حال بهتر و خاطر آسوده تر با «نگاه علمی»

هفته نامه امید جوان - نازی عابدی:

1- همسرمان خسیس است و این همواره ما را رنج داده؛ فرزندامان پرخاشگر و عصبی است و از صبح که بلند می شویم مدام با او درگیر هستیم؛ فرزند دیگرمان خوب یاد نمی گیرد و بر زبان یا ذهن مان مرتب به او می گوییم کودن، خنگ... و به این ترتیب وجود خودمان و او را خسته و آزرده می کنیم یا حتی به تنبیه بدنی او می پردازیم؛ شاید هم هر شب جان خودش و ما بالا می آید تا تکالیفش به انجام برسد؛ و صدها وضعیت دیگر که به شکل های مختلف در زندگی ما آدم ها وجود دارد اما به راستی چه تعدادی از ما با مقوله «تفاوت های فردی» آشنا هستیم؟


چه تعداد از ما آگاهیم که مثلا «خساست» یک اختلال شخصیتی است۱ و می شود آن را تا حدودی درمان یا با راهکارهایی تعدیل کرد؛ چه تعداد از ما می دانیم کودکی که کمبود توجه و تمرکز (ADHD/ADD) دارد با مشکلات متعددی از جمله دشواری در یادگیری و انجام تکالیف مواجه است و لازم است برای درمان، او را نزد روانپزشک و روانشناس ببریم؛ چند نفر از ما به جای اینکه بنشینیم و مدام حرص بخوریم که همسرمان خسیس است و از این مشکل با خاله زری و عمه پری حرف بزنیم، می رویم کتاب یا مقاله ای درباره خساست می خوانیم؛ و خلاصه چند درصد از ما اطلاعاتی درباره «اختلالات شخصیتی» و چگونگی درمان آنها داریم؟ و تازه در صورت داشتن آگاهی، تا چه حد پیگیر و دقیق هستیم در مسیر درمان؟

۲- اگر به تاریخچه سماع نگاهی بیندازیم، مواجه خواهیم شد با تعداد بسیار زیادی از مخالفان و موافقان رقص سماع؛ و نیز مطالبی درباره حلال و حرام یا درست و نادرست بودن آن، اما آیا به این توجه کرده ایم که یک توضیح علمی به راحتی می تواند به بسیاری از تردیدها و باورها و اختلاف عقیده ها پایان دهد یا دست کم ذهن ها را به پنجره ای دیگرگون رهنمون شود؟


توضیحی که می گوید: هنگام این حرکت، در اثر چرخیدن، نیروی گریز از مرکز، طی سه چهار دقیقه خون را از ناحیه ای در جلوی مغز می گیرد و این خلأ باعث آرامش فرد می شود، بنابراین علت معنوی در این وضعیت وجود ندارد و حالی که با سماع به انسان دست می دهد فقط نتیجه یک ساز و کار طبیعی بدن است، گرچه نوعی ریلکسیشن (آرام سازی جسم و ذهن) محسوب می شود۲ که می تواند عاملی برای تلطیف روح و وجود او بشود.

«در راه رفتن روی آتش نیز هیچ قدرت فرابشری و هیچ عامل ماوراءالطبیعی دخالت ندارد و با استفاده از علم فیزیک می توان چگونگی آن را توضیح داد. برای راه رفتن روی آتش هیچ وقت از چوبی که تازه آتش گرفته باشد استفاده نمی کنند.

همیشه چوب ها را چند ساعتی می سوزانند و وقتی به اندازه کافی زغال شدند، مراسم را شروع می کنند. وقتی که چوب می سوزد، تمام ترکیبات آلی و آب موجود در آن خارج می شود و آنچه باقی می ماند تقریبا کرن خالص است. این زغال ها رسانندگی گرمایی پایینی دارند؛ یعنی به خوبی گرما را از خود عبور نمی دهند. با اینکه دمای زغال بالاست ولی چون کف پا مدت کمی با آن تماس پیدا می کند، گرمای زیادی به پا منتقل نمی شود و پوست سالم می ماند.

البته این یکی از عوامل موثر است. خاکستر هم نقشی مهم برای محافظت پاها از شر سوختگی دارد. خاکستری که روی زغال می نشیند، رسانندگی پایین زغال را پایین تر می آورد و مانند لایه ای محافظ عمل می کنند. البته درست است که رسانندگی پایین است ولی دما باز هم بالاست و اگر کسی بیشتر از چند ثانیه روی زغال بایستد، مطمئنا می سوزد.

علاوه بر اینها به علت پدیده لایدن فراست۳، قسمتی از آب که در تماس با جسم داغ قرار دارد، تبخیر میشود و به صورت گاز زیر مایع جمع می شود و چون رسانندگی گرمایی بخار هم پایین است، باقی مایع به سرعت تبخیر نمی شود. همین پدیده در هنگام راه رفتن روی آتش رخ می دهد. هنگام تماس کف پا با زغال، بخشی از عرق موجود در کف پا تبخیر می شود و مانند خاکستر به صورت لایه ای محافظ در برابر سوختگی درمی آید. جریان خون هم نقش مهمی دارد. بیشتر گرمایی که در آن مدت زمان کم، به کف پا منتقل می شود، توسط جریان خون به قسمت های مختلف بدن برده می شود. همه این عوامل دست به دست هم می دهند تا پای شخص راه رونده از سوختگی در امان بماند.»۴

۳- از زمان های دور مرتاضان هندی ادعا می کرده اند که قدرتی ماورایی دارند و به کارهایی عجیب پرداخته اند. برای مثال دست خود را روی عصایی گذاشته و در هوا معلق می نشیننند اما چنان که در تصویر دیده می شود، ماجرا از این قرار است که مرتاض بر یک صفحه فلزی کوچک می نشیند و عصا ارتباط بین این صفحه و یک پایه مخفی را برقرار می کند.۵ دیدن تصاویر بیشتر و ویدئوهایی در این زمینه پیشنهاد می شود. برای نمونه، به آدرسی که در پی نوشت آمده است، مراجعه شود.۶


۴- به همین ترتیب ممکن است برای عبور میله از صورت مرتاضان، راه رفتن روی آب و تیغ و شیشه و دیگر امور خارق العاده نیز توضیح علمی وجود داشته باشد. در این اینکه به طور کلی، احتمال وجود نیروهای معنوی و ماورایی را هم نمی توان رد کرد؛ مهم این است که چشم بسته و بدون بررسی و مطالعه، هر وضعیت یا پدیده ای را قضاوت نکنیم.


۵- دچار بیماری دشواری هستیم مثل ام اس یا سرطان؛ از خودمی پرسیم این امتحان الهی است یا عذاب الهی؟

اگر دقیق تر بیندیشیم، درمی یابیم که بیماری ها می توانند مایه رشد فکری، روحی و جسمی آدمی بشوند و هر کدام را می توان نوعی «امتحان» تعبیر کرد اما قطعا خداوند لطیف تر و مهربان تر از آن است که بخواهد «عامل» بیماری باشد.

از سوی دیگر، سرطان یا ام اس و مانندآن، نتیجه طبیعی ساز و کارهای پیچیده و در عین حال قابل توضیح علمی است؛ در اینجاهم می توان بدن را به ماشینی تشبیه کرد که درست از آن استفاده نکرده ایم و در نتیجه خراب شده یا در شرایط نامناسب قرار گرفته و مثلا زنگ زده یا مستهلک شده است.

از سوی دیگر به همین گونه دلایل، این بیماری ها نمی توانند عذاب الهی باشند. اگر مطالبی درباره این دو بیماری و علل ایجاد آنها بخوانیم و بشنویم، این نکته را تصدیق خواهیم کرد. برای مثال به این عبارات توجه کنیم:

«هنوز چگونگی شروع ام اس دقیقا مشخص نشده است ولی امروزه دریافته اند که مثلا شیوع این بیماری در مناطق مختلف دنیا با هم متفاوت است. ام اس در مناطق دور از استوا شایع تر است، در کشورهایی همچون مالزی و اکوادور، تقریبا ناشناخته است؛ ولی در انگلستان، آمریکای شمالی، کانادا و اسکاندیناوی به نسبت شایع تر است.


همچنین در افرادی که پوست، مو و چشم روشن دارند شیوع آن بیشتر دیده می شود ولی در سیاهپوستان و ژاپنی ها کمیاب است. دلیل این امر مشخص نیست ولی امکان دارد یک عامل محیطی که شاید باکتری یا ویروس باشد، در این زمینه نقشی بازی کند.»۷

از سوی دیگر، «کمی نور آفتاب در نواحی دور از استوا و در نتیجه کمبود ویتامین D ممکن است نقشی در ایجاد این بیماری داشته باشد. پژوهش ها بیانگر رابطه احتمالی میان کمبود ویتامین D و اختلالات خود ایمنی (که ام اس هم جزو آنها محسوب می شود) بوده اند. به علاوه، ام اس دست کم دو برابر در زنان شایع تر از مردان است و احتمال دچار شدن به این بیماری در فاصله ۲۰ تا ۴۰ سالگی بیشتر است.»۸

«ام اس با سب زندگی افراد شهرنشین ارتباط دارد زیرا این سبک زندگی موجب کم شدن تحرک می شود. برخی معتقدند ژنتیک و عوامل محیطی در ابتلا به این اختلال موثر است. باید گفت ژن خاص این بیماری در صورتی که در شرایط محیط خاص قرار گیرد، می تواند تظاهر پیدا کند.

شیوع این بیماری در پنج سال اخیر در حال افزایش است و آخرین تحقیقات که سه سال پیش در اصفهان انجام شد، نشان می دهد از هر ۱۰۰ هزار نفر ۱۰۰ نفر به این اختلال دچارند.

همچنین آمارها نشان می دهد در تهران از هر ۱۰۰ هزار نفر ۷۰ نفر به ام اس مبتلا هستند. در حال حاضر بالاترین شیوع این اختلال در آسیا و اقیانوسیه مربوط به شهر اصفهان است.»۹

خوب باید پرسید آیا اصفهانی ها بیشتر از مردم دیگر مناطق آسیا و اقیانوسیه گناه کرده اند یا خداوند بیشتر از بقیه آنها را امتحان می کند؟! همینطور زندان در مقایسه با مردان؛ و نیز مردم دور از استوا در قیاس با استوایی ها؟!

با این توضیحات، به نظر می رسد آنچه در آموزه های دینی به عنوان امتحان یا عذاب الهی مطرح است، امور و شرایطی خاص را دربر می گیرد که از حوزه این نوشتار خارج است. در هر حال، آنچه اهمیت دارد توجه دقیق و عمیق به قوانین طبیعت است که ما را دربر گرفته و پرهیز از آمیختن مباحث متفاوت با یکدیگر.

خلاصه اینکه، «تنها رمز خوشبختی آگاهی و عمل است»۱۰ و ناآگاهی ریشه بسیاری از اشتباه ها و پلیدی ها؛ بنابراین برای درست زیستن و رهایی از مشکلات فردی و اجتماعی، لازم است که آگاهی مان را افزایش دهیم و به بینش درست تر و بهتری در موضوعات و مسائل گوناگون زندگی برسیم.

برای مثال، حتما حال بهتری خواهیم داشت اگر به جای نگرانی و تشویش ناشی از شنیدن اخبار گرم شدن کره زمین، خشکسالی و کم آبی و مانند آن، به مطالعه علل ایجاد این اوضاع بپردازیم و ببینیم در وضعیت پیش آمده، هر کدام به سهم خود چه قدم های کوچک یا بزرگی را می توانیم برداریم. آن گاه دعا خواندن ما نیز معنا و مفهومی دیگر و تاثیری دیگرگونه خواهد داشت.

وَ اَن لَیسَ لِلانسانِ اِلا ما سَعَی (سوره نم، آیه ۳۹)
(و نیست برای انسان جز همان که کوشیده است.)

پی نوشت:

1- آسیب شناسی روانی براساس DSM-5، ترجمه و تالیف: مهدی گنجی، تهران، نشر ساوالان، 1392، جلد 2، صفحه 276.

2- نقل به مضمون از دکتر فرهنگ هلاکویی، روانشناس و جامعه شناس.

3- Leidenfrost Effect؛ یوهان گوتلب لایدن فراست (1794-1715)، فیزیکدان والهی دان آلمانی، در سال 1756 دریافت که وقتی یک مایع در نقطه ای قرار گیرد که بسیار بالاتر از نقطه جوش آن باشد، لایه ای از بخار آن مایع دور مایع را فرا می گیرد و به علت پایین بودن رسانایی گرمایی گاز، مایع را از جوشش سریع حفاظت می کند.

این پدیده معمولا در پخت و پز دیده می شود. اگر دمای ماهی تابه بیشتر از نقطه لایدن فراست باشد، این پدیده رخ می دهد. لایدن فراست همچنین عامل حرکت سریع (و عدم تبخیر سریع) نیتروژن مایع هنگام ریختن روی میز است.

الز این پدیده در انجام کارهای محیرالعقول (مثلا دست زدن با انگشت خیس به سرب مذاب) استفاده می کنند. (از ویکی پدیا، دانشنامه آزاد)

4- http://www.jahannews.com
۵- http://www.parsine.com
6- http://www.aparat.com/v
۷- http://www.markazi-ms.ir
8- http://www.hamshahrionline.ir/details
۹- http://www.farsnews.com/newstext
10- دکتر سید اصغر ساداتیان، متخصص سایکونوروایمیونولوژی