۳ مرداد - ۲۵ جولای؛ در تاریخ چه گذشت؟

برترین ها: امروز ۳ مرداد برابر با ۲۵ جولای تقویم میلادی است. روزی که در تاریخ آبستن وقایع و اتفاقات زیادی در ایران و جهان بوده است. به مرور برخی از این وقایع می‌پردازیم.

رویداد ها:

۶۴۵ - سرآغاز قيام ايرانيان بر ضد حكومت عرب

۲۵ جولای ۶۴۵ ميلادي، و چند ماه پس از آغاز خلافت عثمان، مردم «شهر ري» كه به تصرف عرب درآمده بود بر ضد حاكم عرب شهر قيام كردند كه اين بپاخيزي آنان بعدا به دست سربازان اعزامي «سعد بن ابي وقّاص» سركوب شد. در آن زمان هنوز يزدگرد سوم آخرين شاه ساساني ايران زنده بود و در شمال خاوري كشور (خراسان بزرگتر) مقاومت مي كرد.

در همين سال مردم شمال غربي ايران (آذربايجان) نيز بر ضد حکومت عرب قيام كردند كه آنان نيز به دست نيروهاي «وليد عقبه» سركوب شدند.

چندي بعد استخر (شيراز) نيز كه اعراب را موقتا اخراج كرده بود دوباره به دست نيروهاي عرب به فرماندهي «عثمان ابن عاص» افتاد. شهر باستاني استخر بارها بر ضد عرب قيام كرده بود.

در اين سال نيروهاي عرب باز هم موفق به تصرف مازندران نشدند. سه سال بعد مازندراني ها كه بعداً بسياري از آنان به هند مهاجرت كردند و پارسيان (زرتشتيان) هند اعقاب شان هستند حمله ديگر اعراب را درهم شكستند. مردم شمال ايران سالها بعد خودشان داوطلبانه و به تدريج به اسلام گرويدند و پيرو مذهب شيعه شدند تا بازهم زير بار حكومت مركزي عرب (سُنّي ها) نروند. در زمان ساسانيان بيشتر افسران ارتش ايران از ميان مردان مازندراني انتخاب مي شدند و از ميان آنان، خانواده اسپهبدان مازندران بيشترين افسران را تسليم ارتش مي كرد.

بسياري از قهرمانان استقلال ايران از جمله مرداويز و ديلميان از شمال ايران برخاستند و موفق شدند. استقلال طلبان ديگر، عمدتا خراساني (خراسان بزرگتر) و سيستاني (سيستان بزرگتر) بودند.

۱۹۴۱ - دستور سرّي چرچيل به ژنرال «ويول» درباره حمله نظامي به ايران

۲۵ جولاي ۱۹۴۱( ۱۳۲۰) چرچيل نخست وزير وقت انگلستان با ارسال يك تلگرام سرّي به ژنرال «آرچيبالد ويولArchibald Wavell» فرمانده نيروهاي انگليسي در هند به وی اطلاع داد كه حمله نظامي به ايران قطعي است و واحدهاي لشكر ۹ هندوستان بايد تا ده روز ديگر به بصره برسند. به كشتي هاي حامل آنان دستور دهيد كه با آخرين سرعت حرکت کنند. ما بايد براي خنثي ساختن ناوگان ايران روشي در پيش گيريم كه برايمان گران تمام نشود؛ نگراني من از كشتي هاي توپدار ايران از همان زماني است كه برخلاف سياست ما، موسوليني به ايجاد اين ناوگان براي ايران كمك كرد. (انگليسي هاي مقيم آبادان ـ کارکنان کمپانی بی پی ـ افسران كشتي هاي جنگي ايران را با طرح نيرنگ به يك مهماني به باشگاه خود دعوت كردند و سپس در جريان ميهماني كشتي هاي بدون افسر و فرمانده را غرق و يا تصرف كردند).


1894 - بازرگانان ایرانی عصر ساسانيان نام «کره Korea» را بر این شبه جزیره بکار بردند

25 جولای 1894 امپراتوری ژاپن از راه دریا و زمین چین را مورد حمله قرارداد تا شبه جزیره 223 هزار کیلومتری «کره Korea» را از چنگ امپراتور آن خارج سازد که قرنها و عمدتا اسما در وابسته به آن سلاطين بود. در این جنگ چین که از نیمه قرن نوزدهم هدف تهاجم قدرت های وقت قرار گرفته شکست خورد و پس از افتادن بندر «وی های وی» به دست ژاپنی ها پیشنهاد صلح داد و از دعاوي امپراتور نسبت به شبه جزیره کره صرف نظر کرد و ژاپن تا 1945 این شبه جزیره را به دست داشت.


مورخان ژاپنی در دفاع از عمل دولت متبوع نوشته اند که اگر توکيو اقدام نکرده بود قدرت های اروپایی و آمریکا بر کره مستولی می شدند و امنیت ژاپن به مخاطره می افتاد.

شبه جزیره کره پس از جنگ جهانی دوم، به تصمیم واشنگتن و مسکو در مدار ۳۸ درجه موقتا به دو بخش تقسیم شده که فیدل کاسترو در مصاحبه تلویزیونی سال ۲۰۰۶ خود گفته بود که اگر جنگ دیگری در شبه جزيره کره روی دهد اتمی خواهد بود.

«کره Korea» نامی است که بازرگانان ایرانی در قرن پنجم میلادی (عهد ساسانیان) این شبه جزیره را خطاب مي کردند. این بازرگانان طرف معامله با خاور دور در دیدار از کره آن را به نام حکمران وقت «گوریئو» خطاب کردند که به تدریج این واژه تبدیل به کوریو و کوریا (کره Korea) جهانی شده است. کره ای های شمال و جنوب برای هربخش نام دیگری بکار می برند.

۱۲۵۱ - واگذاري امتياز بهره‏ برداری از معادن ايران به رويتر انگليسي

يكي از مشهورترين امتيازاتي كه در زمان ناصرالدين شاه قاجار و با اصرار ميرزا حسين خان سپهسالار، صدر اعظم وقت به بيگانگان داده شد، امتياز رويتر بود. اين امتياز بين دولت ايران و يك فرد انگليسي به نام بارون جوليوس رويتر كه يك يهودي بود در ۲۴ ماده به امضا رسيد. به موجب اين قرارداد، امتياز انحصاري ايجاد راه آهن و استخراج معادن ايران از قبيل ذغال سنگ، آهن، مس، سرب، نفت و به طور كلي هر معدن ديگري را كه قابل بهره برداري براي كمپاني باشد به مدت هفتاد سال به رويتر انگليسي واگذار شد.


در اين قرارداد خفت بار، رويتر حق داشت به هر اسم و با هر شرايطي كه لازم بداند، يك يا چند شركت جهت انجام امور امتياز نامه تشكيل دهد؛ اراضي مورد نياز خود را به طور رايگان دريافت دارد؛ مصالح مورد استفاده‏اش را به طور مجاني تحويل گيرد و از پرداخت تمام حقوق و عوارض گمركي معاف باشد. اين قرارداد به علت تخلف در اجراي مفاد آن در زمان تعيين شده و همچنين دخالت روسيه، هرگز به مرحله اجرا نرسيد ولي بدنامي آن براي ميرزا حسين‏خان مشيرالدوله، معروف به سپهسالار، صدر اعظم ناصرالدين شاه ماند. البته دولت ايران بعدها، قرارداد ديگري به عنوان غرامت، با پسر رويتر منعقد كرد و از قِبَلِ آن، بانك شاهنشاهي و بانك صنايع و معادن ايران توسط وي تاسيس شد.

1943 - هامبورگ آلمان: 17 روز بمباران، ويراني کامل با 30 هزار کشته و بيش از صدهزار مجروح

24 جولاي 1943 هواپيماهاي نظامي آمريكا، انگلستان و كانادا بمباران هامبورك آلمان را كه 17 روز طول كشيد آغاز كردند كه ضمن آن 30 هزار تن كشته و 480 هزار ساختمان ويران شد و شمار مجروحين ناشي از اين حملات از يكصد هزار تن متجاوز بود.


1946 - آمريكا به يك آزمايش اتمي زير دريايي در نزديكي جزاير« بيكيني» دست زد كه پنجمين انفجار اتمي به شمار مي آيد.


۱۳۴۳ - تصویب قانون کاپیتولاسیون

در تاريخ ايران، حق قضاوت کنسولي يا کاپيتولاسيون چند بار به بيگانگان اعطا شده است. شاه سلطان حسين صفوي و فتحعلي‌شاه (پس از شکست در جنگ ترکمانچاي)، از اين امتياز براي حفظ تاج و تخت خود استفاده نمودند تا از اشغال پايتخت توسط بيگانگان جلوگيري کنند. با اين حال اين عمل به‌قدري در نظر مردم قبيح جلوه مي‌کرد که اين پادشاهان به‌عنوان خائنين به ايران در تاريخ ثبت شده‌اند. اما بايد گفت مفتضحانه‌ترين تصويب لايحه کاپيتولاسيون در زمان محمدرضاشاه رخ داد که در مجلس و آن‌هم در زماني اعطا مي‌گرديد که اکثر مردم بيدار شده‌ بودند.

سردمداران مملکت در ازاي دريافت دويست ‌ميليون ‌دلار وام مرتکب چنين خيانتي ‌شدند. درواقع شاه در مقام شخص اول کشور در حالي اين ننگ را احيا مي‌کرد که چندي قبل لغو شده بود. با سفر شاه به امريکا در تيرماه ۱۳۴۳ش و مذاکراتي که صورت گرفت، امريکا اعطاي کمک‌هاي نظامي را به وضع مقرراتي در زمينه مسائل قضايي منوط کرد و شاه نيز براي دريافت دويست ‌ميليون دلار کمک نظامي، به امريکا قول مساعد داد.


پس از بازگشت شاه از امريکا، لايحه کاپيتولاسيون در مجلس سنا طرح گرديد. در سوم مردادماه ۱۳۴۳ش مجلس سنا جلسه فوق‌العاده‌اي تشکيل داد تا به بررسي لايحه‌اي چندفوريتي بپردازد. اين جلسه از صبح تا نيمه‌شب ادامه داشت و سرانجام در نيمه‌شب، لايحه کاپيتولاسيون مطرح گرديد. حسنعلي منصور نخست‌وزير وقت، براي طرح لايحه تقاضاي فوريت کرد. مجلس سنا وارد شور گرديد و جلسه سرانجام ساعت دوازده شب خاتمه يافت. در اين جلسه، عده‌اي از سناتورها ناراضي بودند ولي نمي‌توانستند نارضايتي خود را ابراز نمايند.

پس از اين، لايحه در تاريخ بيست‌ و يکم مهرماه ۱۳۴۳ش در مجلس شوراي ملي نيز مطرح شد و در غياب رئيس مجلس و ۲۵ تن از نمايندگان، به تصويب رسيد. لايحه مزبور با هفتاد و چهار رأي موافق و شصت ‌و يک رأي مخالف تصويب گرديد. لايحه کاپيتولاسيون سرانجام سه‌ ماه پس از پيروزي انقلاب اسلامي، با تصويب شوراي انقلاب و دولت موقت، لغو گرديد.

۱۹۷۸ - لوئیز جوی براون، نخستین جنین انسان آزمایشگاهی و حاصل تلقیح مصنوعی، به دنیا آمد.


زادروزها

۱۱۰۹ - زادروز آلفونسو اول پرتغال نخستین شاه پرتغال
۱۸۴۸ - زادروز آرتور بالفور سیاستمدار بریتانیایی ، نخست‌وزیر پادشاهی متحد بین سال‌های ۱۹۰۲ تا ۱۹۰۵


۱۸۹۴ - زادروز گاوریلو پرنسیپ عامل ترور آرشیدوک فرانتس فردیناند و همسرش، دوشس هوهنبرگ
۱۹۰۵ - زادروز الیاس کانتی رمان‌نویس سوئیسی ، برنده جایزه نوبل ادبیات ۱۹۸۱


۱۹۲۰ - زادروز روزالیند فرانکلین شیمی‌دان بریتانیایی و یکی از عوامل کشف ساختار مارپیچی مولکول دی‌ان‌ای
۱۹۶۷ - زادروز مت له بلانک بازیگر آمریکایی


درگذشت‌ها

۳۰۶ - درگذشت کنستانتیوس کلوروس امپراتور روم
۱۵۶۴ - درگذشت فردیناند یکم، امپراتور مقدس روم ، پادشاه اروپای مرکزی ، پادشاه بوهم و مجارستان و همچنین پادشاه کرواسی، دالماتیا، اسلاونی


۱۷۹۴ - درگذشت آندره شنیه شاعر اهل فرانسه
۱۸۳۴ - درگذشت ساموئل تیلور کالریج شاعر ، منتقد ادبی سبک رومانتیک و فیلسوف انگلیسی


۱۹۸۰ - درگذشت ولادیمیر ویسوتسکی خواننده، بازیگر، ترانه‌سرا و شاعر روس
۲۰۰۸ - درگذشت رندی پاش استاد آمریکایی علوم کامپیوتر و اثر متقابل انسان-رایانه ، طراحی ، نویسنده


*****
منابع:

-پايگاه نوشيروان کيهاني زاده
-ویکی پدیای فارسی
-صفحه امروز در تاریخ در توئیتر
-راسخون