نقش سایبر دیپلماسی در توسعه کارآفرینی دیجیتالی

حوزه کارآفرینی دیجیتالی پرتال برترین ها، برای نخستین بار در بین پرتال های اطلاع رسانی فارسی زبان، به طور اختصاصی به مقوله نقش کارآفرینی دیجیتالی در توسعه کسب و کار و اقتصاد در دنیای امروز می پردازد و مقالات مختلفی در عرصه های مرتبط با جامعه اطلاعاتی در چند ماه اخیر در اختیار مخاطبان خود قرار داده است. معرفی تجارب کسب و کارهای برتر کارآفرینی دیجیتالی در دنیای وب، یکی از مقولاتی است که در مدت اخیر به آن به طور جدی پرداخته شده است و در هفته های آینده نیز به آن بیش تر خواهیم پرداخت.

گفتار امروز به مقوله سایبر دیپلماسی در توسعه کارآفرینی دیجیتالی اشاره دارد. سایبر دیپلماسی مقوله جدیدی در عرصه فناوری اطلاعات و علوم سایبر است. سایبر دیپلماسی به این موضوع اشاره دارد که چگونه از قابلیت ها و ظرفیت های فضای مجازی، برای انتقال مفاهیم سیاسی استفاده شود. شاید تا کنون، حضور سیاستمداران را در شبکه های اجتماعی و فضای دیجیتال دیده باشید که با متن، صوت و تصویر و حتی فایلهای ویدئویی، پیام هایی را برای طیف وسیعی از مخاطبان خود ارسال می کنند. این ها، بخشی از توانمندی های سایبر دیپلماسی است که توسط فناوری اطلاعات گسترش می یابد.


یکی از بارزترین استفاده هایی که روزانه میلیون ها کاربر شبکه وب، صفحات این شاهراه عظیم را می کاوند، مشاهده صفحات مربوط به سایت های دولتی کشورهای مختلف جهان است. سایت های دولتی، امروزه یکی از پر مخاطب ترین بخش های وب هستند. گسترش دولت الکترونیک و انتشار اطلاعات گسترده سازمان ها، موسسات و نهادهای ملی و بین المللی در اینترنت، منجر به تولید هزاران ترا بایت اطلاعات درباره مراکز رسمی کشورهای جهان شده است. تولید گسترده محتواهای رسمی در وب، منجر به افزایش مخاطب این پایگاه ها در سال های اخیر شده است. دسترسی به سایت های دولتی کشورها، یکی از متداول ترین فعالیت هایی است که شهروندان در اقصی نقاط جهان انجام می دهند.

بنابراین، اهمیت سایت های دولتی کشورها به عنوان ویترین مالتی مدیای اطلاع رسانی آن ها در پهنه وب، غیر قابل انکار است. در ایران، از اوایل دهه هفتاد شمسی، توسعه و راه اندازی سایت های دولتی ایران در دستور کار نهادها و مراکز دولتی و حتی نیمه دولتی کشور قرار گرفت. ارائه دامنه بر روی پسوند کشوری ایران.ir که توسط پژوهشگاه دانش های بنیادی ایران صورت می گیرد، زمینه را برای توسعه فعالیت های سایت های دولتی ایران، در کنار تجهیز سخت افزاری و نرم افزاری سازمان ها، فراهم کرد. برای آگاهی از پسوند رسمی کشور، به مقاله ای که پیش تر در این حوزه نوشته بودیم مراجعه کنید. تاثیر شبکه های اجتماعی و سایت های اینترنتی، بر روی دنیای سیاست امروزی بسیار زیاد است و کنفرانس ها و مناظره های زیادی برای بررسی ابعاد آن تا کنون راه اندازی شده است که یکی از بحث های اخیر توسط دانشگاه فلوریدای مرکزی در سال ۲۰۱۲ میلادی انجام شد که در ویدئو زیر مشاهده می کنید.



تراژدی سایت های دولتی ایران!

هم اکنون، هزاران سایت دولتی ایران در وب طراحی و راه اندازی شده است و به نظر می رسد روزانه شمار زیادی از همطونان در داخل و خارج از کشور از این مجموعه غنی اطلاعاتی رسمی ایران در وب استفاده می کنند. دولت، مجلس و قوه قضائیه، صدها سایت دولتی دراختیاز دارند که نگاه کلی به آن ها نشان می دهد، ما وضعیت مطلوب بسیار فاصله داریم. طراحی مشتری مدار (customization)، سیستم پاسخ گویی الکترونیکی صحیح، ارتباط مناسب با مسئولان شرکت ها و سازمان ها به صورت الکترونیکی و حفظ حقوق مخاطبان سازمان ها در محیط مجازی، موضوعی است که سال ها سایت های دولتی ایران از آن رنج می برند.

اهمیت شیوه اطلاع رسانی در سایت های دولتی، نحوه بارگذاری و مدیریت اطلاعات، پشتیبانی و ارائه خدمات فنی و هم چنین سیستم های تولید و هدایت محتوا در پایگاه های دولتی از جمله مواردی است که می توان در بحث سایبر دیپلماسی تا حدودی به آن ها توجه کرد. ویکی لیکس (WikLeaks)که عنوان بزرگ ترین افشاگری تاریخ دیجیتال را یدک می کشد، نشانه ای از اثربخشی سایبر دیپلماسی در دهکده جهانی مک لوهانی امروزیست. دهکده ای که تافلر (Tofler)، آینده پژوه آمریکایی در کتاب موج سوم (Third Wave)خود، آن را به انقلاب اطلاعات (Information revolution)در هزاره سوم (Third Millennium)تشبیه کرده بود. دیپلماسی سنتی که پیش تر، بر آداب و رسوم و ادبیات گفتاری و نوشتاری خاص خود مبتنی بود، امروزه جای خود را تا حد قابل ملاحظه ای به اصول و مبانی سایبر دیپلماسی داده است.

سایبر ژورنالیسم (cyber journalism)در دیپلماسی سایبر (Cyber Diplomacy)به همان اندازه اثربخش است که آداب و رسوم دیپلماتیک و تکریم ارباب رجوع در سازمان های سنتی عصر موج دومی از اعتبار و توجه خاصی برخوردار بودند. در عصر سایبر، کشورهایی که سیاست گذاری های هدفمندی در طراحی نظام های اطلاع رسانی و ارتباطی مبتنی بر جوامع هدف متغیر را در فضای سایبر طراحی و تدوین می کنند، حداکثر سازی استفاده از پتانسیل وب را در کنار حداقل سازی از دست دادن مخاطب را دنبال می کنند. مخاطبی که به سایت های دولتی وارد می شود، میتواند پس از خروج از سایت، همچون سفیری، پیغام بر فرهنگ، سنت، اطلاعات و زبان و عقاید و نگرش فرهنگ و زبان خاص یک کشور باشد.

بنابراین مسئولان سایت های دولتی، میبایست به اهمیت کار خوب به عنوان یک ابزار رقابتی سازمان به خوبی واقف باشند. این قابل قبول نیست که فرم ارتباطی یک سازمان به درستی کار نکند یا سازمان های دولتی، از بخش انگلیسی خالی باشند یا پشتیبانی آنلاین اطلاعات در بعضی از مواقع شبانه روز به کاربران ارائه نشود. به هر حال،توجهات برای سایبر دیپلماسی در دنیای امروز افزایش یافته است. ویدئو کوتاه زیر، به این اهمیت روز افزون اشاره میکند که حوزه امنیت سایبر را در سایبر دیپلماسی مد نظر قرار داده است. در این ویدئو به بررسی حملات سایبری چین به پنتاگون امریکا و اهمیت سایبر دیپلماسی و تقویت زیر ساخت های مربوطه اشاره میشود.

http://video.foxbusiness.com/v/2449520183001/push-for-cyber-diplomacy

وضعیت داخلی

پایگاه های دولتی ایران كه اكنون به بیش از 2000 سایت افزایش یافته است،‌ از وحدت راهبری و مدیریت یكپارچه در بارگذاری و راه اندازی و مدیریت اصولی برخوردار نیستند و بعضا مشاهده می شود كه پایگاه دولتی در وب،‌ماه ها به روز رسانی نمی شود.


این موضوع، در حالی كه ایران به عنوان یكی از كشورهای مطرح در آسیا،‌می تواند با مراجعه سالانه صدها میلیون كاربر به سایت های دولتی حساس خود رو به رو شود،‌چالشی است كه به نظر می رسد،‌دولت برای رفع آن اقدامات شایانی را در دستور كار قرار نداده است. حتی بحث راه اندازی سرویس های گوناگون بر روی پرتال های دولتی، امروزه مد نظر است. همین چند وقت پیش بود که سایت رهبری، بخش ویژه کودکان راه اندازی کرده است (khamenei.ir) یا خدمات و اپلیکیشن های ویژه برای سایت نمایشگاه بین المللی کتاب تهران (tibf.ir) ارائه شده است که قابلیت های اطلاع رسانی خوبی را در اختیار میلیون ها مخاطبش قرار میدهد. اکنون همراهی با شبکه مترو تهران در اینستاگرام بسیار راحت شده است و وزیر خارجه ایران از طریق صفحه توییتر و فیس بوک خود، تاثیرگذاری اطلاع رسانی گسترده ای در فضای مجازی ایجاد کرده است و البته مخاطبان داخلی و خارجی بسیاری دارد.


به هر حال، این ها بخشی از سایبر دیپلماسی کشور است که در فضای وب، ارائه شده است. اما به هر حال، ظرفیت های کشور و اهمیت آن بسیار است و باید بیش از گذشته در عرصه سایبر دیپلماسی حرکت شود. بستر آن را نیز فناوری اطلاعات باید ایجاد کند که در توسعه کسب و کارهای اینترنتی موثر است.

بحث راه اندازی و استقرار دیتاسنتر ملی (Date center) جهت بارگذاری پایگاه های اطلاع رسانی داخلی، از اواخر دهه هفتاد مورد بررسی همه جانبه دستگاه های مسئول داخلی در حوزه فناوری اطلاعات و ارتباطات قرار گرفت. عدم پایبندی حقوقی و فنی مراکز داده غربی که اکثرا، میزبانی پایگاه های اطلاع رسانی داخلی را در اختیار داشتند، بارها منجر به هک شدن، down شدن و تغییر سرور بسیاری از پایگاه های شناخته شده داخلی مثل سایت ISNA گردید. نبود ضمانت قانونی برای پایبندی مراکز داده غربی در حفظ مسئولیت های فنی و اجرایی منعقده خود با شرکت های ایرانی، از جمله مهم ترین مسائلی است که چالش بر سر امنیت و اعتبار میزبانی سایت های اینترنتی فارسی در وب را ایجاد کرده است. شورای عالی فضای مجازی کشور، در سال های اخیر فعالیت های خوبی را برای بستر سازی زمینه های دیتاسنتر ملی در دستور کار قرار داده است که همکاری وزارت ارتباطات دولت تدبیر و امید (ICT.gov.ir) افق های خوبی را در راستای نیل به اهداف چشم اندازه بیست ساله که نیمی از آن باقی مانده است، در پیش روی قرار داده است.

به هر حالف نرخ های متعدد، ساختارهای فنی نامطمئن و غیر قابل بازدید و اصلاح از داخل، توافق های غیر مکتوب و حقوقی، نبود پشتیبان حقوقی و فنی قوی برای برخورد با متخلفان از داخل و خارج از کشور، همه و همه، به عنوان ناهنجاری های فراگیر در عرصه hosting تارگاه های ایرانی به شمار می آید که پیش تر در همین سلسله مقالات در عرصه میزبانی، به آن اشاره کردیم.

از اوایل دهه هشتاد ، بحث طراحی و تدوین طرح استقرار دیتاسنتر داخلی (IDC)، توسط اداره کل توسعه مهندسی ارتباطات دیتا، اعلام شد که بعد ها با فراخوان متمرکز استقرار این مرکز و انتخاب ۳ شرکت واجد شرایط و اخد ۱۵ میلیارد ریال، ضمانت نقدی از آنان، مساله خاتمه یافت. اما با وجود اقدامات غیر مسئولانه شرکت های آمریکایی و کانادایی مثل the planet , CIHOST و امثالهم در سال های اخیر، هنوز شاهد استقرار عملی هاستینگ داخلی نیستیم.به نظر می رسد، برای رسیدن به یک اجماع کلی در مسئله حفظ و پاسداری از تولید محتوا توسط کاربران جامعه اطلاعاتی ۲۵ میلیونی ایران در وب، باید رفتار سازمانی مسئولان ICT کشور، از حالت انفعالی به موضعی اجرایی تر تبدیل شود. پورت های اینترنت باید بیش از قبل توسعه یابد و همه سازمان های دولتی،موظف به پاسخ گویی اینترنتی به مخاطبان داخلی و خارجی بر اساس بخشنامه های مصوب باشند. دولت الکترونیک را باید بسیار حساس تر و هوشمندانه تر گسترش داد تا ظرفیتهای سایبر دیپلماسی ایران و در کنار آن، شرکت های دانش بنیانی که در عرصه کارآفرینی در این حوزه فعال هستند و بازوی محرک محسوب میشوند، گسترش یابد. اختصاص ۲۰۰ میلیون دلار در سال ۹۴ به شرکت های دانش بنیان، خبر خوبی است که امید است در راستای تقویت کارآفرینی دیجیتالی کشور و کمک به سایبر دیپلماسی توسط شرکت های خصوصی فعال در این عرصه، محقق شود.

این که در حال حاضر، اکثریت قریب به اتفاق مسئولان دولتی، چه مرتبط با مسئله آی تی و چه غیر مرتبط با این مسئله به صورت مستقیم، بر مسئله استقلال اینترنتی ایران پافشاری می کنند، حقیقت شیرینی است که خود می تواند گواه یک حساسیت ملی باشد. به هر حال رسیدن به سطح Nation Sensibility، خود گامی در جهت تکامل بنیادی Fundamental Evolution زیر ساخت های فناوری اطلاعات در کشور قلمداد می شود.

هدایت صحیح و به موقع (Just In Time) مولفه های تاثیرگذار در این پرونده، می تواند مقیاس اصولی و اجمالی حرکت رو به رشد کشور به سمت خودکفایی در برخی صحنه های آی تی را به همراه داشته باشد. در چالش هاستینگ ملی نیز، به نظر می رسد با وجود تلاش های غیر قابل انکار و ارزشمند نهادهای زیر مجموعه وزارت (ICT (ICT.gov.ir و حتی قوه قضائیه (judiciary.ir) در امر گستراندن ساختار حقوقی و فنی برای جامعه اطلاعاتی(Information Society) کشور که چشم انداز نهضت نرم افزاری ۲۰ سال آینده را پیش روی دارد، شاید فقدان یک Vision و از همه مهمتر Mission هوشمند و فعال قابل تامل است.


ماموریتی ملی

باید ماموریت رفتار سازمانی مراکز دولتی کشور در راستای نیل به دولت الکترونیک (e-government)، از محدوده قانون آرشیوی!، به بعد عملی تغییر هویت دهد و ساختارها و برنامه های کوتاه مدت، میانی و راهبردی آن، به تفکیک مشخص و تبیین شود. وقتی که فاز بندی منطقی و منطبق بر نیاز سنجی و روش سنجی معقول بر مبنای فازهای مطالعاتی توسط نخبگان عرصه آی تی کشور صورت پذیرفت، دیگر نمی توان شاهد تعلل و نابسامانی در مسائل خرد و کلان فناوری اطلاعات در ایرانی شد که ۲۵۰۰ سال پیش، قانون مداری و تعقل مداری، در تخت جمشید و پاسارگارد نیاکان فقید آن مشهود است ! به همین دلیل، نیل به رویکردهای فنی و اجرایی در عرصه بالا دستی آی تی کشور، پس از تبیین فازها، قابل وصل خواهد بود. در غیر این صورت، باید سال ها در انتظار چالش پذیری بدون واکنش کشور در مقوله های پائین دستی و خیلی پیش پا افتاده فناوری اطلاعات در کشور باشیم.

غیرمتمرکز شدن فعالیتهای آی تی مدار مراکز دولتی کشور، نباید با گم شدن حول یک محور مدیریتی کلان آی تی در ایران، همراه باشد. به نظر می رسد، در بحث های مختلف آی تی در کشور مانند سایت های دولتی و حتی هاستینگ ملی، تعیین یک مرکز مدیریت مستقیم و مستقل برای راهبری و هدایت چنین مقولاتی، لازم و ضروری قلمداد می شود. به همین منظور، نیاز است تا شورای عالی امنیت ملی، به دلیل حساسیت مسائل مرتبط با صنعت نوپای ICT در ایران و نیاز به توجه بخشی بیش تر و بهینه تر به مسائل امنیتی و حقوقی آن از نگاه یک شورای امنیتی و سیاسی مهم کشور، اولویت ها و ساختارهای مورد نیاز را مورد بررسی و پیگیری قرار دهد. من حیث المجموع، پیشنهادات زیر ارائه می شود :

۱- دبیر شورای عالی امنیت ملی، ستادی را برای بررسی و یپگیری چالش ها و معضلات به وجود آمده در عرصه آی تی کشور مانند جرایم رایانه ای، اختلال در سایت های دولتی و شخصی، اختلال در مراکز داده دولتی و امثالهم، مامور کند تا کارگروه های این ستاد، در اسرع وقت، نتایج کاری خود را بدون فوت وقت در اختیار دبیر شورا قرار دهند. البته نباید رفتار سازمانی این ستاد، موازی کاری با شورای عالی اطلاع رسانی، شورای عالی فناوری اطلاعات و شورای عالی انفورماتیک ایجاد کند.

۲- دولت از ظرفیت های دیتاسنترهای ملی مانند پارس آنلاین بیش از پیش استفاده كند و همان طور که مقام معظم رهبری در فرمایشات اردیبهشتی امسال فرمودند، از کلیه لوازم آی تی مدار ساخت داخل در جهت توسعه رونق تولید در کشور در بستر اقتصاد مقاومتی استفاده کند. همه اینها، توسعه کارآفرینی دیجیتالی ایران را در سایه سایبر دیپلماسی به همراه خواهد داشت. وقتی از میزبان داخلی، پسوند داخلی، طراح سایت داخلی، تجهیزات نرم افزاری و سخت افزاری داخلی برای توسعه ظرفیت های پرتال های دولتی استفاده شود، همه این ها مولفه هایی برای توسعه کارآفرینی دیجیتالی در کشور است.



3- نظام مستند سازی میزبانی و مدیریت و امنیت سایت های دولتی ایران در وب،‌ در دستور كار كمیته اطلاع رسانی و فناوری شورای عالی امنیت ملی قرار بگیرد و البته این موضوع با پلیس سایبر (cyberpolice.ir) نیز به طور مداوم هماهنگ شود.

4- پر واضح است که شورای عالی امنیت ملی بر اساس ابزارهای قانونی و مشخصی که دراختیار دارد، می بایست در جهت حفظ فضای امنیتی کشور در هر حوزه ای بکوشد. امنیت فضای جامعه اطلاعاتی ایران که می تواند رونق صادرات خدمات فنی و مهندسی، محور موثر در اطلاع رسانی و ارتباطات داخلی با کشورهای مختلف و شناساندن پتانسیل های متعدد کشور را به همراه آورد، مقوله راهبردی است. تعیین بازوهای اثر بخش و واکنش سریع برای پاسداری از این فضای دیجیتالی، باید به عنوان پرونده ای همیشه مفتوح، مورد توجه و بازبینی قرار بگیرد.

امید است طرح مسئله امنیت در فضای دیجیتالی کشور و مدیریت هزاران سایت دولتی ایران در وب، که مسیر استقلال اینترنتی را تسریع می بخشد، شورای عالی امنیت ملی را به افتخار دیگری نائل کند و بتوانیم در سال آینده،‌ شاهد اصلاح الگوهای رفتاری و مطالعاتی و عملیاتی امنیتی در حوزه سایبر و جامعه اطلاعاتی در كشور باشیم و سایبر دیپلماسی ایرانی در راستای انتقال پیام ایران به دنیا، بستر را برای تقویت فعالان بخش خصوصی در عرصه کارآفرینی دیجیتالی فراهم کند. موضوع سایر دیپلماسی و کارآفرینی دیجیتالی، در هفته های آتی نیز در عرصه های مختلف مورد اشاره پرتال برترین ها قرار خواهد گرفت. پس همواره با سلسله مقالات بخش کارآفرینی دیجیتالی همراه ما باشید.