مسخره‎ترین نقاشی های میلیون دلاری

هفته نامه چلچراغ - نسیم بنایی: انباری بزرگ در خانه اش داشت که بومی به پهنای کف اتاق روی زمین می گذاشت، چند سطل رنگ بر می داشت و قطره قطره رنگ روی صفحه سفید بوم می ریخت. بوم سفید با قطرات درهم و برهم رنگ به اثری هنری تبدیل می شد که میلیون ها دلار به فروش می رفت و تحسین اهالی هنر را بر می انگیخت. او جکسون پالاک نام داشت؛ هنرمندی که هوادارانش برای آثارش سر و دست می شکنند.

اگر به آن ها بگویید: «این تنها چند قطره رنگ است که روی بوم سفید ریخته شده و هدف یا هنری در آن نهفته نیست.» قطعا شما را به عدم درک هنر «والا» متهم می کنند. بوم سفید گاهی میزبان آثاری مانند «مروارید»، «مونالیزا» یا «جیغ» است که چشم از دین آن ها سیر نمی شود و گاهی تنها میزبان یک رنگ قرمز یا چند خط درهم و برهم است که اگر به آن اعتراض کنید، تنها با یک پاسخ مواجه می شوید:«تو نمی فهمی!»

دغدغه استفاده از هنر

نام اثر هنری: آینه ای به رنگ سرخ خون

شاید شما درک کافی نداشته باشید، اما پشت این صفحه یکپارچه قرمز حتما دنیایی از مفهوم قرارداد؛ اگر این طور نبود، قطعا به قیمت ۱.۱ میلیون دلار به فروش نمی رفت. گرهارد ریختر، هنرمند ۸۴ ساله آلمانی، مجادله برانگیزترین و مبهم ترین آثار هنری را خلق کرده است. نقاشی ها او نسبت به بسیاری از معاصرانش بسیار گران قیمت است، اما در این که مفهومی والاتر از آن ها را به مخاطب القا می کند، نمی توان با صراحت اظهارنظر کرد. ریختر از آن دسته هنرمندانی است که به یک سبک خاص معتقد نبوده، به همین خاطر از پیکاسو گرفته تا ژان آرپ را الگوی خود قرار داده است. شاید دست کم گرفتن یک سبک منسجم و مشخص، دست این هنرمند را برای انجام کارهای عجیب و غریب از جنس اثر «آینه ای به رنگ سرخ خون» باز گذاشته باشد.

البته ریختر واقعا آثار زیبا و تحسین برانگیزی خلق کرده است. نقاشی «بتی» که در سال ۲۰۱۲ در نمایشگاهی در برلین به نمایش درآمد، یکی از زیباترین آثار هنری این هنرمند است. اما اثری مانند «آینه ای به رنگ سرخ خون» که جزو آثار انتزاعی به شمار می آید، برای مخاطبی که کمی بیندیشد، قطعا اثری مضحک و بی معناست.

۲۰ سال پیش ریختر در مصاحبه ای مطبوعاتی گفته بود: «دغدغه من هیچ گاه خود هنر نبوده، بلکه آن چه می توان با استفاده از هنر به دست آورد، دغدغه همیشگی من بوده است.» به هر حال او قطعا با استفاده از هنر خود پول خوبی به دست آورده است.

هنرمندی که «درجا» می زند

نام اثر هنری: مفهوم فضا، در انتظار

اگر دنیای معانی پشت صفحه ای قرمز با چند خط مشکی که روی آن کشیده شده، برای شما قابل فهم باشد؛ مثل این نقاشی که اثر پدر «اسپیسیالیسم» است. باز هم مفهوم نیست؟ اگر برای شما بی معناست، پس چرا 1.5 میلیون دلار به فروش رفته است؟ برای آن کسی که این نقاشی را به چنین قیمت گزافی خریداری کرده، چه معنایی داشته است؟ آیا واقعا او نقاشی را برای هنر خاص و والای آن به این قیمت خریداری کرده یا صرفا قصد داشته اثری از هنرمند مشهور ایتالیایی یعنی لوسیو فونتانا داشته باشد، ولو این که این اثر صرفا یک صفحه قرمز با چند خط مشکی باشد.

فونتانا را پدر «اسپیسیالیسم» نامیده اند؛ می توان این اصطلاح را «فضاگرایی» ترجمه کرد، یعنی هنری که در آن رنگ، فضا و جنبش وجود دارد. فونتانا به کمک خط ها و نقطه ها تلاش می کرد بیننده «فضا»را ببیند. اگر در گوگل به دنبال آثار هنری فونتانا بگردید، با انبوهی از تصاویر «خطوط عمودی یا مورب یا نقطه روی صفات سبز، قرمز یا زرد» مواجه می شوید.

شاید یک نقاشی که در آن به کمک خط و نقطه حس «برجستگی فضا» به شما القا شود، خیلی جذاب باشد؛ اما وقتی اثر هنری به همین جا ختمی می شود و هدفی دیگر را دنبال نمی کند، خود به خود احساس بی هدفی و پوچی را در مخاطب ایجاد می کند. گویی هنرمند نمی داند از «فضای برجسته ای» که در آثار خود ایجاد می کند، برای خلق آثار زیبا و متفاوت استفاده ببرد، یا توانایی هنری کافی برای این کار را ندارد، به همین خاطر صرفا در این مرحله درجا می زند.

لکه 1.6 میلیون دلاری

نام اثر هنری: لکه سبز

خواهش می کنم بیشتر دقت کنید! این یک لکه سبز نیست؛ دریای یاز معناست که 1.6 میلیون دلار قیمت دارد . الزورت کلی نقاش و مجسمه ساز آمریکایی طوری اشکال هندسی را با رنگ های مختلف کنار هم قرار می دهد که شما تصور کنید مفهوم والایی در آن نهفته است و تنها یک هنرمند می تواند آن را درک کند. اما واقعا لکه ای سبزرنگ روی بوم نقاشی چه هدفی را دنبال می کند که بیننده غیرهنرمند یا هنرمند آماتور نتواند آن را درک کند؟

شاید اولین بار، اولین هنرمندی که اشکال هندسی رنگی را کنار هم قرار داد و نام آن را هنر گذاشت، توجه همه را بابت این خلق یگانه به خود جلب کرد، اما در دوران معاصر که حتی یک کودک شش ساله هم می تواند با شابلون چنین نقشی را به تصویر بکشد، پس چرا لکه ای سبزرنگ روی بوم سفید باید این قدر تحسین را به خود جلب کند؟

حماقت پنج میلیون دلاری

نام اثر هنری: احمق

یک «احمق» ساده است، اما پنج میلیون دلار می ارزد. واژه احمق که با حروف انگلیسی و به رنگ بنفش روی بوم نقاشی کشیده شده، جزو گران ترین آثار هنری این هنرمند است. اعداد درشت و سیاه را روی زمینه سفید بوم نقاشی پیاده می کند و میلیون ها دلار پول به دست می آورد.

کریستوفر وول، هنرمند آمریکایی، این سبک را به نام خود ثبت کرده است و سال هاست که با این روش آثار هنری اش را خلق می کند. اما واژه FOOL به رنگ بنفش و در دو خط روی زمینه سفیدرنگ نشسته است.

وول هنرمند معروفی است، اما شهرتش هنوز به پای بسیاری دیگر از نقاشان و هنرمندان جهان نمی رسد، پس چرا «احمق» او پنج میلیون دلار به فروش رفته است. کریستوفر وول سال هاست در نیویورک زندگی می کند و تخصص خود را روی خلق آثار هنری به کمک حروف قرار داده است.
یکی از منتقدان آثار وول می گوید: «شاید زمانی که اثر «احمق» وول به عنوان یک، شاهکار هنری به قیمت پنج میلیون دلار به فروش رفت، خود او تا پنج دقیقه به کسی که این اثر را خریداری کرده، می خندیده است.»

خط خطی های تومبلی

نام اثر هنری: بی نام

«خط خطی!» تنها شکلی که می توان این اثر هنری را توصیف کرد، همین یک کلمه است. سی تومبلی، هنرمند آمریکایی که در ایتالیا زندگی می کرد، آثاری شبیه به گرافیتی خلق می کرد. اما در میان آثار جذاب و دوست داشتنی این هنرمند مانند اثر گل های رز، یک اثر با هیچ معیار هنری و منطقی قابل توجیه نیست؛ اثری بی نام که 2.3 میلیون دلار به فروش رفته است.

او همان طور که اکثر آثار خود را روی زمینه خاکستری به تصویر می کشید، این اثر عجیب و غریب را هم روی زمینه ای خاکستری کشیده است. اکثر منتقدان نیز در نقد این اثر گفته بودند که این نقاشی بیشتر شبیه به خط خطی های کودکان است. به نظر می رسد او با بی حوصلگی یک خودکار آبی و یک برگه خاکستری 2.3 میلیون دلار به دست آورد، اما تومبلی ثابت کرد هیچ چیز غیرممکن نیست.

اما از آن جالب تر این است که تومبلی حتی نامی هم برای این اثر خود انتخاب نکرده است. شاید خود هنرمند هم می دانسته که در این اثر چیزی جز بی حوصلگی و بی هنری را به تصویر نکشیده است، اما دسته ای از بینندگان و مخاطبان در دنیای هنر عادت دارند اکثر چیزهایی بی معنایی را که هنرمندان مشهور روی بوم نقاشی پیاده می کنند، به عنوان هنر ناب تلقی کنند؛ به عنوان هنر ناب تلقی کنند؛ برای این دسته حتما خط خطی های تومبلی سرشار از معانی بلیغ است. خودتان قضاوت کنید، چه کسی تا به حال چنین خط خطی هایی را به تصویر کشیده است؟

یک جفت خط ارزشمند

نام اثر هنری: آتش سفید

خطوط عمومی و افقی رنگی روی صفحاتی با رنگ ثابت و همین! بارنت نیومن بدون تردید هنرمند بزرگی بوده است؛ او استاد بنام «اکسپرسیونیسم انتزاعی» است که با رنگ و خط آثار بسیاری خلق کرده است. اما آن چه جالب توجه است، این است که آثار ساده او تنها توسط افراد ثروتمند قابل خرید است. اثر «آتش سفید» او از زمینه ای آبی تشکیل شده که دو خط رنگی باریک به موازات هم از آن عبور کرده اند. شاید فقط آن فرد ثروتمندی که 3.8 میلیون دلار پول بابت این نقاشی خرج کرده، بتواند معنای این یک جفت خط را به خوبی توضیح بدهد.

ناگفته نماند که مشابه این اثر نیز از همین هنرمند در موزه هنرهای معاصر نیویورک به نمایش درآمده است. آن اثر نیز زمینه ای قهوه ای رنگ است که خطی باریک و خردلی از آن عبور کرده است. هر آن چه معنی و هدف پشت این خطوط قرار گرفته باشد، قطعا باید آنقدر انتزاعی و دور از ذهن باشد که بیننده عادی یا کسی که هنرمند نیست، نتواند آن را درک کند و در نتیجه قیمت 3.8 میلیون دلار برای آن به نظرش عجیب و غریب بیاید.

برداشت آزاد

نام اثر هنری: بی نام

ترکیب رنگی زیادی نمی بینید؛ فضایی تمیز و مرتب که در نهایت دو رنگ را با هم ترکیب کرده و مخاطب را به حال خودش می گذارد تا هر آن چه می خواهد از دل آن دریابد. بلینکی پالرمو نقاش آلمانی است که تقریبا تمامی آثارش را به همین شکل خلق کرده است. از آن جالب تر این است که این هنرمند حتی عنوانی برای اثر هنری خود انتخاب نکرده است و به این ترتیب دست بیننده را نه تنها برای برداشت مفهوم، بلکه برای «نام» اثر هم باز گذاشته است.

شاید این استقلال عملی که او به مخاطبان آثار خود داده، باعث شده یکی از آثارش 1.7 میلیون دلار فروخته شود. این هنرمند آلمانی در سن 33 سالگی در یک سانحه رانندگی جان خود را از دست داد؛ البته مرگ او کمی مرموز بود. برخی از افراد مرگ او را به سوءمصرف مواد مخدر نسبت داده اند. به هر حال این هنرمند تنها 33 سال عمر کرد و در نتیجه فرصتی برای پرورش ایده های هنری خود نیافت. اکنون تنها آثاری از این جنس پالرمو وجود دارد.