۱۵ بهمن - ۴ فوریه؛ در تاریخ چه گذشت؟

برترین ها: امروز ۱۵ بهمن برابر با ۴ فوریه تقویم میلادی است. روزی که در تاریخ آبستن وقایع و اتفاقات زیادی در ایران و جهان بوده است. به مرور برخی از این وقایع می‌پردازیم.

۴۸۰ پیش از میلاد - روزي كه خشايارشا يهوديان را از توطئه قتل عام نجات داد

خشايارشا ــ شاه وقت ايران ــ كه بر سرزميني از هند تا دانوب و از استپ هاي شمال خاوري آسياي ميانه تا ليبي حكومت مي كرد، پس از فرونشاندن شورش بابل (عراق جنوب غربي امروز) در ۴۸۲ پيش از ميلاد، تصرف آتن در سال ۴۸۰ پيش از ميلاد و باز گشت از لشكركشي به اروپا، در چهارم فوريه ۴۷۹سال پيش از ميلاد (۱۵ بهمن) توسط بانويش «استر Esther» از خاندان شائول و يهودي كه در شهر همدان مدفون است از توطئه هامان «بزرگ وزير» خود براي كشتار اتباع يهودي امپراتوري ايران آگاه شد و همان شب دستور لغو آن را صادر كرد كه به نوشته مورخان يوناني و يهود، اين دستور در سه روز به سراسر امپراتوري رسيد كه با وسائل آن زمان، ركوردي بي سابقه است.


طبق كتاب «استر» كه 24 قرن قدمت دارد، هامان به دروغ از قول خشايارشا به شهربانان ايران ابلاغ كرده بود كه همه يهوديان ـ ازخرد و بزرگ ـ را بكشند. در آن زمان همه يهوديان جهان از اتباع امپراتوري ايران بودند، در قلمرو اين امپراتوري زندگي مي كردند و در وفاداري آنان به شاه ايران ترديد نبود.


خشايارشا (پسر داريوش كبير و نوه دختري كوروش بزرگ) پس از لغو بخشنامه «هامان»، وي را به دادگاه سپرد كه محاكمه و در شهر شوش (پايتخت اداري ايران) اعدام شد و از آن زمان تاكنون، يهوديان هر سال (مطابق تقويم خودشان) به اين مناسبت جشن مي گيرند كه به عيد «پوريم» معروف است.


66 ق - قيام مختار ثقفي به خون‏خواهي امام حسين(ع)

پس از شهادت امام حسين(ع) و قيام توابين، نفرتي عميق از بني‏اميه در ميان مسلمين ايجاد شد. با شكست قيام توابين، باقي مانده‏ي آن‏ها به گرد مختار بن ابوعبيده ثقفي جمع شدند. مختار به داعيه‏ي خون خواهي امام حسين و دعوت به محمد حنفيه برادر آن حضرت، در كوفه قيام كرد و آن شهر را تصرف نمود. مختار قاتلان و كساني را كه در شهادت امام حسين(ع) نقش داشتند به قتل رساند و انتقام اهل بيت را از اشقياي زمان گرفت. مختار ثقفي حدود يك سال بر كوفه حكومت كرد امّا از سپاهيان مصعب بن زبير شكست خورد و كشته شد.


1915 - شكست ارتش روسيه و انگليس از قواي عثماني در جريان جنگ جهاني اول

در سال‏هاي دهه اول قرن بيستم، روابط عثماني با آلمان به تدريج پيشرفت كرد و به همين خاطر دولت عثماني در سال 1914 به دنبال آلمان، به متفقين اعلام جنگ داد. در نتيجه روسيه و انگلستان به منظور تصرف سرزمين‏هاي عثماني با هم متحد شدند. هم‏زمان با عمليات متفقين، تحريكات انگلستان به ويژه در عراق نتيجه بخشيد و شريف حسين در عراق عليه حكومت عثماني قيام نمود و باعث شد تا ضربه شديدي به دولت عثماني وارد آيد. اين در حالي بود كه عثماني‏ها به علت عدم كفايت سياسي و لياقت نظامي به طور هم‏زمان در 6 جبهه به جنگ با متفقين مشغول بودند. در اين ضمن، اقدامات متفقين براي ورود از راه دريا و خشكي به تنگه داردانل با شكست مواجه شد. هدف اصلي متفقين تصرف شبه جزيره "گاليپولي" و تسلط بر تنگه داردانل بود تا بتوانند ضمن گشودن جبهه جديدي براي فشار بر متحدين، راه دريايى كمك‏رساني به روسيه را هموار نمايند. در اين عمليات كه در 4 فوريه 1915 م رخ داد، قواي متفق در آن ناحيه شكست سختي از ترك‏ها به رهبري مصطفي كمال پاشا خوردند. اين، بزرگ‏ترين پيروزي عثماني‏ها در اين منطقه بود و دشمن با تحمل يك‏صد و بيست هزار كشته، مجبور به عقب‏نشيني از آن ناحيه گرديد. با اين حال، امپراتوري عثماني در پايان جنگ جهاني اول با توطئه و تحريكات دول استعماري، فروپاشيد و امت اسلامي قطعه قطعه گرديد.


۱۳۱۳ - گذاشتن سنگ بناي دانشگاه تهران

طرح تأسيس دانشگاه تهران در سال ۱۳۱۳ شمسي به صورت لايحه قانوني به مجلس شوراي ملي ارائه شد و پس از تصويب به مرحله اجرا در آمد. دانشگاه تهران از مدارس عالي آن زمان مانند مدرسه عالي طب و مدرسه حقوق و علوم تشكيل مي‏شد. اين دانشگاه در بدو تأسيس شامل شش دانشكده به نام‏هاي: علوم طبي، انساني، تربيتي، سياسي، اقتصادي و فني بود و رياست آن را از سال تأسيس تا سال ۱۳۱۷ شمسي دكتر عيسي صديق با همكاري دكتر علي اصغر حكمت به عهده داشتند. استقلال دانشگاه تهران از نظر اداري و فني در زمان وزارت دكتر علي اكبر سياسي در ۱۳۲۱ ش عملي شد و نخستين بار بر طبق مقررات قانون استقلال دانشگاه، رئيسان دانشكده‏ها از ميان استادان و با موافقت نظر و رأي آنان برگزيده شدند. همچنين رييس دانشگاه نيز از ميان رييس دانشكده‏ها به رأي شوراي دانشگاه انتخاب گرديد.


۱۳۲۲ - دکتر مصدق بار ديگر نماينده اول تهران شد

درانتخابات پارلماني سال ۱۳۲۲ ايران که نتايج آن ۱۵ بهمن ماه این سال انتشار يافت، باز دكتر مصدق نماينده اول تهران شد. در نخستين انتخابات پس از استقرار مشروطيت، دكتر مصدق از شهر اصفهان به نمايندگي مجلس انتخاب شده بود كه پس از تبديل زادروز او از تقويم قمري به خورشيدي، كسر نصاب سني! آورده و انتخاب او هنگام بررسي اعتبارنامه ها در مجلس ردّ شده بود.


۱۳۲۷ - ترور نافرجام شاه در دانشگاه تهران

پانزدهم بهمن۱۳۲۷ (چهارم فوريه ۱۹۴۹) در دانشگاه تهران و مقابل ساختمان دانشكده حقوق، به سوي شاه كه براي شرکت در مراسم «پانزدهمين سالروز آغاز بناي دانشگاه تهران در محل كنوني اش» وارد دانشگاه شده و مقابل ورودي دانشکده حقوق از اتومبيل پياده شده بود تا وارد تالار مراسم شود تيراندازي شد. اين رويداد مآلا مسير تاريخ ايران را تغيير داد؛ حزب توده غير قانوني شد، ايران به غرب نزديک و بعدا متحد آن شد، شاه اختيارات بيشتري به دست آورد و بعدا راه ديکتاتوري در پيش گرفت و ... و بنابراين ذکر جزئيات رويداد لازم است.

در آن روز از پنج گلوله که به سوي شاه شليک شده بود سه گلوله به کلاه او اصابت کرده بود، يک گلو له به صورت مماس بر بدن از پشت او گذشته و خراش مختصري وارد ساخته و يک گلوله هم با عبور از کنار صورت او در ناحيه پشت لب اندك جراحتي بوجود آورده بود. ضارب رولور داشت ولي پيش از آنکه دو گلوله باقي مانده را شليک کند هدف گلوله ماموران قرارگرفت برزمين افتاد که بر سرش ريختند و اورا زير مشت و لگد گرفتند و از حال رفت. وي در ميان بيش از ده خبرنگار ـ عکاس روزنامه ايستاده بود و دوربين به گردن داشت. ضارب پس از پياده شدن شاه از اتومبيل، خودرا به فاصله کمي از او رسانيده و از اين فاصله نزديک تيراندازي کرده بود. در جيب او کارت خبرنگاري روزنامه "پرچم اسلام" که همان روز صادر شده بود و شناسنامه اش به دست آمد. طبق شناسنامه، او ناصر فخرآرايي نام داشت و ازدواج کرده بود. تيراندازي ساعت ۳ بعد از ظهر صورت گرفت. شاه و ضارب به دو بيمارستان جدا ازهم منتقل شدند، ضارب درگذشت و شاه ساعتي بعد پس از پانسمان بيمارستان را ترک کرد و محمد ساعد (ساعد مراغه) نخست وزیر وقت در یک اعلامیه رسمی که از رادیو پخش شد اعلام کرد که مختصر آسیب وارده به شاه خالی از خطر بوده و وی به محل اقامت بازگشته است. روزنامه اطلاعات یک ساعت پس از خروج شاه از بیمارستان یک شماره فوق العاده منتشر کرد.


پليس از خانه ناصر فخرآرايي بازرسي کرد و اسنادي به دست آورد که نشان مي داد او عضو حزب توده بود. ناصر قبلا در روزنامه "فرياد ملت" کار مي کرد. متعاقب بازرسي از خانه ناصر، پدر او و نيز "فقيهي شيرازي" مدير روزنامه "پرچم اسلام" دستگير شدند تا درباره ناصر توضيح بدهند.

از آغاز بهمن ماه 1327 صداي اعتراض به قرارداد نفت انگلستان و ايران از گوشه و كنار كشور به گوش مي رسيد؛ روزي نبود كه در اين زمينه در مجلس (مخصوصا توسط نمايندگان پارلماني حزب توده) نطقي ايراد نشود و روزنامه ها به ويژه نشريات احزاب ملي گرا و چپ مقاله ننويسند. صداي اين اعتراضها از دوم بهمن كه مهندس رضوي كرماني نماينده مجلس (بعدا نايب رئيس) و از معترضين به قرار داد نفت از دست يك سرهنگ كتك خورد رساتر شده بود و روز 14 بهمن دانشجويان دانشگاه تهران دست به تظاهراتي وسيع زده بودند و خواستار لغو قرارداد نفت (قرارداد 1313 هجري) و هرگونه امتيازي شده بودند كه به انگلستان داده شده بود. پيش از ظهر 15 بهمن هم اعضاي حزب توده و چپگرايان ديگر به مناسبت سالمرگ دكتر تقي اراني موسس احزاب كمونيستي در ايران كه در سال 1318 در زندان درگذشته بود و كمونيستها مدعي بودند كه مقتول شده بود اجتماع بزرگي برپاداشته و شعار داده بودند که به دستور رضاشاه دکتراراني کشته شده بود و در اين شرايط، شاه به دانشگاه رفته بود!

در پي اين واقعه، درتهران حكومت نظامي اعلام شد و دستگيري مخالفان از جمله معترضان به قرارداد نفت آغاز گرديد كه يكي از دستگير شدگان آية الله كاشاني بود. شوراي وزيران از فرصت استفاده كرد و همان شب حزب توده را داراي مرام اشتراکي و مروّج آن توصيف کرد و غيرقانوني اعلام داشت و لايحه مربوط را به مجلس داد كه سريعا تصويب شد. طبق يک مصوبه مربوط به دهه 1320، اين مرام و ترويج آن در ايران غير قانوني اعلام شده بود ولي حزب توده در آغاز فعاليت چنين عباراتي را صريحا وارد مرامنامه خود نکرده بود.


اندکی پس از صدور مصوبه شورای وزیران مبنی بر غیر قانونی شدن حزب توده، همان شب بسیاری از سران و معاریف این حزب دستگیر و گروهی دیگر از آنان نیز پنهان شدند. در میان دستگیرشدگان که اسامی آنان اعلام شده بود نام نورالدین کیانوری، دکتر مرتضی یزدی، دکتر حسین جودت، عبدالحسین نوشین، نورالدین الموتی، ضیاء الموتی، نصرالدین الموتی، و دانش بوبخت دیده می شد. اسامی پنهان شدگان که فرمانداری نظامی در جستجوي آنان بود نيز اعلام شده بود ازجمله نام دکتر رادمنش، دکتر کشاورز و احسان طبری. ازآن پس تا مدتي هركس از ديگري دلخوري داشت اورا به عنوان توده اي معرفي مي كرد (به اصطلاح آن زمان «لو!» مي داد.)

كار به اينجا خاتمه نيافت و شاه خواستار اختيارات بيشتري شد و چون قانون اساسي اجازه نمي داد دستور انتخابات مجلس موسسان داده شد و اين مجلس اختيارات شاه را به همان گونه كه خواسته بود افزايش داد و از آن پس اين اختيار را به دست آورد كه بتواند مجلس را هم منحل كند و .... باوجود اين، تلاش ملت براي ملّي كردن نفت خود ادامه يافت و در اسفند 1329 به نتيجه رسيد.

دومين تيراندازي به شاه 17 سال بعد صورت گرفت ـ 21 فروردين 1344 (دهم اپریل 1965) در كاخ مرمر، سرباز وظيفه رضا شمس آبادي به سوي شاه كه پس از پياده شدن از اتومبيل، رهسپار دفتر كار خود بود آتش گشود. گلوله ها به شاه اصابت نكرد ولي ضمن آن، دو درجه دار گارد و رضا كشته شدند.

در پي اين تيراندازي، عده اي ازجمله چند فارغ التحصيل چپگراي دانشگاههاي خارج كه به وطن بازگشته بودند دستگير و بعدا محاكمه و محكوم به تحمل مجازات شدند.

1945 - كنفرانس يالتا

چهارم فوريه سال 1945 ميلادي روزولت، استالين و چرچيل [سران وقت ايالات متحده آمريكا و اتحاد شوروي و رئيس دولت انگلستان] مذاكرات هشت روزه خود را در كاخ محل استراحت تزارها در شهر يالتا واقع در شبه جزيره كريمه آغاز كردند تا سرنوشت آلمان و مناطق نفوذ سه دولت پس از پايان جنگ و خطوط تازه مرزي را روشن سازند. به خواست چرچيل، از شارل دوگل رهبر وقت فرانسويان براي شركت در اين مذاكرات دعوت نشده بود. در آن هنگام، كار آلمان پايان يافته تلقي مي شد. واحدهاي ارتش سرخ كمتر از سه ماه از تاريخ برگزاري كنفرانس يالتا، برلين را تصرف و به عمر رايش سوم پايان دادند و هيتلر براي اين كه به اسارت كمونيستها كه هميشه با آنان دشمني كرده بود نيافتد خودكشي كرد. در اوت همين سال ، سه ماه و چند روز پس از سقوط برلين، امپراتوري ژاپن كه طعم بسيار تلخ سلاح هسته اي آمريكا را چشيده بود تسليم شد و جنگ در هردو جبهه پس از شش سال و بر جاي گذاردن دهها ميليون كشته و ويراني هاي بسيار پايان يافت، ولي معارضه دو دولتي كه به صورت دو ابر قدرت جهان ازميان ويرانه هاي اين جنگ سر برافراشته بودند تقريبا از همان لحظه خاموش شدن توپها آغاز شد كه والتر ليپمن (روزنامه نگار) عنوان جنگ سرد بر آن گذارد. اين معارضه كه 45 سال طول كشيد جهان را وارد عصر تشكيل اتحاديه هاي نظامي و جنگهاي منطقه اي و داخلي و كودتاها و براندازي ها و ترورهاي ناشي از آن ساخت. هنوز سپيده دم پايان اين معارضه فرساينده با كنار رفتن داوطلبانه يكي از دو حريف نمودار نشده بود كه جهان خسته و كوفته با مسائل برخاسته از جولان يك ابر قدرت در پهنه خود رو به رو شد كه ادامه يافته و تروريسم (به گفته گرهارد شرودر صدر اعظم سوسيال دمكرات وقت آلمان؛ جنگ غير دولتي) يك نمونه آن و مبارز طلبي پاره اي از دولتهاي كوچكتر و منفرد و نيز فعاليت پيگيرجنبش هايي ازقبيل جنبش مبارزه با «جهاني شدن اقتصاد برپايه برنامه كشورهاي صنعتي» نمونه ديگر آن است و به نظر مي رسد كه بعضي دولتهاي بزرگتر و منفرد هم دركمين به دست آوردن فرصت براي يارگيري نشسته اند تا به نوعي ديگر ازموازنه قدرت دست يابند. بنابراين، برقراري نظمي نوين در جهان ـ در آينده اي نه چندان دور قابل پيش بيني است و اين نظم پايه منطق رياضي خواهد داشت و اصطلاحا «رشنال» خواهد بود؛ زيرا كه شرايط جهاني توسعه تكنولوژيك و تكامل فكري بشر به دليل تعميم ابزار كسب معلومات و اطلاعات آن را ايجاب مي كند و بشر بي صبرانه درجستجوي چنين نظمي است و تا به دست آوردن آن قرار نخواهد داشت.


در مذاكرات يالتا كه 12 فوريه پايان يافت، قرار شده بود كه آلمان به چهار بخش تقسيم و هرقسمت به يك فاتح جنگ سپرده شود و اين فاتحان عبارت بودند از شوروي، آمريكا، انگلستان و فرانسه. فرانسه بنا به ملاحظاتي به اين فهرست اضافه شده بود.

كنفرانس تصميم گرفته بود كه نيروهاي سه دولت بلافاصله پس از جنگ ايران را ترك كنند، اروپاي شرقي و سرزمين هايي كه توسط ارتش سرخ از تصرف آلمان خارج شده اند درمنطقه نفوذ شوروي قرار گيرند، زيرا كه در نشست يالتا استالين از موضع نيرومندتري برخوردار بود. يوگوسلاوي به دست تيتو فرمانده پارتيزانها سپرده شود و چون كمونيست بود مورد موافقت استالين قرارگرفت. همچنين قرار شده بود كه اتريش بعدا به صورت كشوري مستقل و بي طرف در آيد. اين كنفرانس نتوانست در باره يونان تصميم بگيرد كه پس از جنگ، نزاع شرق و غرب (معروف به جنگ سرد) از همين يونان آغاز شد. استالين با اينكه در يالتا امضا داده بود كه بلافاصله پس از جنگ نيروهاي خود را از ايران خارج كند ديديم که دست به تعلل و بهانه جويي زد و كه نزديك بود اين تعلل به تجزيه ميهن ما منجر شود.

مرور زمان نشان داد که هرآنچه را که شوروی در کنفرانس یالتا به دست آورده و درنتیجه، پس از جنگ یکی از دو ابرقدرت جهان شده بود، گورباچف در اواخر دهه 1980 از دست داد. شوروی در جنگ دوم جهانی 27 میلیون کشته داده بود و امتیازات به دست آورده در نشست یالتا و کنفرانس پتسدام خونبهای آنان و غرامت ویرانی وارده به آن کنفدراسیون بودند که گورباچف و یلتسین آنهارا برباد دادند. يلتسين مرده ولي معمّا در اينجاست که چرا درباره فروپاشی شوروي از گورباچف که زنده است و هنوز گاه به گاه اظهار نظر مي کند بازخواست و مواخذه نشده است.

1375 - مخالفت بختيار با تشكيل دولت موقت انقلاب

در حالي كه پس از ورود امام به ايران، مبارزات مردم با رژيم شاه با سرعت بيشتري به هدف خود نزديك مي‏شد، شاپور بختيار، آخرين نخست‏وزير اين رژيم در مصاحبه‏اي تلاش كرد تا مردم را آرام كند. وي كه با تظاهر به دموكراسي و آزادي‏خواهي مي‏كوشيد مردم را از ادامه انقلاب منصرف كند، در اين مصاحبه اعلام كرد كه به امام خميني اجازه نمي‏دهد دولت موقت تشكيل دهد. اين در حالي بود كه به خاطر تشديد تظاهرات و اعتصاب‏هاي مردم در شهرهاي مختلف، تمرّد و فرار نظاميان از پادگان‏ها و همچنين استعفاي پي‏درپي مقامات دولتي و نمايندگان مجلس، كنترل كشور عملاً از دست حكومت خارج شده بود.

1375 - مهندس مهدی بازرگان معروف به مهندس بازرگان به نخست وزیری دولت موقت منصوب شد.


۱۹۸۰ - بنی صدر با تنفیذ امام (ره) رئیس جمهور شد

امام خميني (ره) حكم رياست جمهوري ابوالحسن بني صدر را امضاء كرد. بني صدر كه در انتخابات حائز اكثريت شده بود پس از تنفيذ حكم كار خود را آغاز كرد. طبق اصل ۱۱۰ قانون اساسي جمهوري اسلامي، امضاي حكم رئيس جمهور منتخب از وظايف و اختيارات رهبري است. دكتر بني صدر قبلا به عنوان نخستين رئيس جمهور در تاريخ ايران سوگند خورده بود. در نخستين انتخابات رياست جمهوري ايران دريادار دكتر احمد مدني كرماني دوم شده بود.


۱۹۹۲ - کودتای ناموفق هوگو چاوز

هوگو رافائل چاوس (چاوز) فرياس، سرهنگ نيروهاي ويژه ونزوئلا (كماندو) برضد «كارلوس اندرس پرز» رئيس جمهوري وقت اين كشور دست به كودتا زد ولي موفق نشد و به زندان افتاد. وي هفت سال بعد با راي مردم رئيس جمهوري ونزوئلا شده است و مي كوشد تا فرضيه خود «دمكراتيك سوسياليسم» را که به سوسياليسم قرن ۲۱ معروف شده است در اين كشور پياده كند. چاوس كه در ۲۸ ژوئيه ۱۹۵۴ به دنيا آمده است يك بومي قاره آمريكا و فردي ضد امپرياليسم است.


۲۰۰۴ - تاسیس شبکهٔ اجتماعی فیسبوک توسط مارک زوکربرگ.


1391 - یکشنبه سیاه و افشاگری احمدی‌نژاد علیه فاضل لاریجانی در صحن علنی مجلس.


مناسبت ها

روز جهانی سرطان


زادروزها

۱۸۷۱ - زادروز فریدریش ابرت، سیاستمدار سوسیال دموکرات آلمانی؛ صدراعظم و نخستین رئیس جمهور آلمان
۱۹۰۰ - زادروز ژاک پرور، شاعر و فیلمنامه‌نویس فرانسوی


۱۹۰۲ - زادروز چارلز لیندبرگ، هوانورد آمریکایی؛ نخستین کسی که به صورت انفرادی و بدون توقف بین دو قاره آمریکا و اروپا بر فراز اقیانوس اطلس پرواز کرد.
۱۹۴۸ - زادروز آلیس کوپر، آهنگساز و خواننده راک آمریکایی


۱۲۵۵ - لودویگ پرانتل، دانشمند آلمانی
۱۲۹۹ - لطفی زاده، بنیان‌گذار نظریه‌ی منطق فازی


۱۳۰۹ - محمدعلی فردین، بازیگر و کارگردان ایرانی
۱۳۱۳ - علی نصیریان، بازیگر ایرانی


۱۳۱۷ - فرهاد ارژنگی آهنگساز، نوازنده تار و نقاش
۱۳۵۱ - علیرضا قربانی، خواننده‌ی اهل ایران


درگذشت ها

۲۱۱ - درگذشت سپتیموس سوروس، امپراتور روم
۱۲۷۳ - آیت الله سید محمدحسن شیرازی معروف به میرزای شیرازی عالم و مرجع تقلید شیعه


۱۹۲۸ - درگذشت هندریک لورنتز، فیزیکدان هلندی؛ برنده جایزه نوبل فیزیک سال۱۹۰۲
۱۹۷۴ - درگذشت ساتیندرا بوز، فیزیکدان و ریاضیدان هندی


۱۹۸۷ - درگذشت کارل راجرز، روانشناس آمریکایی
۸۶ - پاپ سیسینیوس، یکی از پاپ‌های کلیسای کاتولیک رم


۱۲۷۲ - آدولف ساکس سازنده‌ی ساز اهل بلژیک
۱۳۷۹ - یانیس زناکیس آهنگساز یونانی

*****
منابع:

-پايگاه نوشيروان کيهاني زاده
-ویکی پدیای فارسی
-صفحه امروز در تاریخ در توئیتر
-راسخون