه به دست آمده هم جالب است؛ بهروز افخمی، ابراهیم حاتمی کیا، کمال تبریزی و منوچهر هادی رکورد بیشترین جدل های سینمایی را میان کارگردان ها دارند. این رکورد در میان بازیگران متعلق است به فریبرز عرب نیا و حامد بهداد.

پیش درآمد دعوای مهناز افشار و روح الله حجازی

کمتر کسی فکر می کرد افشار و حجازی بر سر «مرگ ماهی» دچار مشکل شوند، آن هم در شرایطی که هم کارگردان و هم خانم بازیگر، عکس های سلفی و غیرسلفی خودشان ار از پشت صحنه این فیلم به اشتراک می گذاشتند. چند روز پیش اما مهناز افشار در اینستاگرامش متنی نوشت و از تنظیم یک شکایت علیه حجازی خبر داد.

از آنجا که در مدت فیلمبرداری عکسی از «مرگ ماهی» منتشر نشده و افشار هم ساکت نشسته بود، کسی خبر نداشت بازیگر دیگری جایگزین او شده. حالا آنطور که افشار گفته او حتی با داشتن قرارداد یک روز هم جلوی دوربین نرفته.

واکنش افشار

مهناز افشار چند روز بعد از انتشار متنی در اینستاگرامش، یادداشتی دیگر برای رسانه ها نوشت؛ البته از این متن هم نمی توان به دلیل اختلاف او با حجازی و اصل ماجرا برد.

واکنش حجازی

روح الله حجازی هم به شیوه افشار دست به قلم برد اما او هم به ریز ماجرا ورود نکرد: «قصه «مرگ ماهی» که اولین قراردادش را با مهناز افشار امضا کرد! غصه دار است. از اینکه بازیگری که میتوانست و می بایست الگوی حرفه ای گری و اخلاق مداری باشد، بی واهمه مفاد قراردادش را زیر پا، و دست عوامل پروژه را در پوست گردو گذاشت! اما غصه بزرگتر آن است که وی به محض اطلاع از پذیرفته شدن «مرگ ماهی» در بخش مسابقه جشنواره فیلم فجر، حتی به قدر تعیین تکلیف و بررسی مدعای خود توسط شورای داوری خانه سینما نیز تحمل نداشت و به امید «مرگ ماهی»، از هیچ تلاشی برای گل آلود کردن این آب، کوتاهی نکرد.»

نتیجه

فعلا افشار شکایت کرده و به استناد «رفتار غیرقانونی» خواستار کنار گذاشتن «مرگ ماهی» از بخش مسابقه جشنواره فجر است. هم افشار و هم حجازی منتظر اعلام رأی خانه سینما هستند و تا آن زمان می خواهند سکوت اختیار کنند.

طرفین ماجرا

ابراهیم حاتمی کیا - مجید رجبی معمار

ماجرا چه بود؟

بعد از ساخت روبان قرمز، بنیاد روایت که در آن زمان مجید رجبی معمار مدیرعامل آن بود، از حاتمی کیا دعوت کرد تا فیلمی با موضوع ناو «وینسنت» بسازد. ماحصل این همکاری منجر به تولید فیلم «موج مرده» شد؛ فیلمی که در زمان تولید آن گفته می شد در حال و هوای «آژانس شیشه ای» است و حاتمی کیا در آن باز هم خیلی از خطوط قرمز را درنوردیده و قرار است خیلی ها را با حرف هایش شوکه کند.

فیلم برای حضور در جشنواره فیلم فجر آماده شد و به بخش مسابقه این جشنواره راه پیدا کرد اما همزمان با شروع جشنواره شایعه های توقیف فیلم آن هم توسط نهاد تولید کننده، یعنی بنیاد روایت به گوش رسید؛ شایعه هایی که در نهایت در روز اکران فیلم در سالن سینمای رسانه رنگ واقعیت به خود گرفت. در حالی که سالن انتظار سینما استقلال مملو از جمعیت بود و اهالی رسانه در حال ورود به سالن برای تماشای فیلم بودند، اعلام شد که فیلم «موج مرده» بنا به درخواست تهیه کننده از جشنواره حذف شد.


واکنش حاتمی کیا

حاتمی کیا با یک کیسه پر از نگاتیو که در دست داشت وارد سالن سینما استقلال شد و در پشت میزی که برای برگزاری نشست های مطبوعاتی در نظر گرفته شده بود نشست و بلافاصله از داخل کیسه، نگاتیوهای فیلمش را درآورد و روی میز چید و گفت اینها همه موارد اصلاحی فیلم من است که بنیاد روایت دستور به حذف آنها را داده است.

او در این نشست تندترین انتقادها را به نظامیان فعال در سینما کرد. مشهورترین اظهارنظر او در این نشست همان جمله معروفی است که گفت: «جای پوتین نظامیان روی صورت من است.»
واکنش بنیاد روایت

مجید رجبی معمار در این نشست اعلام کرد که فیلم ساخته شده با فیلمنامه تصویب شده در بنیاد مغایرت دارد و مورد تایید ما نیست.

نتیجه

احمدرضا درویش که در آن زمان به همراه منوچهر شاهسواری موسسه «فرهنگ تماشا» را داشتند، وارد کارزار شدند. آنها پس از مذاکره با مدیرعامل بنیاد روایت، حق رایت فیلم «موج مرده» را خریداری کرد تا این فیلم حاتمی کیا از محاق توقیف خارج شود. فیلم با انجام اصلاحاتی به اکران عمومی درآمد.

طرفین ماجرا

بهرام بیضایی - حمید اعتباریان

ماجرا چه بود؟

بهرام بیضایی بعد از شش سال دوری از سینما قصد داشت «لبه پرتگاه» را به تهیه کنندگی حمید اعتباریان بسازد. پروژه بیضایی پرهزینه بود و چه کسی بهتر از تهیه متمولی مثل اعتباریان. اعتباریان هم اعتبار می خواست و چه کسی بهتر از بیضایی.

پیش تولید خیلی طول کشید و از بازیگران زیادی نام برده شد. بعد از چند بار تغییر عوامل، به یکباره دفتر اعتباریان اعلام کرد این پروژه در زمانی دیگر ساخته می شود و همه چیز منتفی است. اینگونه یک فیلم ناتمام دیگر به کارنامه بیضایی افزوده شد.


واکنش بیضایی

بیضایی اصرار داشت فیلم را بسازد، آن هم با شرایط خاص خود. او سال ۸۷ سراغ «وقتی همه خوابیم» رفت. بیضایی با محور قرار دادن کاراکتر اعتباریان (حتی از نظر ظاهری) حسابی از خجالت او درآمد. منتقدان شدیدا به او خرده گرفتند ولی بیضایی از فیلمش و کاری که کرده دفاع کرد.

واکنش اعتباریان

حمید اعتباریان آن زمان ترجیح داد سکوت کند اما بعدا به فراخور دلخوری اش را از بیضایی رسانه ای کرد: «همکاری ما در پیش تولید طوری پیش رفت که من شک نداشتم فیلمبرداری ۵ تا ۶ ماه طول می کشد. لبه پرتاه فقط ۶۵ بازیگر اصلی داشت و از آن طرف زمان فیلمنامه نیز بالا بود و حدودا ۲۴۰ دقیقه. بیضایی ابتدا به من سیناپس کار را داد و من آن را تایید کردم و قراردادم هم بستیم.

در قرارداد صریحا ذکر کردم که هزینه تولید نباید بیشتر از ۳۰۰ میلیون شود. بعد که فیلم کمل شد نشست روخوانی فیلمنامه را با حضور چهره های سرشناس بازیگری برگزار کردیم و تایم گرفتیم و فهمیدیم که فیلمنامه بیشتر از سه ساعت زمان خواهد داشت. ایشان حاضر نبود زمان فیلمنامه را کم کند و اعتقاد داشت فیلم را طوری می سازد که فیلم خسته کننده نشود اما شما به من بگویید کدام سینمایی در ایران است که فیلم سه ساعته اکران کند؟»

نتیجه

اختلاف ادامه دارد.

طرفین ماجرا

حامد بهداد - فریبرز عرب نیا

ماجرا چه بود؟

همه چیز از برنامه هفت شروع شد؛ جایی که فریبرز عرب نیا در سه برنامه پشت سر هم روبروی فریدون جیرانی نشست و جنجالی ترین «هفت» در خرداد نود را رقم زد.

عرب نیا با ایهام و اشاره خیلی از سینماگران را نواخت و متلکی اساسی به حامد بهداد انداخت. بدون ذکر نام، او را متهم کرد که توهم «مارلون براندو» بودن دارد.

در جوابیه بهداد مشخص شد این اختلاف ریشه دار است که بخش عمده ای از آن ریشه در تازه ترین همکاریشان در فیلم «پرتقال خونی» دارد. در طول فیلمبرداری اما خبری از این اختلاف به بیرون درز نکرده بود.


واکنش بهداد

حامد بهداد خیلی زود دست به قلم برد و نامه ای تند علیه عرب نیا نوشت: «مدهوش آن یال و کوپال و اسب و درشکه آراسته به صنعت گریم و طراحی نشوید. غره به دوبله سریال مختارنامه) در چند کشور عربی نیز نباشید و وهم جهانی ورتان ندارد. شما خیلی کمتر از آن هستید که بخواهید از موضع یک مدعی العموم درباره سرنوشت مردم اظهارنگرانی کنید. مگر شما متولی امور فرهنگی هستید؟ مگر نماینده اخلاق جامعه اید؟ مگر سینمای ایران به شما نمایندگی داده است؟ چه کرده اید؟ چه کسی به شما این اجازه را داده که در قالب اظهارنظر به تخریب دیگران بپردازید؟ مگر شما یک هنرپیشه بیشتر هستید؟ آن هم با مدرکی دون و سوادی نازل در حوزه بازیگری و مطالعاتی مقدماتی و عمومی در حد کارلوس کاستاندا و دون خوان. نکند توهم فرهنگی بودن و روشن بینی دارید؟!؟»

ادبیات بهداد به ویژه در بخشی که به زندگی شخصی عرب نیا ورود کرده بود بازتاب های منفی به دنبال داشت اما او اعلام کرد اصلا قرار نبوده بخش های شخصی زندگی عرب نیا رسانه ای شود ولی از گفته اش درباره خود عرب نیا پشیمان نیست.

دامنه هاین مجادله مدت ها در محالف مختلف نقل زبان بود. خیلی از رسانه ها در توصیف آن اینگونه نوشتند: سینما هم مثل فوتبال...

واکنش عرب نیا

این بازیگر در سومین حضور خود در برنامه «هفت» از این مسئله سخن گفت که هر چند می تواند از بهداد شکایت کند اما از او گله ای ندارد.

نتیجه

بعد از آن هم بهداد و هم عرب نیا از این جدل گذر کردندن ولی این اختلاف همچنان پابرجاست.

طرفین ماجرا

بهروز افخمی - محمدرضا شرف الدین

ماجرا چه بود؟

برای نوشتن درباره ماجرای «فرزند صبح» به مثنوی ۱۰ من کاغذ نیاز است. از حاشیه های انتخاب بازیگرانش مثل هدیه تهرانی و محمدرضا شریفی نیا؛ تا تعطیلی پروژه برای بزرگ شدن بازیگر نقش کودکی حضرت امام و واکنش تند طیف های مختلف به نتیجه به دست آمده. در این سال ها مجادله تهیه کننده و کارگردان «فرزند صبح» برای اصحاب رسانه دیگر تکراری و بدون جذابیت ژورنالیستی شده!


واکنش افخمی

مهمترین و بیشتر واکنش افخمی به بعد از اکران فیلم در جشنواره بیست و نهم فیلم فجر بازمی گردد. تنها اکران فیلم در برج میلاد تهران با اعتراض تند طیف های مختلف مواجه شد و یکی از جنجالی ترین نشست های خبری جشنواره رقم خورد.

افخمی آن زمان و همچنان اصرار دارد محصول نهایی بدون اجازه او تدوین شده و «فرزند صبح» متعلق به او نیست. افخمی قبل از نمایش فیلم، نامه نوشت و توضیح داد نباید این فیلم وارد جشنواره شود.

نامه دوم افخمی این بار خطاب به دبیر جشنواره فجر (مسعود شاهی) منتشر شد. او از دبیر خواسته بود که مانع اکران این فیلم با نام او در جشنواره شود. او حتی به این نکته هم اشاره کرد که طبق شنیده هایش این کار اصلا در شأن امام نیست.

واکنش شرف الدین

جدال رسانه ای تهیه کننده - کارگردان «فرزند صبح» بعد از این دو نامه اوج گرفت. این نامه و دیگر صحبت های افخمی بدون پاسخ نماند و شرف الدین تاکیدکردکه در تدوین به کار داد وفادار بوده اند و در صداگذاری و دوبله هم مسائل فنی را رعایت کرده اند.

شرف الدین حتی در جواب کارگردان به مسئله مالی هم اشاره کرد و گفت پروژه از لحاظ مالی سالم بوده و افخمی هم حق ندارد در مورد مسائلی حرف بزند که در حیطه کارگردان نیست.
نتیجه

فیلم فرزندصبح همچنان بلاتکلیف است. خبرهایی درباره تدوین مجدد به گوش رسیده اما در عمل اتفاق خاصی رخ نداده. اکران نسخه فعلی هم بسیار بعید است.

طرفین ماجرا

فریبرز عرب نیا - ابراهیم حاتمی کیا

ماجرا چه بود؟

فریبرز عرب نیا بعد از ستایش همه جانبه به خاطر نقش «مختار» شاه نقشی دیگر را پذیرفت و در فیلم «چ» ایفاگر نقش شهید چمران شد. همه چیز خوب پیش می رفت تا اینکه در میانه تولید، اختلاف نظر عرب نیا و ابراهیم حاتمی کیا به اوج رسید. خبرهای ناخوشایندی از درگیری این دو چهره مطرح سینمای ایران به بیرون درز کرده و حتی عوامل نگران از تعطیلی پروژه بودند.

همزمان هم نام چند بازیگر به عنوان جایگزین عرب نیا به گوش رسید اما در نهایت کار با خود او ادامه یافت. روایت های غیررسمی درباره این اختلاف حکایت از آن دارد که عرب نیا با تهیه کننده اولیه (مهدی کیمی) شروطی مانند تعطیلی جمعه ها برای دیدن فرزندش گذاشته بود، بعدا دچار مشکل می شود و این سرآغاز اختلافات است.

اوج درگیری که بعدا یک رسانه از آن پرداه برداشت و تکذیب هم نداشت به روزهای آخر فیلمبرداری در تهران مربوط می شود. در آن روز به خصوص حاتمی کیا قصد داشت بعد از انجام مقدمات فیلمبرداری یکی از پلان های مد نظرش و چیدمان دکوپاژ، کار را با عرب نیا شروع کند اما او در اتاق گریم حضور داشت.

برای شروع فیلمبرداری به عرب نیا پیغام رساندند که خودش را به محل فیلمبرداری برساند اما ظاهرا او گفته بود در آن زمان نمی تواند خودش را برساند. هر چند حاتمی کیا خودش گفته بود که عرب نیا باید در اتاق گریم حاضر شود اما با وجود پیغام و پسغام های رد و بدل شده بین طرفین که توسط عوامل فیلم انجام شد خبری از عرب نیا در محل نشد تا حاتمی کیا با حالتی عصبانی در اتاق گریم حاضر شود و دعوای لفظی شدیدی بین دو نفر سر بگیرد.»

فیلم پیش رفت اما عرب نیا در سکانس پایانی به بهانه اتمام قرارداد حاضر نشد و حاتمی کیا صحنه را به شکلی دیگر گرفت. بعد از آن طرفین غلاف کردند.


واکنش حاتمی کیا

حاتمی کیا رسما در این باره حرف نزده اما در پشت صحنه «چ» که چندی پیش به بازار آمد به وضوح دلخوری اش از عرب نیا را نشان می دهد.

واکنش عرب نیا

عرب نیا در برنامه هفت و بعد از صحبت های تهیه کننده «چ» و انتقاد از رفتار غیرحرفه ای او، از خودش دفاع کرد و در برنامه سال تحویل شبکه دو پاسخی کلی به حاتمی کیا داد. پس از آن هم در هیچ یک از نشست های متعدد «چ» شرکت نکرد. دیگر عوامل فیلم هم به فراخور در این باره صحبت کردند.

نتیجه

در نهایت معلوم نشد حق با کیست. اختلاف ادامه دارد.

طرفین ماجرا

بهروز افخمی - حمید اعتباریان

ماجرا چه بود؟

بهروز افخمی هنوز درگیر حاشیه های «فرزند صبح» بود که برای ساخت «سن پطرزبورگ» به تهیه کنندگی حمید اعتباریان به توافق رسید. اعتباریان هم به خاطر نافرجامی پروژه اش با بهرام بیضایی شرایطی مشابه داشت. خرده دعواهای این دو در طول فیلمبرداری رسانه ای نشد و در آستانه اکران فیلم بود که طرفین پرده از ماجرا برداشتند.

این اتفاق درست زمانی رخ می داد که افخمی برای ساخت بلک نویز به کانادا رفته و از پسرش آیدین خواسته بود بر کار نظارت داشته باشد. اعتباریان اما فیلم را توسط مستانه مهاجر تدوین و آماده اکران کرد و اعتراض های شدید افخمی از راه دور شروع شد.


واکنش افخمی

بهروز افخمی با رسانه ای کردن نامه اش به خانه سینما، خواستار عدم اکران «سن پطرزبورگ» بود. می گفت در فیلم ۱۰ درصد سهم دارد و باید جلوی اکران آن گرفته شود تا خودش سر فرصت فیلم را تدوین کند: «با آقای حمید اعتباریان تهیه کننده این فیلم به توافق رسیدیم که «سن پطرزبورگ» با نظارت من و براساس نسخه ای که با همکاری آیدین افخمی تدوین کرده ام، به وسیله خانم مستانه مهاجر کوتاه شود. از آن تاریخ تا به امروز نه تنها خانم مهاجر تماسی با من نداشته، بلکه بنا بر مسموع، بدون دیدنتدوین مورد تاییدمن، تدوین مجدد را تحت نظر آقای اعتباریان شروع کرده اند.»

بعد هم که دید فیلم به اکران نزدیک شده به شیوه خودش از «سن پطرزبورگ» اعلام برائت کرد: «آقای اعتباریان می توانند برای پر کردن این جای خالی از نام یک شخص حقیقی (مثلا خودشان یا...) یا یک نام مستعار (مثلا آلن اسمیتی) یا حتی یک عبارت انتزاعی (مثلا حیات اجتماعی امروز ایران) استفاده کنند و از رضایت من آسوده خاطر باشند.

واکنش اعتباریان

اعتباریان اعتراض مکتوب افخمی را با مصاحبه پاسخ می داد؛ خیلی هم دلش پر بود؛ از افزایش تایم فیلمبرداری و هزینه تولید تا بدقولی افخمی و ...: «ایشان در کانادا نشسته اند و قصد دارند اشتباه های دو فیلم قبلی را در این کار تکرار کنند و من نمی گذارم. آقای افخمی فکر می کند من بودجه دولتی دارم و می تواند پروسه این کار را مانند«فرزندصبح» ادامه دهد...»

نتیجه

فیلم اکران شد. افخمی هم دیگر پیگیر ماجرا نشد اما به وضوح عدم حضورش موقع تدوین فیلم قابل لمس است و باعث شد «سن پطرزبورگ» به لحاظ کیفی لطمه بدی ببیند. حالا هم که رابطه آنها به گواه اعتباریان «خیلی خوب» است و قصد دارند«سن پطرزبورگ ۲» را بسازند.