سال ۹۴، سال بیم و امید ولی...
متاسفانه هنوز هم قادر نیستیم که از آینده ای بلند و یا حتی میان مدت سخن بگوییم، زیرا ناتوان تر از آن هستیم که بر متغیرها موجود خود کنترل قابل قبول داشته باشیم، با وجود این به رسم معهود، می کوشیم که حداقل در بازه زمانی کوتاه مدت برای سال ۱۳۹۴ آینده نگری کنیم.
1- سیاست خارجی
اولین و مهم ترین مساله ای که ممکن است در ابتدای سال نیز تکلیف آن روشن شود، موضوع هسته ای و مذاکرات ایران با 1+5 است. در اهمیت این مذاکرات همین بس که حکومت ایالات متحده را با وضع بسیار عجیبی دچار شکاف کرده است. وضعی که تقریبا در تاریخ این کشور بی سابقه است.
اگر دولت احمدی نژاد- رحیمی چنان قدرتی داشت که نه فقط توانست همه جناح های آمریکا را علیه ایران متحد کند، بلکه توانست روسیه را در شورای امنیت با ایالات متحده، در کنار هم علیه ایران همدست نماید، دولت موجود این توانایی را دارد که نه تنها میان اعضای 1+5، بلکه میان نهادها و جناح های حکومت آمریکا و با اسراییل شکاف ایجاد نماید.
هرچند شانس موفقیت بیش از شکست است زیرا شواهد و قرائن از جمله مخالفت های گسترده صهیونیست ها نشان می دهد که طرفین در حال رسیدن به توافق هستند. هر دو طرف از زاویه خاص خودشان نیازمند به این توافق هستند. ایران چون قصد ساختن بمب اتمی ندارد، پس دلیلی ندارد که پنهان کاری و از اعتمادسازی پرهیز کند. غربی ها نیز به دلیل موقعیت منطقه و نتایج زیان باری که از سیاست هایشان در سوریه، عراق، لیبی و حتی افغانستان گرفته اند، می دانند که منطقه ظرفیت یک تنش مهم دیگر را ندارد.
به علاوه قدرت ایران در دوران تحریم ها نه تنها به واسطه انتخابات ۲۴ خرداد واستفاده از ظرفیت سیاسی در داخل کشور بیشتر شده، بلکه این قدرت در عراق، سوریه و حتی یمن نیز گسترش یافته است، لذا از طریق تقابل و تحریم نمی توان به صلح پایدار در منطقه رسید. بنابراینبرداشت کلی این است که به احتمال بیش از ۵۰ درصد دو طرف به توافق خواهندرسید. رچند درباره ابعاد توافق ممکن است اتفاق نظر نباشد. در صورت رسیدن به توافق با اطیمنان می توان گفت که ایران وارد مرحله جدید از تعامل با جهان خارج خواهدشد.
این توافق به معنای به رسمیت شناختن نسبی دو طرف از وضعیت موجود است، و طرفین را در برابر همدیگر متعهد می کند و مانع از رفتارهای پیش بینی ناپذیر خواهدشد. چنین توافقی به نفع مردم منطقه و جهان است، و تنها نیروهای تندروی داخلی و کسانی که از اقتصاد سیاه ارتزاق می کنند و نیز مرتجعان و تندروهای منطقه ای درصدد مانع تراشی در برابر رسیدن به مذاکرات هستند.
۲- اقتصاد
تردید نیست که اقتصاد از وضعیت رکود وحشتناک همراه با تورم بالا خارج شده است. تورم به اندازه سال های ابتدایی دهه هشتاد رسیده و بطور مستمر در حال کاهش است و رشد اقتصادی هرچند اندک نیز نشان از خروج رکود می دهد. ولی در صورتی که مذاکرات با ۱+۵ به نتیجه برسد، یک گام رو به جلو در اقتصاد برداشته خواهدشد، و افزایش تولید و صادرات و سهولت مبادلات اقتصادی و دسترسی به منابع مالی، به علاوه جذب سرمایه گذاری های خارجی می تواند به تحول جدی اقتصادی کمک کند. ولی همه اینها منوط به رعایت عقلانیت اقتصادی و مشارکت نیروهای کارآفرین است. دولت نشان داده که از خط مشی عقلانی خود درحوزه اقتصاد عقب نشینی نخواهدکرد و با برنامه منظم ولو آهسته رو به جلو حرکت می کند.
مشارکت نیروهای اقتصادی از جمله بخش خصوصی نیز رو به افزایش است، انتخابات اتاق بازرگانی و تحولاتی که در آن رخ داد، نشان می دهد که قصد بخش خصوصی برای افزایش مشارکت در اقتصاد جدی است و درخواست دولت را در این زمینه پاسخ داه اند. هم چنین نظارت بیشتر بر نهاد دولت موجب کاهش فساد اداری شده است و انتظار می رود که این متغیر نیز به بهبود کارآیی اقتصادی کمک کند. تحول در اقتصاد بدون اصلاح نظام تدبیر غیرممکن است و دولت باید شاخص های نظام تدبیر را بهبود بخشد هرچند تحقق این هدف بسیار سخت است و نیروهایی که منافع آنان با چنین روندی در تضاد است در برابر این بهبود مقاومت می کنند.
در اواخر سال آینده دو انتخابات مجلس و خبرگان رهبری را در پیش داریم؛ که از ماهیت به نسبت متفاوتی برخوردارند ولی تا پیش از رسیدن به انتخابات لازم است که فضای عمومی سیاسی برای شکل گیری و فعالیت بیشتر گروه های سیاسی فراهم شود. چنین رخدادی نیازمند اراده دوجانبه است، امیدوارم که انتخابات فرصت مناسبی را در اختیار قرار دهد تا چنین اراده ای شکل گرفته و زمینه برای مشارکت حداکثری و نیز تفاهم ملی فراهم شود. در چنین فرآیندی، عنصر واسطه یا میانجی نقش بسیار مهمی دارد. گمان می کنیم که دولت قادر است که چنین نقشی را به خوبی ایفا نماید و اجازه ندهد که جامعه ایران بیش از این دوقطبی شود.
در جامعه دوقطبی، تندروها حرف اول را خواهند زد و سیاست اعتدال به حاشیه رانده خواهد شد. بنابراین چنین کوششی نه فقط به نفع کشور که ضرروت فعالیت دولت نیز هست. مهم ترین مساله سال آینده ایران به مذاکرات هسته ای و نه حتی بهبود اقتصادی است، بلکه سیدن به تفاهم ملی و اقدام در مسیر کاهش شکاف های سیاسی موجود است، هرچند شواهد موجود نشان نمی دهد که جوانه های چنین فرآیندی بر شاخه های سیاست روییده شده باشد، ولی امید خودمان را برای رسیدن به آن نباید از دست بدهیم.
۴- فرهنگ
واقعیت این است که جامعه ما در حال تجربه نوعی تجزیه فرهنگی است. تجزیه از هر دو حیث ابزارها و نیز از حیث جهت گیری و محتوای فرهنگ در حال شکل گیری است. از نظر ابزارهای انتقال فرهنگ اینترنت و ماهواره و شبکه ه ای اجتماعی در یک طرف قرار دارند و رسانه های رسمی در سوی دیگر و این دو در حال بازتولید دو فرهنگ مقابل هم هستند و اگر جامعه دچار تجزیه فرهنگی شود، ثبات و پایداری آن نیز به خطر می افتد. اقداماتی که در لغو اجرای کنسرت های موسیقی در کشور رخ داده است را می توان در کنار واکنشی دید که مردم نسبت به فوت یک خواننده جوان ابراز داشتند.
این شکاف اگر به سوی تخفیف حرکت نکند، دیر یا زود با بحران های جدی مواجه خواهیم شد. یکی از مهم ترین شکاف ها در این زمینه شکاف رسانه ای و خبری است که بسیار خطرناک است و تنها راه آن تنوع بخشیدن به رسانه های داخلی و بازکردن فضای رسانه های رسمی است. ایا در سال ۱۳۹۴ در این زمینه تحولی مثبت رخ خواهدداد؟ پاسخ نیز کماکان میان یاس و امید در نوسان است.
۵- اجتماع
مسایل اجتماعی ایران نیز متنوع است. از شکاف های گوناگون مذهبی و قومی گرفته تا آسیب های اجتماعی مثل طلاق، جرایم و فقر، بیکاری و... و نیز مسایل مهم تری کهدر سال های اخیر حادشده مثل مساله زیست محیطی و آب و هوا و... همه اینها نیازمند توقف روند رو به رشد و سپس کوشش برای بهبود آنهاست. امید اینکه این روندها متوقف شود، در برخی از زمینه ها وجوددارد، ولی در موارددیگر مثل شکاف های ریشه ای تر ممکن است این شکاف ها عمیق تر شود. بنابرایندراین بخش نیز یاس و امید بر نگرش ما غلبه دارد.
ولی نکته بسیار مهم این است که تغییرات این حوزه ها بر یکدیگر تاثیر دارند و هیچکدام را نمی توان مستقل از یکدیگر ارزیابی نمود. به نظر می رسد که مجموعه تحولات مذکور در گروی دو موضوع سیاست داخلی و خارجی است. بیش از همه وحدت و تفاهم ملی اهمیت دارد. انتظار می رود که افراطیون مخالف وحدت در انتخابات مجلس حذف شوند، و یا نفوذ آنان کاهش پیدا کند، ولی برای رسیدن به تفاهم به چیزی بیش از این اتفاق نیازمندیم.
از سوی دیگر بدون رسیدن به یک نوع ثبات نسبی در روابط خارجی، نمی توان متغرهای مهم و موثر بر جامعه را تحت کنترل در آورد. در نتیجه اگر دو محور سیاست داخلی و خارجی به سوی ثبات و تفاهم برود، سایر حوزه ها نیز در مسیر بهبود قرار خواهندگرفت. نگاه ما نسبت به سال آینده آمیزه ای از یاس و امید است، ولی ما به دلایل روشن محکوم به امید هستیم.
ما چاره ای نداریم جر اینکه امیدوار و خوش بین باشیم، زیرا بدبینی و یاس، انسان را به سرنوشت بدی دچار می کند. ما کنشگر و یک شهروند ایرانی، و نسبت به سرنوشت جامعه خود مسئول هستیم ومیزان حضورمان برای بهبود امور متاثر از میزان امید و خوش بینی ما نسبت به آینده است، و هرچه امیدوارتر باشیم، کوشش بیشتری برای تحقق آینده خواهیم داشت، البته امیدواربودن به معنای ساده لوحی نخواهدبود که برای جامعه خطرناک است.
پ
برای دسترسی سریع به تازه‌ترین اخبار و تحلیل رویدادهای ایران و جهان
اپلیکیشن برترین ها
را نصب کنید.
ارسال نظر