فوتبالچای؟!

همشهری تماشاگر: بعد از مدت ها کش و قوس، تفاهمنامه ای برای حق پخش تلویزیونی بین فدراسیون فوتبال ایران و سازمان صدا و سیما امضا شد که هر چند یک تعامل سازنده نامگذاری شده ولی چرخش 180 درجه ای نسبت به بحث های قبلی دو طرف داشت که بررسی های بیشتری را می طلبد.

بحث حق پخش تلویزیونی مدت هاست که از سوی فدراسیون مطرح می شود. اوج بالا گرفتن این جدال، مربوط به فصل گذشته و زمان ریاست جناب آقای ضرغامی بر سازمان صدا و سیما می شود که برای چند هفته پخش زنده بازی های لیگ برتر از تلویزیون ملی متوقف شد. در آن زمان تفاهم موقتی بر سر قیت حق پخش بین دو طرف صورت گرفت تا هفته های باقی مانده از لیگ هم به خیر و خوشی سپری شود.

پس از پایان لیگ و با روی کار آمدن سرافراز که یکی از قدیمی ترین مدیران سازمان صداوسیما به شمار می آید، بارقه هایی از امید به وجود آمد ه با توجه به شناخت او از فلسفه سازمانی مانند صداوسیما و تجربه های او در راه اندازی شبکه های برون مرزی، مشکل حق پخش برای همیشه حل شود و آن طور که در عرف جهانی رایج است، درآمد مناسبی از پخش مسابقات نصیب فوتبال کشورمان شود.

این امیدها زمانی رنگ باخت که سرافراز به صورت صریح و واضح، مسئولیت پرداخت حق پخش را از دوش صداوسیما برداشته و آن را منوط به اختصاص بودجه مخصوصی برای این امر توسط دولت کرد. در نهایت، دو طرف به طور جدی شروع به مذاکره کردند تا به راهکار جامعی برای رفع دائمی این مشکل برسند و این راهکار نام جدیدی داشت؛ IPTV!

تکنولوژی IPTV مخفف Television Protocol Internet یا در واقع تلویزیونی است که با استفاده از پروتکل IP ارسال می شود. در این سیستم، کاربران می توانند زمان پخش برنامه ها را به دلخواه خود تغییر دهند، فیلم مورد نظر خود را در هر ساعت از شبانه روز پخش کنند، به موسیقی دلخواه خود گوش دهند، در ضمن تماشای تلویزیون از جستجو در اینترنت لذت ببرند یا سفارش خرید خود را برای سوپرمارکت محل ارسال کنند.

به این ترتیب سیستم IPTV را می توان تلفیقی از دو صنعت IT و تلویزیون دانست، تلفیقی که می تواند با ارائه خدمات جذاب برای مشتریان، هر دوی این صنایع را رشد داده و متحول کند. یک ویژگی مهم سیستم IPTV، امکان قرار دادن محتواهای مختلف بر روی آن و فروش آنها به کاربران است که به نظر می رسد مهمترین بحث درآمدی درباره این سیستم در جلسه مابین فدراسیون فوتبال و صداوسیما همین مسئله بوده است.

ولی دو چالش درباره این درآمدزایی مطرح است. اول این که آیا زیرساخت های لازم برای پیاده سازی این پروژه عظیم در کشور مهیاست یا خیر و دوم این که در صورت مهیا بودن شرایط قرار است این سیستم چه زمانی به درآمدزایی برسد؟

مهمترین بحث درباره پیاده سازی این سیستم، مربوط به شبکه مورد نیاز آن است. تصور کنید یکی از بازی های مهم سرخابی ها در حال پخش است و قرار است هواداران این دو تیم، از طریق سیستم IPTV به تماشای این مسابقه بنشینند، یعنی چیزی در حدود 20 میلیون بیننده!

این 20 میلیون نفر باید از طریق شبکه اختصاصی به سیستم متصل شوند تا بتوانند با کیفیت مناسب به تماشای مسابقه بنشینند ولی آیا این شبکه در کشور ما مهیاست؟ پاسخ واضح است. به گفته تمام متخصصین امر، از نظر زیرساخت، شبکه کشورمان با ضعف های بسیاری روبرو است و برای رفع این ضعف بزرگ، نیاز به هزینه و زمان زیادی است.

حال اگر هزینه مربوطه نیز از منابعی تامین شود، آیا در مدت زمانی که قرار است زیرساخت مهیا شده و سیستم راه اندازی شود، فدراسیون از پخش مسابقات درآمدی کسب خواهد کرد؟ این مدت زمان چقدر خواهد بود؟ چنین سیستمی در هیچ جای جهان در ابتدای امر با این حجم کاربر راه اندازی نشده و اگر قرار باشد پروژه عملی باشد، باید با تعداد کاربری بسیار کمتر از این تعداد شروع به کار کند ولی آیا از آن تعداد کاربر درآمدی نصیب سیستم می شود؟ به عنوان مثال، کدام شرکتی حاضر است برای سیستمی با تعداد کاربر پایین هزینه تبلیغات بپردازد؟

استفاده از سیستم IPTV نیازمند استفاده از یک نوع ست تاپ باکس مخصوص یا تلویزیون های نسل جدیدی است که قادر به پشتیبانی از خدمات ذکر شده درباره سیستم IPTV باشند. این مسئله به این معنی است که هر کاربر علاوه بر پرداخت مبلغ شارژ ماهیانه، باید در ابتدا مبلغی را صرف خرید این دستگاه و استفاده از این سیستم نماید که بر اساس قیمت های جهانی، ست تاپ باکسی که بتواند به صورت مطلوب خدمات سیستم را پشتیبانی کند، قیمتی در حدود 100 دلار دارد ولی آیا کاربرانی که تا به حال به صورت رایگان از خدمات تصویری بهره مند می شدند و به نوعی به این سیستم رایگان عادت کرده اند، حاضر به صرف این هزینه هستند؟ با این هزینه، چند درصد مخاطبان تلویزیونی، مخاطب سیستم IPTV هم خواهند بود؟

در خبری که در خبرگزاری های مختلف درباره این تفاهمنامه آورده شده، به این نکته نیز اشاره شده است که سیستم دیگری به نام OTT وجود دارد که هر چند از نظر فنی برتری های زیادی نسبت به IPTV داشته، لیکن به علت استفاده از پهنای باند اینترنت و بهره نداشتن از شبکه اختصاصی هنوز فاصله زیادی تا IPTV دارد.

با یک جستجوی ساده در اینترنت، برای هر متخصص امری محرز خواهد شد که در حال حاضر، تکنولوژی OTT در جهان به شدت در حال رشد است و سیستم IPTV، بیشتر به صورت سازمانی و در مجموعه های بزرگ پیاده سازی می شود؛ همانطور که در داخل کشور نیز پروژه های متعددی در این زمینه اجرا شده است.

سیستم OTT در واقع چیزی شبیه همان پخش اینترنتی تلویزیون است که در حال حاضر نیز در کشورمان توسط شرکت های مختلف و حتی توسط خود صداوسیما به صورت محدود اجرا شده است. این پخش اینترنتی هر چند با کیفیت در حد بالایی نیست ولی واضح است که بسیاری از کاربران اینترنتی را راضی می کند.

این امر را زمانی می توان دریافت که در زمان پخش زنده مسابقات فوتبال، این سیستم های پخش تلویزیونی با حجم سنگینی از درخواست کاربران اینترنت برای تماشای این مسابقات مواجه می شوند.

البته مشکل کیفیت و همچنین محدودیت تعداد کاربر این نوع از پخش تلویزیون هنوز پابرجاست ولی اگر بستر اینترنت کشور سر و سامانی داشته باشد، پیاده سازی تکنولوژی OTT امری ممکن و مقرون به صرفه است و تنها مورد باقیمانده، هزینه بالای اینترنت در ایران است که این مشکل نیز با راه های ساده ای که هر سرمایه گذاری با آنها آشناست قابل حل است.

ولی نکته جالب درباره این تحلیل، عبارت «شبکه اختصاصی» برای سیستم IPTV است. شبکه اختصاصی به این معنی است که یک شبکه مجزا برای سیستم IPTV در نظر گرفته شود که تمام کاربران در سطح کشور، به آن شبکه متصل باشند تا بتوانند خدمات با کیفیت بالای سیستم IPTV را دریافت کنند. پیاده کردن یک شبکه اختصاصی در یک مجموعه یا سازمان امری شدنی است ولی در سطح کشور چگونه می توان این شبکه را پیاده سازی کرد؟ آیا بستری در کشور مهیاست یا صداوسیما گام هایی در راستای پیاده سازی این شبکه برداشته است که قرص و محکم به فدراسیون فوتبال وعده کسب درآمد از این سیستم را می دهد؟

سوالات بالا، ابهاماتی است که برای هر اهل فنی پس از شنیدن خبر این تفاهمنامه پیش می آید. البته ممکن است ساز و کارهایی اندیشیده شده باشد که پیش از اقدامات ذکر شده، درآمدهایی از راه های مختلف نصیب فدراسیون فوتبال شود که ما از آنها بی خبر باشیم ولی چیزی که در تفاهم منتشر شده امری نشدنی به نظر می رسد، هر چند متن کامل تفاهمنامه همچنان دور از دسترس رسانه ها قرار دارد. گویا این بار هم مانند بحث هایی که در فصل گذشته بین دو طرف در گرفت، باز هم این فدراسیون فوتبال بوده که در این معامله متضرر شده است.

به نظر می رسد دانش فنی بالاتر، برگ برنده صداوسیما در این تفاهم بوده، برگ برنده ای که به خوبی از آن بهره برده است. شاید اگر فدراسیون از مشاوران فنی قوی تری در این جلسات برخوردار بود، شائبه های بالا در آن جلسات مطرح می شد و راهکار بهتری برای حل آنها اندیشیده می شد.

مطمئنا در تمام دنیا پخش تلویزیونی مسابقات فوتبال درآمد بالایی را نصیب متولیان امر می کند که این درآمد، یک منبع مالی عظیم جهت توسعه زیرساخت های فوتبال و پیشرفت این ورزش پرطرفدار در آن کشور است. همچنین، مسابقات فوتبال از پر تماشاگرترین برنامه های تلویزیونی چه در ایران و چه کشورهای دیگر جهان به شمار می آیند و هر شبکه تلویزیونی مشتاق به استفاده از این بستر بزرگ برای جذب مخاطب و کسب درآمد است. اگر می خواهید نمونه ای ساده از این مدل کسب درآمد را ببینید، نگاهی به تعرفه تبلیغات تلویزیونی در زمان پخش یک مسابقه فوتبال پرطرفدار بیندازید.

چیزی که مشخص است، این است که اگر صداوسیما قادر به پخش بازی های لیگ برتر نباشد، مخاطب میلیونی را حداقل به طور موقت از دست خواهد داد که قطعا این مسئله دلخواه مدیران این سازمان بزرگ نیست و طبیعتا برای جلوگیری از این امر، صداوسیما تمام تلاش خود را برای متقاعد کردن فدراسیون برای همکاری انجام خواهد داد. هر چند به نظر می رسد این بار متقاعد کردن فدراسیون چندان هزینه ای هم برای آنها نداشته است.