۲۱ اردیبهشت - ۱۱ مِی؛ در تاریخ چه گذشت؟

برترین ها: امروز ۲۱ اردیبهشت برابر با ۱۱ مِی تقویم میلادی است. روزی که در تاریخ آبستن وقایع و اتفاقات زیادی در ایران و جهان بوده است. به مرور برخی از این وقایع می‌پردازیم.

رویداد ها:

۶۶۵ - ایستادگی مازندرانی ها در برابر تعرّض عرب

در ماه می سال۶۶۵ ميلادي مردم مازندران با هدف ايستادگي بهتر در برابر حملات نظامي عرب به اين استان ايران، شاپور باونديان (باونديان شاپور) از وابستگان خاندان اسپهبدان را به رياست خود (حكومت مازندران) برگزيدند. در پی این انتخاب،خراسانيان پشتيباني و اعلام آمادگي کمک کردند و شماری چشمگیر از پارسیبانان (پارسیوانانان) خراسان بزرگتر (امروزه؛ تاجیکان که در افغانستان و منطقه فرارود گسترده اند) نيز داوطلبانه برای کمک به باونديان شاپور به مازندران رفتند و آماده جنگ با عرب شدند.

خانواده باوندیان تا ۶۵ سال پس از آن، بر مازندران حكومت كرد. در دوران حكومت ساسانيان، بيشتر افسران ارتش ايران از ميان مازندراني ها كه در ايراندوستي، دلاوري و ايستادگي زبانزد بوده اند انتخاب مي شدند و خانواده سپهبدان بيشترين افسران را به ارتش ايران عهد ساسانيان (اوج ناسيوناليسم ايراني) تحويل داده بود.


پارسياني كه در همان قرون به هند مهاجرت كردند عمدتا از مازندران بوده اند كه به پارسیان معروفند و همچنان به ايراني بودن و نياكان خود مباهات مي كنند و فرهنگ و منش آنان را محفوظ داشته و آن را در سراسر جهان تبليغ كرده اند.

1867 - استقلال لوكزامبورگ

يازدهم ماه مي 1867 قدرت هاي اروپايي در اجلاس خود بارديگر و براي سومين بار در طول قرن نوزدهم مُهر تاييد بر استقلال دوك نشين «لوكزامبورگ» گذاردند. اين كشور دو هزار و پانصد كيلومتر مربعي با پانصد هزار جمعيت ميان فرانسه، آلمان و بلژيك قرار گرفته و با اين كوچكي، از موسسان اتحاديه اروپا و پيشگامان عضويت در «ناتو» بوده است.

لوكزامبوگ كه داراي حكومت پارلماني است (تعيين رئيس دولت از سوي پارلمان) و يك دوك (پرنس) بر آن رياست مي كند هيچيك از مشكلات كشورهاي ديگر اروپا از جمله تورم پول، بيكاري و نارضايتي عمومي و در نتيجه اعتصاب عمومي و تظاهرات خياباني نداشته است.

لوكزامبورگ در سال 963 ميلادي به عنوان يك دژ نظامي نام خودرا در تاريخ به ثبت رساند و چون در اين دژ يک نيروي نظامي چشمگير مستقر بود و امنيت را تامين مي کرد، در اطراف آن آبادي هاي متعدد ساخته شد.


در سال 1815 كه كنگره وين در صدد تاسيس كشورهاي كوچك در اطراف فرانسه برآمد تا ناپلئون ديگري به دنيا نياورد، به لوكرامبورگ نيز استقلال كامل داده شد و به صورت يك كشور بي طرف همانند سويس درآمد، ولي دو جنگ جهاني قرن بيستم به لوكزامبورگي ها آموخت كه قوانين و ميثاقهاي بين المللي در برابر اراده فاتحان و قدرتمداران ديوارهايي كوتاه بيش نيستند و با همين فلسفه، پس از جنگ جهاني دوم به «ناتو ـ اتحاديه نظامي بلوک غرب» پيوست و ....

1918 - بازی های دولت لندن برای تحت الحمایه کردن ایران

با پایان گرفتن جنگ جهانی اول در ساعت 11 ـ روز 11 ـ ماه یازدهم سال 1918، بلشویکی شدن روسیه در اکتبر 1917 و افتادن در باتلاق جنگ داخلی و احضار نظامیان روس از ایران در مارس 1919 و نیز از میان رفتن امپراتوری عثمانی (470 ساله و مدعی خلافت اسلامی) و افتادن بین النهرین و بخش بزرگی از متصرفات عربی آن (سراسر جزیرة العرب) به دست انگلستان، دولت لندن همه توجه خودرا به تحت الحمایه کردن ایران معطوف کرده بود. حوادث گیلان و تشکیل یک دولت در رشت، اعزام یکان های انگلیسی به غازیانِ گیلان به بهانه جلوگیری از تعرّض احتمالی بلشویک ها به مناطق ساحلی شمال ایران، وادار کردن دولت تهران به فرستادن یگان های قزّاق (نظامیان ایرانی با آموزش، سلاح و لباس روسی) به گیلان و اعدام تَنی چند از یاران میرزاکوچک خان ازجمله دکتر حشمت به تصمیم سردار معظم خراسانی استاندار اعزامی به گیلان در اپریل و می 1919، گسترش راهزنی و ناامنی بویژه در مناطق مرکزی ایران در ماه می این سال به سرکردگی رجبعلی و رضا جوزانی و ...، ترغیب بلوچ ها به دست اندازی به راهها و روستاهای کرمان و ... به دولت لندن در رسیدن به هدف خود کمک بسیار کرده بود.


دولت لندن که وضعیت را آماده اجرای برنامه ها و سیاست های خود دید در اَمُرداد 1298 (آگوست 1919) با وثوق الدوله (حسن وثوق) رئیس الوزراء (نخست وزیر) وقت آن قرارداد معروف را امضاء کرد که به موجب آن مالیه ایران، امور آموزش و تسلیحات نیروهای مسلح ایران و ... در دست انگلیسی ها و افسران این کشور قرار می گرفت و به خواست دولت لندن، ژاندارمری ایران و نیروی قزاق یکی می شدند. در برابر، انگلیسی ها وعده داده بودند که ازسارشنامه آگوست 1907 ـ تقسیم ایران به دو منطقه نفوذ مسکو و لندن خارج شوند! ـ سازشنامه دو جانبه ای که لنین در پی پیروزی انقلاب روسیه آن را لغو کرده بود و نظامیان روسیه به کشور خود احضار شده بودند و دیگر، سازشنامه ای وجود نداشت. با کنار رفتن روسیه، انگلستان به اجرای نمایشنامه یکه تاز شدن در میدان ایران پرداخته بود.

با اجرای قول و قرارهای لندن با وثوق الدوله، ایران یک سرزمین تحت الحمایه انگلستان می شد ـ ایرانی که در طول قرن نوزدهم با مدارا کردن با لندن و مسکو و افتادن در دام دسیسه های آنها و دستاویز شدن، کوچکتر و نصف شده بود.

دولت انگلستان جریان سازش با وثوق الدوله را در نامه ای به سلطان احمدشاه (شاه جوان وقت) اطلاع داد. قرار بود قرارداد لندن با وثوق الدوله محرمانه بماند که دو روز بعد افشاء شد!، طبقه باسواد ایران را به خشم آورد بگونه ای که مجلس تحت تاثیر این خشم و اعتراض ناچار به ردّ آن گردید و دولت لندن را که همزمان، نگران گسترش نفوذ روس ها تا اقیانوس هند و این بار با سلاح ایدئولوژیک (سوسیالیسم و برابری اجتماعی ـ اقتصادی انسان) شده بود سیاست دگر آمد و ....

كارگردان سلطه انگلستان بر ايران «لُرد كرزن Lord George N. Curzon» بود [نایب السلطنه هندوستان، سپس وزير امور خارجه انگلستان و پس از آن، سالها رئيس مجلس لُردان اين کشور] كه پیش از قبول مقام دولتي؛ يک ديدار طولاني و تحقيقاتي [حقیقت یابی] از روسيه، آسياي ميانه، آسياي جنوبي و ايران به عمل آورده بود و نظرات خودرا در چند کتاب منتشر ساخته که دو کتاب او مربوط به ايران است. وی نظر داده است که خاور میانه و آسیای جنوبی بايد در کنترل ـ مستقیم و یا غیر مستقیم ـ انگلستان باشد.


کرزن Curzon (متولد 1859 و متوفي در 1925) ايران را يک منطقه کليدي توصيف کرده که نبايد از کنترل ـ بی واسطه و با واسطه انگلستان خارج باشد و دست کم جنوب آن [کرمان، فارس و خوزستان]، تا از جهانگشايي مسکو در مناطق جنوب و هندوستان جلوگيري شود. وي که كارشناس آسیای جنوبی و غربی بود درباره اهميت تنگه هرمز و جزاير آن مطالبي در کتاب هاي خود نوشته که اين مطالب و توضيحات بعدي او در آن باره و دادن خط به غربی ها، تا به امروز مسئله ساز بوده است. کرزن که در آسياي ميانه از کوههاي پامير (واقع در مرز شرقی تاجیکستان) نيز ديدن کرده بود، اين منطقه را کليد اروپا و آسيا خوانده و ناحيه اي از آسياي ميانه را که امروز جمهوري تاجيکستان است بسيار حساس و استراتژيک توصيف کرده که در کنترل هر قدرت که باشد بر آسياي جنوبي و آسياي غربي مسلط خواهد بود. [پکن اخیرا به نام منطقه جاده ابریشم می خواهد در آن نفوذ کند و طبق قرارداد هشتم ماه می 2015 با پوتین، مساعی خودرا با تلاش های اوراسیایی روسیه پیوند داده است]. کرزن با همین تفکّر، طرح تحت الحمايه كردن ايران [قرارداد 1919 معروف به وثوق الدوله] را تهيه كرده بود و ....

به باور تاریخ نگاران معاصر، تصرف جزیرة العرب (پس از شکست نظامی عثمانی در جنگ جهانی اول) و تقسیم آن به چند کشور و امارت ازجمله عراق، اردن، سعودی، کویت، قطر و ... از طرح های کرزن بوده است. کرزن ایجاد باقیمانده ایرانزمین (ایرانی کنونی) به یک کنفدراسیون (اصطلاحا؛ ممالک محروسه ایران) را مطرح ساخته بود که کمونیست شدن روسیه این طرح را به بایگانی فرستاد زیراکه نفوذ ایدئولوژیک در قطعات کوچک آسان تر است.

مسئله سازي کرزن تنها براي مشرق زمين نبود، وي در پي جنگ جهاني اول و شکست نظامی آلمان و ازمیان رفتن امپراتوری های اتريش و عثمانی و فرورفتن روسيه در يک جنگ داخلي (جنگ سرخ و سفید)، مرز لهستان با روسيه را پيشنهاد کرد که به «خط کرزن» معروف شد و همين خط سبب شد که پس از قدرت گرفتن هیتلر و تعرّض آلمان به لهستان، روسيه شوروي وارد عمل شود و لهستان ميان آن کشور و آلمان قسمت گردد. لهستان پيش از سال 1918 وابسته به روسيه بود. نشست فاتحان جنگ جهاني اول در ورساي فرانسه بخشي از پروس آلمان را به لهستان داد که همين عمل باعث تعرّض آلمان در سپتامبر 1939 به لهستان و آغاز جنگ جهانی دوم شد. پروس بخش قدیمی و امپراتورساز آلمان بود.

این نظریه کَرزُن که خاور میانه و آسیای جنوبی بايد در کنترل ـ مستقیم و یا غیر مستقیم ـ انگلستان باشد یک پالیسی دولت لندن شده است و از عُمر آن بیش از یک قرن می گذرد. لندن در دهه های اخیر، نخست اجرای این پالیسی را با واشنگتن شریک و سپس (با نظارت خود) به دست آن سپرده است. با پیروزی حزب محافظه کار در انتخابات ماه می 2015 انگلستان، ممکن است که مداخله لندن در اوضاع خاورمیانه و آسیای جنوبی در مواردی آشگارتر شود.

وثوق الدوله كه در زمان رئيس الوزرايي خود با دريافت رشوه نقدي از انگلستان با امضاي قرارداد ننگ آور سال 1919 و تحت الحمايه انگلستان شدن ايران موافقت كرده بود پنجم بهمن 1329 (ژانویه 1951) در 78 سالگي درگذشت. وي با وجود اعتراف به گرفتن رشوه و پس دادن آن پول به خزانه دولت، بعدا هم [در دوران سلطنت رضاشاه که بسیاری از مقامات دولتی همان قدیمی های دوران قاجارها و نزدیک به دولت لندن بودند] داراي مقام دولتي و ازجمله رئيس فرهنگستان ايران شده بود!. سیاست لندن پس از قرارگرفتن آن بر حفظ یکپارچگی ایران ـ به دلیل افتادن امپراتوری روسیه در دست کمونیست ها ـ بود که به کودتای ژنرال رضاخان انجامید. لندن می دانست که تنها با زنده کردن ناسیونالیسم ایرانی به شکلی محدود می شود گسترش سوسیالیسم مارکسیستی (جهان وطنی) را به جنوب سدّ کرد و نظام مارکسیستی روسیه تا اواخر دهه 1990 ادامه داشت.

1949 - روزي كه «سيام» شد «تايلند»

كشور قديمي و هميشه مستقل «سيام» واقع در منطقه جغرافيايي «هندوچين» 11 ماه مي سال 1949 بارديگر به «تايلند» تجديد نام داد. سيام بيست و سوم ژوئن 1939 به تايلند تغيير نام داده بود. Thailand واژه اي است که در مکالمات و مکاتبات بين المللي بکار مي رود . مردم اين کشور وطن خودرا به گونه اي ديگر تلفظ مي کنند. 75 درصد جمعيت 67 ميليوني تايلند از تبار «تاي Tai» هستند که در زبان اين كشور به مفهوم «آزاد، آزادي و مردم» است. کشور سيام به صورت يک قلمرو از سال 1238ميلادي و پس از فروپاشي امپراتوري خمر Khmer به وجود آمده و در اين مدت مستعمره و تحت الحمايه دولت ديگر نبوده است.

تايلند كه ميان كامبوج، لائوس، ميانمار، مالزيا و خليج سيام واقع شده و داراي 513 هزار کيلومتر مربع وسعت است از 21 دسامبر 1941 و در طول جنگ جهاني دوم متحد ژاپن بود، به آمريکا، انگلستان و فرانسه اعلان جنگ داد و سپس در طول جنگ ويتنام و بعد از آن در رديف دوستان آمريكا قرار گرفت. گفته شده است که هدف از اتحاد تايلند با ژاپن به دست آوردن برخي اراضي خود از استعمار فرانسه و انگلستان بود.


مردم تايلند داراي فرهنگ بودايي ـ هندي هستند. ۱۴تا ۱۵ درصد تايلندي ها چيني تبار و حدود چهار درصد مالايايي تبار و مسلمانند و مسلمانان در جنوب تايلند (مجاور مرز مالزيا) زندگي مي كنند. با اين كه مالزيا داراي نفت نيست، درآمد سرانه مردم آن بيش از ۹ هزار دلار در سال است. درآمد اين کشور که به تازگي صنعتي شده عمدتا از توريسم است.

۱۹۴۲ - Go Down Moses مجموعه داستان های کوتاه «ویلیام فاکنِر» انتشار یافت. به باور نقدنگاران، هدف این داستان نگار شهیر مقایسه بردگی سیاهان در آمریکا با بردگی یهودیان در مصر باستان بوده است.


۱۹۵۸ - روزي كه خسرو روزبه ـ چه گواراي ايراني ـ اعدام شد

۲۱ ارديبهشت سال ۱۳۳۷ (ماه مي سال ۱۹۵۸) به حكم محكمه نظامي و تأييد شاه، «خسرو روزبه» سرگرد كمونيست و از اعجوبه هاي تاريخ معاصر ايران اعدام شد. پس از انقلاب کوبا و گزارش کارهاي دکتر چه گواراي آرژانتيني، نويسندگان «خسرو روزبه» را به دليل مشابهت مبارزات، چه گواراي ايراني نوشته اند.

وي در تيرماه ۱۳۳۶ و سالها پس از فرار و ادامه فعاليت به صورت زير زميني، در خانه اي در خيابان سيروس جنوبي (محله بازارچه اسماعيل بزاز) به دام مأموران افتاده بود. با وجود اين، دست به فرار زده بود ولي در جريان فرار، هنگام بالارفتن از تير برق خیابان هدف گلوله قرار گرفته، مجروح و دستگير شده و مدتها در زندان تحت درمان بود. سرگرد روزبه قبلا هم بارها دستگير و از دست مأموران فرار كرده بود.


عمليات خارق العاده او سالها نقل محافل بود به گونه اي که او را مشهور خاص و عام ساخته است. وي در عين حال يك رياضيدان و نابغه نظامي بود و تاليف او درباره خمپاره و توپ سالها كتاب درسي مدارس نظامي ایران بود. خسرو به سوسیالیسم و تساوي اقتصادی ـ اجتماعی مردم وفاداري خاص داشت ولي بارها اصرار كرده بود كه كمونيسم را در ايران «مزدكيسم» بنويسند زيرا كه ايرانيان نخستين فرضيه پردازان آن بودند که نشانه تمايل او به احساسات ناسيوناليستي است. وي در طول محاكمات خود گفته بود كه اين شاه (پهلوي دوم)، آن چنان بي جرأت، ترسو و مرّدد است كه سرانجام ايران را به چاه خواهد انداخت. اين شاه فردي دورانديش نيست و بنابراين شرط لازم براي رياست کردن را ندارد. او شاهِ «اين نيز بگذرد!» و «چه فردا شود فکر فردا کنيم!» است همان تفکر و سياستي که ارباب پير مي خواهد. [منظور؛ دولت لندن است].

1967 - دادگاه جهاني برتراند راسل براي محاكمه مقامات دولت آمريكا

يازدهم ماه مي ۱۹۶۷ يك دادگاه جهاني كه به ابتكار و رياست برتراند راسل فيلسوف و رياضيدان بلندآوازه انگليسي در شهر استكهلم تشكيل شده بود پس از ۹ روز رسيدگي، چند تن از مقامات دولت وقت آمريكا را كه بدون ضرورت منطقي به جنگ ويتنام ادامه مي دادند مجرم جنگي شناخت.


اين دادگاه در صدور حكم خود به قانون اساسي آمريكا كه هرگونه جنگ غير ضروري را رد و منع كرده است نيز استناد كرده بود. از آن پس بارها از اين ابتكار «برتراند راسل» استفاده شده است. بعدا سازمان ملل با ايجاد دادگاهي از اين دست موافقت كرد و چنين دادگاهي در لاهه تاسيس شده است. در بروكسل نيز دادگاهي از اين دست وجود دارد [دادگاه شوراي اروپا].

1298 - اعدام دكتر حشمت از ياران ميرزا كوچك خان جنگلي

دكتر ابراهيم حشمت الاطباء، يكي از مردان آزاده، خدمتگزار و نيك نامي بود كه در جنبش مشروطيت از مجاهدين صديق و در قيام جنگل از سران فداكار و نزديك به ميرزا كوچك خان جنگلي بود. وي در جريان نهضت جنگل، به واسطه خدمات پزشكي‏اش، محبوبيت زيادي در لاهيجان كسب كرده بود و در آنجا يك گروه چند صد نفري به نام نظام ملي گرد آورده بود. وي پس از مدت‏ها كه به همراه نهضت جنگل مشغول مبارزه بود، از جانب مقامات نظامي دولت، به تسليم دعوت شد. مقامات نظامي براي دكتر امان نامه‏اي در پشت جلد قرآن نوشتند و براي او ارسال كردند.


دكتر حشمت نيز كه به مباني ديني ايمان داشت، سوگند مقامات نظامي را باور كرد و به همراه ۲۷۰ نفر از مجاهدين تحت فرمانش، خود را به قزاقان تسليم نمود اما بدرفتاري فرماندهان نظامي، در همان لحظات اوليه، دكتر را متوجه اشتباهش نمود. پس از مدت كوتاهي جلسه محاكمه نظامي ترتيب داده شد و بدون اينكه حق دفاعي براي دكتر حشمت قائل شوند، حكمي را كه از پيش انشا نموده، قرائت و دكتر را به اعدام محكوم ساختند. سرانجام دكتر حشمت در روز ۲۱ ارديبهشت ۱۲۹۸ ش برابر با يازدهم شعبان ۱۳۳۷ ق در رشت به دار آويخته شد و در همان شهر مدفون گرديد.

۱۳۷۶ - نخستین شکست گری کاسپارف روسی از یک ابررایانه.


زادروزها

۱۸۸۸ - زادروز ایروینگ برلین آهنگساز و ترانه سرای آمریکایی
۱۹۰۴ - زادروز سالوادور دالی نقاش فراواقع‌گرای اسپانیایی


۱۹۰۶ - ژاکلین کاکرن از نخستین زنان خلبان نیروی هوایی آمریکا.
۱۹۱۶ - زادروز فرنگیس یگانگی بنیان گذار و نخستین مدیرعامل سازمان صنایع دستی ایران


۱۹۱۶ - زادروز کامیلو خوزه سلا نویسنده و شاعر اسپانیایی ، برنده جایزه نوبل ادبیات ۱۹۸۹
۱۹۱۸ - زادروز ریچارد فاینمن فیزیکدان‌ آمریکایی، برنده جایزه فیزیک نوبل ۱۹۶۵


۱۹۲۴ - آنتونی هویش، ستاره‌شناس رادیویی بریتانیایی.
۱۹۳۰ - زادروز ادسخر دیکسترا دانشمند هلندی علوم رایانه ، برنده جایزه تورینگ سال ۱۹۷۲


۱۹۸۴ - زادروز آندرس اینیستا فوتبالیست اسپانیایی
۱۲۷۴- جیدو کریشنامورتی، عارف، متفکر، نویسنده و سخنران مشهور هندی


۱۳۶۲- صمد نیکخواه بهرامی، بسکتبالیست ایرانی


درگذشت‌ها

۹۱۲ - لئوی ششم، امپراتور بیزانس
۱۹۷۶ - درگذشت آلوار آلتو بزرگترین معمار فنلاند و از بنیانگذاران معماری مدرن

۱۹۸۱ - درگذشت باب مارلی خواننده صاحب سبک رِگِی، ترانه‌سرا، نوازنده گیتار و فعال اجتماعی
۲۰۰۱ - درگذشت داگلاس آدامز نویسنده انگلیسی ، خالق " کتاب راهنمای مسافران کهکشان"


۱۳۰۴ - غازان پسر ارغون، ایلخان مغول
۱۲۵۰- جان هرشل ستاره‌شناس انگلیسی


۱۳۴۲- هربرت اسپنسر گسر، پزشک آمریکایی و برندهٔ نوبل پزشکی ۱۹۴۴ در ۷۵ سالگی
۱۳۶۰- اود هسل، شیمی‌دان نروژی و برندهٔ نوبل شیمی ۱۹۶۹ در ۸۳ سالکی


۱۳۷۵- غزاله علیزاده، داستان‌نویس ایران، پس از مدتی که با بیماری سرطان دست و پنجه نرم می‌کرد، خودکشی کرد.

*****
منابع:

-پايگاه نوشيروان کيهاني زاده
-ویکی پدیای فارسی
-صفحه امروز در تاریخ در توئیتر
-راسخون