۲۶ مهر - ۱۸ اکتبر؛ در تاریخ چه گذشت؟

برترین ها: امروز ۲۶ مهر برابر با ۱۸ اکتبر تقویم میلادی است. روزی که در تاریخ آبستن وقایع و اتفاقات زیادی در ایران و جهان بوده است. به مرور برخی از این وقایع می‌پردازیم.

رویداد ها:

۳۳۱ پیش از میلاد - سالروز شکست ایران در جنگ اِربیل با اسکندر مقدونی

یکم اکتبر سال ۳۳۱ پیش از میلاد (نهم مهرماه)، ارتش ۹۰ تا ۱۰۰ هزار نفری ایران ازجمله ۴۰ هزار سوار، ۲۰۰ ارّابه جنگی (ارابه ـ Chariot چهار اسبه و چرخهای آنها مجهز به تیغه های یک متری برنده ـ Schythed) و ۱۵ فیل جنگی در یک جنگ چند ساعته از ارتش ۴۷ هزار نفری اسکندر مقدونی که تنها ۷ هزار سوار داشت شکست خورد و چراغ عمر ابرقدرت وقت جهان (تنها ابرقدرت جهان به مدت دو قرن) خاموش شد. این جنگ که در جلگه شرق موصل امروز و نه چندان به دور از شهر اِربیل (اَربلا ـ کردستان عراق امروز) و در کنار دو ـ سه تَل (تپه) به نام تَل های گومِل روی داده بود سومین جنگ اسکندر با ایران بود که از ۳۳۴ پیش از میلاد با ورود او و نیروهایش به قلمرو ایران و نبرد گرانیکوس (در نزدیکی داردانلِ ترکیه امروز) آغاز شده بود. نبرد دوم در سال ۳۳۳ پیش از میلاد در ایسوس (ساحل مدیترانه ـ لِوانت) و نبرد سوم، دو سال پس از آن در اَربلا، و به نام نبرد گاوگامیلا Battle of Gaugamela.

در فاصله دو ساله میان نبردهای ایسوس و گاوگامیلا، اسکندر به خارج ساختن ایران از سوریه بزرگتر ازجمله بندر صور (لبنان امروز)، فلسطین (دژ غزّه)، مصر و تمامی منطقه مدیترانه دست زده بود که بدون ایستادگی محلی نبود. پادگانهای ایرانی در صور و غزّه ایستادگی طولانی و مردانه کرده بودند.


در پی زَهر خورانیده شدن اردشیر سوم ـ شاه هخامنشی ایران توسط بزرگ وزیر او «باگواش = باگوا» در 336 پیش از میلاد و تعیین یک شاهزاده کم تجربه، به تصمیم «باگواش» به جانشینی او که نام داریوش سوم بر وی گذارده شد و ایجاد ناخرسندی در پاره ای از ژنرال ها و ساتراپ ها و تولید بُخل و حسد میان برخی دیگر و وقوع مبارزه بر سر قدرت در دو پایتخت وقت (شوش و پرسپولیس) و گسترش فساد دولتی، اسکندر که در انتظار فرصت بود به بهانه آزادساختن یونانی زبانان آناتولیا (غرب ترکیه امروز) و قبرس از سلطه ایران و وارد ساختن این اتهام که عوامل ایران پدر او ـ فیلیپ دوم را زهر داده و کشته بودند به ایران لشکر کشید. دستگاه اطلاعاتی ارتش ایران به قدری ضعیف بود که متوجه نشده بود نیروهای اسکندر به نیزه های بلند 4 ـ 5 متری مجهز شده اند، تا راه مقابله به دست آید به علاوه، مِرسنِرهای یونانی ارتش ایران متمایل به اسکندر هستند و وفاداری به ایران ندارند. تعرّض اسکندر به ایران، دو سال پس از شاه شدن داریوش سوم آغاز شده بود. به رغم تجربه از نبرد گرانیکوس، داریوش سوم به کار مرسنرهای یونانی در ارتش ایران پایان نداد. اشتباه سیاسی او دادن پیشنهاد سازش و امتیاز فراوان به اسکندر بود که بر عزم او به فتح ایران افزود زیرا که دادن امتیاز نشانه ضعف و بیم است. یک اشتباه نظامی او، انتخاب یک جلگه در اِربیل به عنوان میدان نبرد و مقابله نظامیان بود که برای پیاده سنگین اسلحه یونان مناسب تر بود.


در نبرد گاوگامیلا، تیراندازان تپورستان (مازندران) معروف به آیمرد = اَمَرد (عمدتا ازشهر آمُل پایتخت وقت مازندران) و نیز ۷ هزار سوار ارمنی به فرماندهی Orontes (یِرواند) ساتراپ ارمنستان که در قلب جبهه می جنگیدند تا آخرین نفس ایستادگی کردند و یرواند جان خودرا از دست داد. یک جناح ارتش ایران به فرماندهی «بسوش Bessus» ساتراپ باکتریا (شمال شرقی افغانستان امروز، منطقه فرارود ازجمله دره فرغانه و سمرقند، بخارا، مرو تا خُجَند) به مرکزیت باکترا (بلخ) با کشته شدن بسوش روحیه خودرا از دست داد و جناح دیگر ارتش به فرماندهی آدُرپاتِکان (آذرپایگان = آتش ـ نگهبان) و به نوشته مورخان یونانی، آتروپاتکان که نام آذربایجان از اسم اوست با مشاهده فرار داریوش سوم از میدان جنگ، دست به عقب نشینی زد. آدُورپاتکان ساتراپ ماد (کردستان و آذربایجان) بود. وی به داریوش سوم پیشنهاد کرد که به همدان (هِگمتانه = اِکبتانا = اِکباتان) برود و نیروهای شکست خورده را تجدید سازمان دهد که پذیرفت ولی چندی پس از اقامت در همدان، تصمیم گرفت به باکترا که در آن دوران ولیعهد نشین ایران بود (همچنانکه پس از ساسانیان و در دوران صفویه نیز شهر هرات ولیعهد نشین بود) و پشت به کوههای هندوکش و پامیر داشت برود که شاهزادگان هخامنشی ضمن راه اورا کشتند تا به دست اسکندر نیافتد و تحقیر نشود. آدُرپاتکان که چنین دید با اسکندر از در سازش در آمد و ساتراپی خودرا حفظ کرد. داریوش سوم برای جنگ با اسکندر یکانهای جنوب ایران (سیستان، کرمان و فارس امروز) را که احساسات ناسیونالیستی نیرومندتری داشتند احضار نکرده بود و دیدیم که یک واحد نظامی جنوب به فرماندهی آریو برزن چگونه ایستادگی تاریخ ساز کرد.

پس از پیروزی اسکندر، ایران برای مدتی طولانی زیر سلطه نبود و خراسانیان بپاخاستند و مقدونی ها را به مدیترانه ریختند و ایران دوباره و این بار به مدت ۸ قرن ابرقدرت بود. همین خراسانیان به همان صورت به سلطه عرب نیز پایان دادند.


1565 - تصرف مجمع الجزاير فيليپين توسط استعمارگران اسپانيايي

فيليپين مجمع الجزايري است در جنوب شرقي آسيا با 300 هزار كيلومتر مربع مساحت و در همسايگي چين و مالزي قرار گرفته است. كاشفين اروپايى نخستين بار در 6 اوت سال 1521م به جزاير فيليپين قدم نهادند. ماژلان، دريانورد اسپانيايى به عنوان اولين اروپايى از اين منطقه ديدن نمود و آن را به نام فيليپ پادشاه اسپانيا، فيليپين ناميد. با اين حال تصرف اين منطقه توسط اسپانيا تا سال 1565 به طول انجاميد. در 18 اكتبر اين سال، فيليپين رسماً ضميمه متصرفات اسپانيا گرديد كه به مدت 3 قرن ادامه داشت ولي مسلمانان اين منطقه كه قبل از قرن سيزدهم وارد اين منطقه شده بودند، هيچ‏گاه به همكاري و سلطه جويى اروپايي‏ها تن در ندادند. در اواخر سده نوزدهم، جنبش‏هاي استقلال‏طلبانه درگوشه و كنار كشور پديد آمد و در پي آن در سال 1896م به يك شورش عمومي ضداستعماري تبديل گرديد و ادامه يافت و سرانجام به استقلال فيليپين در دوازدهم ژوئن سال 1898م منجر گرديد.


۱۸۲۷ - روزی که ایروان مورد تعرض ژنرال روس قرارگرفت

یکم اکتبر ۱۸۲۷ ایوان پاسکِویچ ـ ژنرال روس شهر ایروان (یروان) را که بیش از ۲ هزار سال وابسته به ایران بود مورد تعرّض قرار داد و به رغم دفاع طولانی و سخت نظامیان ایران، آن را تصرف و سال بعد (۲۲ فوریه ۱۹۲۸) طبق سازشنامه ترکمن چای به روسیه واگذار شد که اینک پایتخت جمهوری مستقل ارمنستان است.

ارمنستان از زمان هخامنشیان همواره متحد و یا وابسته به ایران بود و ایران بارها برسر آن با رومیان جنگید. از دست رفتن ایروان شکست بزرگی برای ایران بود و همچنین برای ایروانی ها که هزاران تَن از آنان به داخله ایران مهاجرت کردند. از دوران صفویه تا امضای سازشنامه ترکمن چای، در هر جنگی با عثمانی، ایران برای حفظ ایروان در کنار خود حاضر به هرگونه گذشت ـ حتی از دست دادن بغداد می شد. در دو ـ سه دهه اخیر دولت ایران مناسبات بسیار نزدیک با جمهوری ارمنستان برقرار کرده است که اینک به مراتب کوچکتر از ارمنستان پیشین است که تا دریاچه وان امتداد داشت. دشمنی و فشار عثمانی به ارمنیان باعث پراکنده شدن آنان در سراسر جهان شده است و کالیفرنیا اینک یک اقلیت پُرجمعیت ارمنی دارد.


1867 - آلاسكا كه توسط دولت آمريكا از دولت روسيه خريداري شده بود رسما به مالكيت آن دولت درآمد و آن را از روسيه تحويل گرفت. به اين مناسبت 18 اكتبر «روز آلاسكا» اعلام شده كه هر سال مراسم آن در آمريكا برگزار مي شود. دولت واشنگتن آلاسکا را به مبلغ 7 ميليون و دويست هزار دلار از روسيه خريداري کرده بود.


۱۹۲۲ - سالروز تاسيس BBC بازوي روابط عمومي دولت انگلستان

۱۸ اكتبر سالروز تاسيس «بريتيش برادكستينك كورپوريشن ــ به اختصار «بي بي سي» است كه در سال ۱۹۲۲ درست سه سال پس از آغاز به كار كمپاني سخن پراكني غير دولتي آمريكايي «آر سي ا» و ۱۸ سال زودتر از راديو تهران تاسيس شد. بي بي سي در آغاز كار يك شركت غير دولتي بود كه از سال ۱۹۲۷ به صورت دولتي درآمد و از سال ۱۹۳۲ پخش تلويزيوني را هم بركار راديويي خود اضافه كرد كه از دهه پيش داراي اديشن آنلاين هم شده است. بريتيش برادكستينگ در سال ۱۹۲۲ توسط هفت كمپاني مخابراتي بزرگ تاسيس شده بود و مدير آن «جان ريث» بود. بي بي سي كه بودجه سالانه آن معادل ۸ ميليارد دلار است به زبانهاي مختلف برنامه دارد و به اين لحاظ است كه شهرت دارد به صورت دستگاه روابط عمومي دولت مربوط عمل مي كند و زمينه را براي اجراي سياست هاي لندن هموار مي سازد. فعاليت به زبانهاي متعدد است كه اين سازمان را نيازمند جذب روزنامه نگاران ماهر و مستعد ملل ديگر كرده است.


اين موسسه پس از دولتي شدن ضميمه پستخانه دولتي انگلستان شد. بسياري هستند که مي گويند: اين بنگاه به هزينه دولت انگلستان به بسياري از زبانها برنامه پخش مي كند تا از طريق برنامه زبانهاي خارجي خود راه را براي اجراي سياست هاي دولت متبوع هموار سازد كه ظاهرا هنوز نمي خواهد دست از سر ساير ملل بردارد و به سهم خود، به عنوان يك كشور پنجاه و چند ميليوني قناعت كند. اين عده مي گويند: بي بي سي با ادامه اين فعاليت به وظيفه اش به عنوان بازوي روابط عمومي سياست خارجي انگلستان با وفاداري كامل و سنگ تمام عمل مي كند، آموزگار سياسي ملل ديگر مي شود و نظراتي را كه دولت متبوع آن نمي تواند از طريق متعارف و معمول (ديپلماتيك) بيان دارد، در قالب خبر و نظر كه با هزار دوز و بند آنها را در چارچوب ژورناليسم مستقل و حرفه اي قرار مي دهد تبليغ مي كند و به خورد مردمي مي دهد كه آگاهي هاي اندك از چكونگي ژورناليسم حرفه اي و بازي هاي سياسي دارند و ايشان را اصطلاحا شستشوي مغزي مي كند.

از آنجا كه يك رسانه بدون داشتن مخاطب «هيچ» و بي اثر است، بسياري از دولتها پس از آغاز جنك سرد (جنگ رسانه اي طولاني در قرن ۲۰) بر برنامه هاي دروس دوره متوسطه خود «درس آشنايي با رسانه ها» را افزوده اند تا مردمشان از سنين نوجواني رسانه حرفه اي از غير حرفه اي (دولتي، حزبي، تخصصي و رسانه هاي با مقاصدخاص و ...) را تشخيص و نيز با هدفهاي رسانه هاي دولتي ساير كشورها كه به زبان آنان برنامه دارند و بازي هاي خبرگزاريهاي اصطلاحا بين المللي و حتي رسانه هايي كه تحت عنوان غير دولتي حرفه اي در سطح جهان عمل مي كنند و در باطن وابستگي هايي دارند آشنا باشند، القائات آنها را تشخيص دهند و توجه نكنند. طبق نظام آموزش وپرورش نوين ايران كه در سال ۱۳۴۶ خورشيدي (۱۹۶۷ ميلادي) برنامه نويسي شد قرار بود كه دبيرستانهاي ما هم چنين برنامه درسي را داشته باشند. دمكراسي در هر تعريف و نوع خود انتشار نشريه عمومي (حرفه اي) از سوي دولتها و سازمانهاي دولتي را رد كرده است. در عرف روزنامه نگاري حرفه اي سازمانهاي دولتي تنها مجاز به انتشار نشريات تخصصي (نشريات با هدف ارتقاء معلومات عمومي و دادن اطلاعات و اندرز در زمينه مربوط ) هستند.

همچنين اين نظريه در حال قوت گرفتن است که وجود نشریات وابسته (وابسته به یک سازمان دولتی و عمومی) در یک کشور که به شكل حرفه اي و عمومي عمل کنند (آگهي تجاري چاپ كنند و تكفروشي داشته باشند)، نشانه مداخله قوای دیگر در قوه چهارم دمکراسی (ژورنالیسم) است. همچنین خريد اين نشريات؛ حاکي از عدم رشد سياسي مخاطبان تلقي مي شود و اين، يک معيار براي سنجش ميزان اطلاعات سياسي يک ملت بشمار مي آيد.

۱۹۵۱ - ترور لياقت علي خان ـ ريشه مسائل پاكستان

لياقت علي خان نخست وزير و وزير دفاع وقت پاكستان در این روز در سال ۱۹۵۱ " شهید ملت" اعلام شد. وی كه پس از درگذشت محمدعلي جناح رهبري حزب مسلم ليگ را به دست گرفته بود، ۱۶ اكتبر ۱۹۵۱ در يك اجتماع اين حزب در باغ ملي راولپندي به دست يك افغان تبار (پشتون) به نام «سعد اكبر ببرك» از طايفه زدراني هدف دو گلوله قرار گرفت و كشته شد. وي به همانگونه و در همانجا ترور شده بود که ۵۶ سال بعد (۲۷ دسامبر ۲۰۰۷) بي نظير بوتو كشته شد (در باغ ملي راولپندي و در اجتماع مردم). لياقت علي خان نخستين رئيس دولت پاكستان متولد هند و فارغ التحصيل دانشگاه آكسفورد انگلستان و يك انگلوفيل بود. وي که فرزند يک نوّاب (زميندار) پنجابي بود و عنوان «نوّابزاده» داشت در تقسيم هندوستان به دو كشور هند و پاكستان در سال ۱۹۴۷، نقش اساسي داشت كه نحوه تقسيم و روش اين كار، يك مسئله جهاني بوجود آورده است. لياقت علي خان از دهه ۱۹۳۰ از فعالان «مسلم ليگ همه هند» بود كه براي تجزيه هندوستان تلاش مي كرد. وي فردي ضد کمونيست بود و در طول حكومت خود نه تنها از سركوب حزب كمونيست پاكستان خودداري نكرد بلكه به شوروي هم سفر نكرد. طرح كوچانيدن مسلمانان هند به پاكستان كه خالي از دشواري و مسئله سازي نبود از لياقت علي خان بود. پشتونها با وي که بر «خط سال ۱۸۹۳دوراند» صحه گذارده و نيمي از مناطق پشتون نشين افغانستان را ضميمه پاکستان کرده بود دشمني داشتند كه اين خصومت قومي هنوز ادامه دارد و ريشه مسائل وزيرستان و ايالت سرحد از همينجا بوده است. مسئله ايالتهاي پشتون (پاتان نشين) پاکستان تا امروز ادامه داشته و روز به روز وخامت بيشتري مي يابد. طالبان در همين مناطق آموزش نظامي ديده بودند. لياقت علي خان پسر رستم علي خان نوّاب و از آريستوكراتهاي پنجاب كه هنگام مرگ ۵۵ ساله بود در دوم اكتبر سال ۱۸۹۶ به دنيا آمده بود. لياقت علي و پدرش خود را از خاندان «نوشرواني = نوشيرواني هاي پارسي = ساسانيان» مي دانستند كه مطبوعات وقت تهران (احتمالا تحت نفوذ لندن) اين موضوع را بزرگ كرده و اين خانواده را در دل ايرانيان جا انداخته بودند و در نتيجه روابط دولت ايران با دولت لياقت علي خان حسنه بود.


1359 - سخنراني شهيد رجايي در شوراي امنيت سازمان ملل متحد

در اين روز شهيد محمدعلي رجايي، نخست وزير وقتِ جمهوري اسلامي ايران، در شوراي امنيت سازمان ملل متحد حضور يافت و درباره جنگ تحميلي عراق عليه ايران، سخناني مبسوط، ايراد كرد. وي با بيان جنايات وحشيانه متجاوزان بعثي در مناطق اشغالي و كشتار مردم بي‏دفاع شهرها و روستاها بر اثر بمباران و موشك باران‏هاي ارتش عراق، عزم راسخ ملت مسلمان ايران را در دفاع از استقلال، آزادي، انقلاب اسلامي و تماميت ارضي خود، اعلام كرد و مسؤوليت مهم و تاريخي سازمان ملل متحد و شوراي امنيت اين سازمان را در دفاع از مظلومان و اقدام مؤثر بر ضد متجاوزان، يادآور شد. ايشان، حمله سازماندهي شده عراق به خاك جمهوري اسلامي ايران، نقض حقوق انساني، و كمك‏هاي غرب به دولت عراق را تشريح كرد و افزود كه زير چكمه ‏ها و رگبارهاي دشمن، نمي‏توان و نبايد با آتش بس موافقت كرد.


شهيد رجايي همچنين درباره مسائل مهم جهان به ويژه اشغال فلسطين به دست صهيونيست‏هاي نژادپرست و تجاوز ارتش سرخ شوروي به افغانستان و توطئه‏هاي استعمارگران و مستكبران در سراسر جهان، نكاتي مهم را بيان كرد. پس از اين سخنراني، نمايندگاني از سوي دولت آمريكا، خواستار ديدار و مذاكره با نخست‏وزير ايران شدند، اما شهيدرجايي به علت سياست‏هاي سلطه‏جويانه امريكا و جناياتش در جهان، با اين درخواست موافقت نكرد.

1998 - سرنوشت عبرت آموز پينوشه

18 اكتبر سال1998 به درخواست قاضي يك دادگاه اسپانيا اوگوستو پينوشه (پينوچت) ديكتاتور سابق كشور شيلي در 82 سالگي در لندن بازداشت خانگي شد. وي متهم به انجام كودتا به خواست و كمك بيگانه بر ضد دولت منتخب مردم (دولت سالوادور آلنده و قتل او)، اختناق، حكومت غيرقانوني با اعمال رعب و وحشت ميان هموطنان، قتل 3 هزار و 197 تن از مردم از جمله چند اسپاتيايي مقيم شيلي در دوران حكومت خود، ناپديدشدن يك هزار و صد و دو تن ديگر، مصادره اموال، اخراج غيرقانوني از كار (اصطلاحا: پاكسازي) و ... بود. گرچه پس از مدتي بازداشت، با اعمال نفود دولتهايي كه وي دست نشانده آنان بود، ظاهرا به نام محاكمه و مجازات در كشور خود به جاي استرداد به اسپانيا به شيلي فرستاده شد، ولي در اينجا هم آرامش نداشت و هر روز صداي تظاهرات مردم خشمگين را پشت ديوارها مي شنيد و بر خود مي لرزيد. وي ازسمت سناتوري كه با زور ارتش به او داده شده بود كناره گيري كرد و سرانجام به دليل اين كه بر اثر كهولت، مشاعرش را از دست داده و قادر به دفاع از خود در دادگاه نيست، تعقيب قضايي او معلق شد.

گزارش روز به روز گرفتاري او در سالهاي آخر عمر و ايام ضعف و ناتواني زنگ اخطاري بوده است به كساني كه بر ضد وطن و هموطنان و حقوق آنان اقدام مي كنند و يا اين كه همدست بيگانه بر ضد اراده و خواست مردم خود مي شوند. پينوشه که 25 نوامبر 1915 به دنيا آمده بود دهم دسامبر 2006 در بازداشت خانگي ـ در حالي که به ميزان زياد، مشاعر و حافظه خودرا از دست داده بود در چنان وضعيتي درگذشت.


بحث درباره کارهاي پينوشه که خلاف حقوق بشر اعلام شده بود سبب شد که برخي از انديشمندان پيشنهاد کنند که حتي تصميمات مديران جوامع که مآلا به زيان مردم تمام مي شود جرم عمومي شناخته شود و از آنجاکه که گسترش ارتباط و تداخل سرنوشت ها روز افزون است، احيانا جرم جهاني و عليه بشريت بشمار آيد.

آنری برگسون

چاک بری

ژان کلود ون دم

مازیار فلاحی

چارلز ببیج

توماس ادیسون

سانتیاگو رامون کاخال‏