۲۱ بهمن - ۱۰ فوریه؛ در تاریخ چه گذشت؟

برترین ها: امروز ۲۱ بهمن برابر با ۱۰ فوریه تقویم میلادی است. روزی که در تاریخ آبستن وقایع و اتفاقات زیادی در ایران و جهان بوده است. به مرور برخی از این وقایع می‌پردازیم.

رویداد ها:

۱۷۶۳ - امضاء "قرار داد شوم پاريس" بين انگليس و فرانسه

در دهم فوريه ۱۷۶۳م قراردادي ميان انگليس و فرانسه در پاريس به امضا رسيد كه فرانسوي‏ها آن را قرارداد شوم پاريس خواندند. زيرا به موجب اين قرارداد، فرانسه پس از سال‏ها جنگ و كشمكش با انگليس، از تمامي ادعاها و منافع استعماري خود در هندوستان و كانادا چشم‏پوشي كرد. علت عقد اين قرارداد آن بود كه فرانسه دراين زمان به خاطر جنگ‏هاي متعدد در داخل اروپا، تضعيف شده بود و از نظر نظامي و اقتصادي، توان تداوم جنگ با انگليس را نداشت. قرارداد پاريس، باعث شد تا جنگ‏هاي استعماري فرانسه و انگليس پايان يابد و لندن با دست بازتري به غارت منابع مستعمرات خود، به ويژه در آسيا بپردازد.

۱۳۱۵ ش - علي اكبر داور خودكشي كرد

علي اكبر داور وزیر دارایی وقت (کابینه محمدعلی فروغی) ۲۱ بهمن۱۳۱۵ (دهم فوريه ۱۹۳۷) درخانه اش در تهران درگذشت که گفته شده است با خوردن تریاک خودكشي كرده بود. علت درگذشت او اعلام نشد و همچنین انگیزه وی از خودکشی احتمالی. در پی اعلام درگذشت داور، محمود بدر به کفالت وزارت دارایی منصوب شد. علی اکبر داور فارغ التحصیل رشته حقوق از سویس که نزدیک به ده سال در اروپا و بویژه در بلژیک مطالعات حقوقی کرده بود ۱۱ خرداد ۱۳۰۶ (ژوئن ۱۹۲۷) و درکابینه مهدیقلی هدایت وزیر دادگستری شد و این سمت را در دو کابینه بعدی و تا ۲۶ شهریور ۱۳۱۲ (سپتامبر ۱۹۳۳) که در کابینه محمدعلی فروغی وزیر دارایی شد حفظ کرده بود. داور قبلا در دوره های چهارم، پنجم و ششم تقنینیه، نماینده مجلس بود. وی برای مدتی هم وزارت فوائد عامه را برعهده داشت. داور که رساندن وطن از لحاظ پیشرفت های اجتماعی به پای کشورهای اروپایی را هدف خود قرار داده بود پس از اتمام تحصیلات و مطالعات در اروپا و بازگشت به وطن، بمنظور جلب همفکر و آماده کردن باسوادهای جامعه برای تغییر به تاسیس یک حزب ترقیخواه و انتشار یک روزنامه همّت گماشت و روزنامه «مرد آزاد» را در هشتم بهمن ۱۳۰۱ ( ۲۱ ژانویه ۱۹۲۳) به سردبیری دکتر عیسی صدیق منتشر کرد و به تاسیس «حزب رادیکال» پرداخت. وی کار نوشتن مقاله را از «روزنامه برق» متعلق به سید ضیاء طباطبایی آغاز کرده بود. داور که نوسازی وطن و رساندن وضعیت اجتماعی آن را تا حد اروپا در صورت ادامه سلطنت قاجاریه (به همان روال گذشته) بعید می دانست در جلسات مجلس از اصلاح قانون اساسی (که منجر به عزل قاجارها شد) دفاع کرد و در این زمینه نطق او در جلسه نهم آبان ۱۳۰۴ (اکتبر ۱۹۲۵) مجلس معروف است.


«تاریخ» نوسازي دستگاه قضايي ایران را به حساب علی اکبر داور نوشته و شهرت او عمدتا مربوط به همین نوسازي است. وی از مجلس خواسته بود که سیستم قضايي سابق را منحل کند و سپس با هفتصد قاضی تازه و آموزش افراد مستعد برای کار قضاوت آن را دوباره دایر کرد. داور سيستم قضايي فرانسوي (فرانسه و بلژیک) را براي ايران بهتر از نظام قضايي انگلو ـ ساكسون (محاكمه با حضور هيات منصفه و قراردادن وظیفه تشخيص مجرميت يا ردّ اتهام برعهده اين هيات) دانسته بود و گفته بود كه هموطنان، مردماني مهربان و باگذشت و تابع احساس و عواطفشان هستند و درنتيجه نمي توان اطمينان داشت كه در توصيه مجازات مجرم دقّت لازم را بكار برند كه نقض غرض از فلسفه تنبيه و تنبّه است. وی قانون مدنی كشوررا با ملاحظه فقه شیعه تدوین کرد که هجدهم اردیبهشت 1307 (ماه مه 1928) از تصویب مجلس گذشت. با هدف اصلاح سازمانهای دولتی و قطع فساد اداری که ریشه 700 ساله داشت، داور یکم بهمن 1307 (21 ژانویه 1929) دیوان کیفر کارمندان دولت را تاسیس و امور آن را به دقیق ترین قضات وقت که شهرت پاکدامنی و بی نظری داشتند سپرد. رضاشاه پهلوی در مراسم معرفی این قضات به آنان تاکید کرده بود که انتظار مجازات دزدان اداری را دارد. داور در اجرای برنامه مبارزه با فساد اداری در 13 آذر 1308 (دسامبر 1929) یک هیات تفتیش بوجود آورد که کار آن بازرسی قضایی از ادارات دولتی بود. این هیات شماری از مقامات و حقوق بگیرهارا به اتهام دزدی اداری، رشوه، حیف و میل اموال عمومی، سوء مدیریت و امروز و فردا کردن با مراجعان به محاکمه کشاند و در میان این متهمان، مهره بزرگتر؛ نصرت الله فیروز وزیر مالیه پیشین بود که محاکمه شد. محاکمه تیمورتاش وزیر دربار سابق که به جرم رشوه به سه سال زندان محکوم شد در 25 بهمن 1311 (ژانویه 1933) و در زمان وزارت داور صورت گرفت. داور برای جلوگیری از سندسازی و خوردن اراضی ملی و ... قانون تاسیس اداره ثبت اسناد و برای ثبت هویت اتباع، قانون ثبت احوال شخصیه را به مجلس برد و به اجرا درآورد. طبق قانون نکاح و طلاق که از امرداد 1310 (ژوئیه 1931) به اجرا درآمده است هر ازدواج و طلاق ازجمله متعه (ازدواج موقت) باید در دفترخانه رسمی ثبت شود. داور که حساسیت خاص به راضی بودن اتباع کشور داشت بارها به قضات گفته بود که دادگستری با احقاق حق در مدتی کوتاه و در نهایت بی نظری می تواند عامل پیشگیری از نارضایی ها باشد و وای به روزی که بگندد نمک. داور از اعضای هیات اعزامی ایران به جامعه ملل و دفاع از اقدام ایران به لغو «قرارداد دارسی (قرارداد نفت ایران و انگلستان)» بود که دولت لندن علیه ایران به جامعه ملل شکایت برده بود. این هیات نهم دی ماه 1311 (دسامبر 1932) عازم مقرّ جامعه ملل شده بود.

داور در طول تصدّی وزارت دارایی تلاش کرد که دو قرارداد با آمریکاییان که در آن زمان شهرت بی طرفی داشتند امضا کند که با انتقاد مطبوعات لندن! رو به رو شده بود. وی در سمت وزیر دارایی در 22 فروردین 1313 (مارس 1924) به کار همه خارجیان در گمرکات ایران که عمدتا مستشاران بلژیکی بودند پایان داده بود. داور همچنین کمک فراوان به ایجاد کارخانه قند شاه آباد کرد که در مهرماه 1314 (سپتامبر 1925) بکار تولید پرداخت. آخرین اقدام مهم داور در طول تصدی وزارت دارایی، درخواست او از دکتر شاخت برای ارائه یک برنامه جامع برای نوسازی اقتصاد ایران بود. دکتر شاخت آلمانی که به ایران سفر کرده بود بیستم آبان 1315 (نوامبر 1936) با داور یک ملاقات شش ساعته داشت. داور سه ماه بعد درگذشت.

1926 - کشف شهر گمشده «مايا»


دهم فوريه سال 1926 اعلام شد كه شهر باستاني « مايا » ها ( بوميان ــ سرخپوستان ــ قاره آمريكا كه عمدتا در آمريكاي مركزي و جنوب مكزيك امروز زندگي مي كردند) در جنگلهاي يوكاتان كشف شده است . باستانشناسان آمريكايي ضمن مطالعه آثار باستاني كشف شده درشمال مكزيك پي به وجود شهري به نام « موييل ××× » با تمدني درخشان برده بودند و چون آن را نمي يافتند ؛ شهر گمشده مي خواندند.

در « موييل » يك بناي بزرگ هرمي شكل ، شش معبد و ساختمانهاي متعدد به دست آمد . وضعيت ساختمانها نشان مي داد كه اين شهر مركز معاملات تجاري و داد و ستد ميان جنوب و شمال قاره آمريكا بوده و مايا ها داراي تقويم و كتابت بوده و حسابداري مي دانسته اند. شهر « موييل » از ساحل درياي كاراييب فاصله چنداني ندارد.

تمدن ماياها مشابه ساير تمدنهاي قاره آمريكا از جمله آزتك ، آندز و آمريكاي شمالي بوده است.

1924 - اعدام در اطاق گاز


در اين روز در سال 1924 براي نخستين بار در آمريكا براي اعدام يك مجرم از اطاق گاز استفاده شد. اين مجرم ، « جاني جي » جنايتكار معروف بود كه در زندان شهر « كارسون سيتي» حاكم نشين ايالت نوادا در اطاق گاز قرار گرفت و پس از رها شدن گاز سمي ظرف شش دقيقه جان سپرد. مدتها بود كه اعدام با دار در جامعه آمريكا مورد انتقاد قرار گرفته بود . اين طريقه اعدام بعدا جاي خود را به صندلي برقي داد كه مرگ با آن سريعتر صورت مي گرفت . در دهه 1980 چون هنگام اعدام يك مجرم با صندلي الكتريك، از گوشهاي او خون بيرون زده بود ، اين طريقه هم ترك شد و اعدام در آمريكا اينك با تزريق داروي سمي صورت مي گيرد . اخيرا در چند ايالت آمريكا انتخاب نوع اعدام به اختيار خود محكوم واگذار شده است .در پاره اي از ايالات آمريكا بمانند اروپا ، مجازات اعدام وجود ندارد. آمار نشان داده است كه در دو ايالت تكزاس و ويرجينيا بيش از ساير ايالتهاي آمريكا اعدام صورت گرفته است.

1950 - مخلوق عجيب جنگ سرد؛ 2 كشور با يک نام در يك محدوده جغرافيايي!

فوريه 1950، جهان با دو كشور در يك محدوده جغرافيايي رو به رو شد كه اين وضعيت مخلوق جنگ سرد دو بلوك غرب و شرق بود. اين كشور، «ويتنام» بود كه تحت الحمايه فرانسه قرارداشت.

«بائو داي (پادشاه وقت)» اين كشور را امپراتوري ويتنام و پايتخت آن را شهر باستاني «هوئه» اعلام كرده بود و پذيرفته بود كه تحت سرپرستي فرانسه باشد و دكتر هوشي مين آن را جمهوري دمكراتيك ويتنام و پايتختش را شهر هانوي معرفي كرده بود كه تابع دولت ديگري نيست و حاكميت ملي كامل دارد.

نيروهاي فرانسه در هر دو شهر (هوئه و هانوي) مستقر بودند. فرق اين دو حاكم اين بود كه بائوداي با حمايت فرانسه بر كرسي امپراتوري اش تكيه مي زد و دكتر هوشي مين از دست فرانسه در جنگلها پنهان بود.

تا هفتم فوريه دولتهاي انگليسي زبان ــ آمريكا، كانادا، استراليا، انگلستان و نيوزيلند ــ كشور بائوداي و دولتهاي هند، روسيه، لهستان، چك اسلواكي ، روماني، مجارستان، آلباني، كره شمالي و... كشور دكتر هوشي مين را به عنوان ويتنام برسميت شناخته بودند. نهرو نخست وزير هند بائوداي را دلقك و عمل او را خيمه شب بازي خوانده بود. در عوض، دولت آمريكا به كشتي هاي نظامي اش اجازه داده بود كه از بندر سايگون ديدار دوستانه به عمل آورند.

اين وضعيت نمونه اي از اوضاع جهان در اوايل جنگ سرد و پيش از فوت استالين بود.

1947 - امضاي قرارداد صلح بين دول متحد و متفق

دو سال پس از پايان يافتن جنگ جهاني دوم، در روز دهم فوريه 1947 م قرارداد صلح بين دولت‏هاي متفق شامل امريكا، شوروي، انگليس و فرانسه با شكست خوردگان متحد شامل ايتاليا، فنلاند، لهستان، مجارستان، روماني و بلغارستان امضا شد و به اين ترتيب اين شش كشور، بار ديگر استقلالِ خود را به دست آوردند. بر اساس اين قراردادها، هم‏چنين سرنوشت قسمت‏هايى از مناطق تصرف شده مورد بررسي قرار گرفت و از جمله چهار منطقه مرزي از تسلط ايتاليا خارج و به فرانسه واگذار گرديد. جزاير آدِرياتيك به يوگسلاوي، جزاير "دودكانس" به يونان، منطقه شمالي روماني به روسيه و پتسامو در فنلاند به روسيه واگذار گرديد. در همين راستا، ايتاليا به پرداخت 360 ميليون دلار غرامت و ايجاد يك منطقه آزاد محكوم شد. البته چهار كشور لهستان، مجارستان، روماني و بلغارستان كه در سال پاياني جنگ توسط ارتش شوروي اشغال شده بودند، اجباراً تحت نظام‏هاي كمونيستي قرار گرفتند. شرايط اين قرارداد از سوي همه كشورهاي مطرح شده، محكوم شد و مردم طي تظاهراتي به مخالفت با آن پرداختند. اين عكس العمل در ايتاليا همراه با پايين كشيدن و پاره كردن پرچم امريكا همراه بود. متفقين در مورد دو كشور آلمان و ژاپن نيز جداگانه، تصميم‏گيري كردند.

1950 - آغاز عصر «مكارتييسم» در آمريكا

سناتور جمهوريخواه ايالت ويسكانسين آمريكا جوزف مك كارتي McCarthy هشتم فوريه 1950 با اين ادعا كه سازمانهاي دولتي آمريكا از جمله وزارت خارجه اين كشور لانه كمونيستها شده اند و كمونيستها به رسانه هاي گروهي از جمله استوديوهاي توليد فيلم سينمايي و بنگاههاي نشر كتاب رخنه كرده اند ، وضعيتي را در آن كشور به وجود آورد كه در تاريخ به « مكارتييسم » معروف شده است . در اين دوره هركس مي توانست به مخالف خود برچسب كمونيست بودن و يا حامي سرخها بزند و از ميدان خارج سازد . اين وضعيت كه تا فروپاشي شوروي سايه آن كم و بيش ديده مي شد ، امريكا را از مديران امور عمومي ، نويسندگان و پژوهشگران مهمي محروم كرد. بيشتر اين عده از ادامه خدمت مايوس شده و خانه نشيني اختيار كردند.

مككارتي كه يك سناتور تازه كار بود دهم فوريه 1950 فهرستي حاوي نام و مقام 205 كارمند وزارت خارجه امريكارا كه در دست داشت در يك مصاحبه مطبوعاتي به روزنامه نگاران نشان داد و گفت كه اينان كه طراح و مجري سياست خارجي امريكا هستند ، خود كمونيست و در نتيجه جاسوس شوروي هستند و دين آچسن وزير خارجه اين را مي داند و به جاي بركنار ساختن آنان شلوار راه ــ راه ديپلماتيك مي پوشد و به لهجه بريتانيايي سخن مي گويد.


سناي آمريكا تحت فشار افكار عمومي كه در آستانه بي اعتمادي نسبت به كارمندان دولت قرار گرفته بودند كميته اي را مامور رسيدگي به ادعاي مككارتي كرد و اين وضعيت كه هر روز گزارشهايش وسيعا در رسانه ها منعكس مي شد تا دوم دسامبر سال 1954 ادامه داشت .

دمكراتهاي سنا در ژوئيه سال 1950 ، پنج ماه پس از اعلام ادعاي مككارتي ، پي به بزرگ جلوه داده شدن موضوع برده بودند و نظر خود را در سنا اعلام كرده بودند كه مككارتي آنان را تهديد به كشاندن به دادگاه كرد و به كار خود ادامه داد . در يك مورد حتي كنگره را مجبور به بررسي طرح قانوني كرد كه براي عضويت در حزب كمونيست امريكا جريمه و مجازات تعيين شده بود كه طرح به دليل مغايرت با اصل ازادي عقيده به تصويب نرسيد. مككارتي در اين مدت حتي محقق معروف « اوون لاتيمور » را هم كمونيست و جاسوس شوروي اعلام كرده بود. جمعا دو هزار تن از كاركنان دولت تصفيه شدند كه در جلسه 2 دسامبر سال 1954 سنا ، سناتورهاي حزب دمكرات كارها و ادعاهاي مككارتي را اغراق آميز و براي جامعه آمريكا زيان آور خواندند و براي محكوم كردن و تقبيح او راي گرفته شد و وي با 67 راي موافق در برابر 22 راي مخالف تقبيح و به « مكارتييسم » پايان داده شد.

1951 - (21 بهمن 1329) شاه با ثريا اسفندياري بختياري ازدواج كرد. ثريا همسر دوم شاه بود. ثريا چون داراي فرزند نشد، هفت سال بعد مطلقه گرديد.


۱۹۸۳ - بیل گیتس مدیر عامل ماکروسافت برای اولین ویندوز ۱/۰ را معرفی عمومی کرد.


۱۹۸۹ - شهروندان آلمانی شروع به تخریب دیوار برلین کردند.


۱۳۵۷ - شكسته شدن حكومت نظامي به فرمان امام خميني (ره)

در آخرين ساعات عمر رژيم پهلوي ژنرال‏هاي رژيم شاه براي به كنترل درآوردن اوضاع، تصميم گرفتند تا مدت حكومت نظامي را در تهران افزايش دهند. آنها با اين اقدام قصد داشتند ضمن جلوگيري از اجتماع مردم، در صورت امكان، حضرت امام خميني و جمعي از افراد مؤثر در انقلاب را دستگير نمايند و يا به قتل برسانند. اما رهبر كبير انقلاب اسلامي، با تيزبيني و موقع‏شناسي از مردم خواستند كه مقررات حكومت نظامي را ناديده بگيرند. مردم انقلابي نيز با آگاه شدن از فرمان حضرت امام به خيابان‏ها ريختند و دامنه درگيري‏ها گسترده‏تر شد و به ساير مراكز نظامي رژيم پوسيده شاه در تهران و ديگر شهرها تعميم يافت. اين در حالي بود كه اغلب نظاميان نيز حاضر به رودررويي با مردم نبودند و بسياري از آنها به انقلاب پيوستند.


۱۳۵۷ - تصويب لايحه انحلال ساواك و محاكمه وزيران توسط مجلس

در واپسين روزهاي عمر رژيم پهلوي، بختيار آخرين تلاش‏هاي خود را براي بقاي رژيم و دولت غيرقانوني خود انجام داد و در ۴ بهمن ۵۷ با ارايه لايحه‏هايي به مجلس سنا براي انحلال سازمان امنيتي مخوف شاه به نام ساواك و محاكمه وزيران غارتگر بيت‏المال، تلويحاً به وجود حكومت ترس و وحشت و فساد گسترده در رژيم شاه، اعتراف كرد. هدف بختيار از طرح و ارايه اين لايحه، كاستن از خشم مردم نسبت به رژيم در اين زمان و عوام‏فريبي بود كه ناكام ماند. اين لايحه سرانجام در ۲۱ بهمن به تصويب رسيد و به عمر سياه ساواك در ساعات پاياني حيات رژيم پهلوي پايان داد. اين سازمان مخوف در طول حدود ۲۲ سال فعاليت خود، هزاران زنداني سياسي را تحت شكنجه ‏هاي وحشتناك قرار داد و ده‏ها هزار نفر را روانه بازداشت‏گاه‏ها و تبعيدگاه‏ها نمود. ساواك به عنوان بازوي امنيتي رژيم پهلوي، نقش مهمي در گسترش جوّ اختناق حاكم بر جامعه داشت و كوچك‏ترين حركت ضد رژيم را سركوب مي‏كرد.

۱۳۵۷ - خنثي شدن توطئه كودتاي بزرگ نظاميان

در ساعات پاياني عمر حكومت پهلوي، سپهبد رحيمي فرماندار نظامي تهران، طي دستورالعملي به يگان‏هاي تابعه خود، از آنها خواست تا كليه رهبران نهضت اسلامي را دستگير و با هواپيما به يكي از جزاير منتقل نمايند. به همراه اين دستورالعمل، اسامي ۳۰۰ الي ۴۰۰ نفر كه بايد بازداشت يا ترور شوند آمده بود كه نام حضرت امام خميني، آيت‏اللَّه طالقاني و مهندس مهدي بازرگان در رأس آن به چشم مي‏خورد. همچنين تصرف برخي پادگان‏هاي مستقر در تهران نيز در اين دستورالعمل عنوان گرديد. اما سنگربندي خيابان‏ها توسط مردم انقلابي، حركت تانك‏ها را ناممكن ساخت و اين كودتا با شكست مواجه گرديد. بعدها فاش شد كه در اين توطئه، سران ارتش شاه با همكاري بختيار، قصد داشتند تهران را به توپ ببندند و چهار ميليون نفر را قتل عام نمايند.


زادروزها

۱۴۸۳ - زادروز مارتین لوتر کشیش آلمانی ، از پیشوایان نهضت اصلاحات پروتستانی
۱۶۹۷ - زادروز ویلیام هوگارت گراورساز، نقاش، طنز نویس تصویری، منتقد اجتماعی و طراح کارتن دنباله‌دار انگلیسی تبار


۱۷۵۹ - زادروز فریدریش شیلر نمایش‌نامه‌نویس و شاعر مشهور آلمانی
۱۹۱۹ - زادروز میخائیل کلاشنیکف مخترع روس سلاح آ-کا-۴۷ موسوم به کلاشنیکف


۱۹۲۸ - زادروز انیو موریکونه آهنگساز، تنظیم‌کننده و رهبر ارکستر ایتالیایی
۱۹۷۷ - زادروز بریتانی مورفی بازیگر و خواننده آمریکایی


درگذشت‌ها

۱۲۴۰ - درگذشت ابن عربی فقیه و عارف برجسته اندلسی و بنیانگذار عرفان نظری
۱۸۹۱ - درگذشت آرتور رمبو شاعر فرانسوی


۱۹۳۸ - درگذشت مصطفی کمال‌پاشا معروف به آتاتورک، بنیانگذار جمهوری ترکیه
۱۹۸۲ - درگذشت لئونید برژنف سیاستمدار و دبیر کل کمیته مرکزی حزب کمونیست اتحاد شوروی از سال ۱۹۶۴ تا ۱۹۸۲


۲۰۰۶ - درگذشت جک پالانس بازیگر آمریکایی
۲۰۰۷ - درگذشت نورمن میلر نویسنده آمریکایی


۲۰۰۹ - درگذشت روبرت انکه فوتبالیست آلمانی
۱۳۷۵ - بزرگ علوی، نویسنده ایرانی


*****
منابع:

-پايگاه نوشيروان کيهاني زاده
-ویکی پدیای فارسی
-صفحه امروز در تاریخ در توئیتر
-راسخون