خطرناک‌ترین آتشفشان‌های فعال جهان

مجله همشهری سرنخ - ژینوس علیپور: آتشفشان ها، پدیده هایی جالب و در عین حال بسیار خطرناک هستند یک فوران آنها کافی است تا فاجعه ای عظیم به بار بیاید.

در زمان های دور، هنگامی که آتشفشانی فوران می کرد انسان ها تصور می کردند که به عقوبت رب النوع هایشان گرفتار شده اند. امروزه اما می دانیم فوران های آتشفشانی، نتیجه خروج مواد مذابی است که در زیر پوسته زمین در حال جوشیدن هستند و مجبورند از منفذهای باز زمین خارج شوند. در اینجا ما لیستی از آتشفشان هایی که هنوز فعال هستند و احتمال دارد که با فوران آنها، فجایع جبران ناپذیری برای جوامع و محیط زیست به وجود بیاید را بررسی می کنیم.

کوه نیراگونگو

«کوه نیراگونگو» یکی از فعال ترین آتشفشان ها در قاره آفریقاست. در هیچ جای دیگری از کره زمین، آتشفشان ها چنین دریاچه ها و رودخانه های عظیمی از مواد مذاب را ایجاد نمی کنند و به نظر می رسد این آتشفشان یکی از مرگبارترین آتشفشان های آفریقا باشد. آتشفشان نیراگونگو همانند ریشه های درخت در سراسر کوه گسترده شده اند.

در دامنه این آتشفشان، شهر «گوما» با حدود یک میلیون نفر جمعیت قرار دارد. در دهه های اخیر، دو فوران این آتشفشان به این شهر خسارت هایی وارد کرده و خانه ها را نابود کرده است. از سال ۱۸۹۴ تا ۱۹۷۷ گدازه های فعال، دریاچه بزرگی را در دهانه این آتشفشان خطرناک ایجاد کرده بودند و هنگامی که دیواره این دهانه سال ۱۹۷۷ (۱۳۵۵) شکسته شد، گدازه ها با سرعت بیش از ۲۶ متر بر ثانیه از کوه سرازیر شدند که این سریع ترین سرعت حرکت گدازه در دنیاست که تاکنون به ثبت رسیده است.

در این فوران، روستاهای محلی کاملا ویران شدند و هزاران نفر، جان خود را از دست دادند. در سال ۲۰۰۲ با شروع یک فوران جدید، گدازه ها راه خود را به سمت شهر گوما ادامه دادند که در این حادثه ۱۴۷ نفر کشته شده و نزدیک به ۱۲۰ هزار نفر بی خانمان شدند.

آتشفشان تفتان

بررسی آتشفشان ها در ایران نشان می دهد ایران دارای پنج آتشفشان دماوند، سبلان، تفتان، بزمان و سهند است که از این تعداد سه آتشفشان بزمان، تفتان و دماوند جزو آتشفشان های فعال و نیمه فعال محسوب می شوند.

کوه آتشفشانی تفتان در جنوب شرقی زاهدان و شمال غربی خاش با ارتفاع ۴۱۱۰ متر از سطح دریا قرار دارد.

گدازه تفتان مساحتی معادل هزار و 300 کیلومتر مربع را پوشانده و لایه های خاکستر در این آتشفشان کم است.

از فعالیت های درون آتشفشان، ابر سفید و مشخصی تشکیل می شود که از فاصله صد کیلومتری قابل مشاهده است و منظره یک آتشفشان فعال را به خوبی نشان می دهد.

در حالی که آخرین دوره فعالیت این آتشفشان نامعلوم است اما امروزه با توجه به زمین لرزه های خفیف اطراف آتشفشان و خروج بخار آب، گازهای گوگردی و گازکربنیک از دهانه تفتان، بعضی بر این عقیده هستند که تفتان دوباره در آینده ای نزدیک فوران می کند اما زمین شناسان این نظریه را رد کرده اند.

آتشفشان پوپوکاتپتل

کوه «پوپوکاتپتل»، آتشفشانی فعال در میان یخچال های طبیعی است که در ۳۶ کیلومتری پایتخت مکزیک قرار دارد.

این کوه یکی از فعال ترین آتشفشان های دنیا به شمار می رود. این آتشفشان فعال از سال 1519 بیش از 20 بار فوران کرده و آخرین فوران آن در سال 200 (1379) بوده که دولت برای اینکه بومیان آن منطقه دچار آسیب های ناشی از فوران مواد مذاب این آتشفشان نشوند دستور داد مردم شهرهای اطراف این کوه را تخلیه کنند و بیش از 41 هزار نفر مجبور به ترک خانه های خود و مهاجرت اجباری شدند اما هنوز هم حدود نه میلیون نفر در شعاع انفجار آتشفشان پوپوکاتپتل زندگی می کنند.

ارتفاع بلندترین قله این کوه ۵۵۰۰ متر است و از سال ۲۰۰۵ تا ۲۰۱۴ به صورت مداوم فعال بوده است. به خاطر خروج دود غلیظ و گازهای گوگرد از دهانه مخروطی کوه پوپوکاتپتل، زمین شناسان احتمال می دهند که در سال های آینده این آتشفشان مجددا فوران کند.

آتشفشان تال

«تال» آتشفشانی پیچیده در جزیره لوزون فیلیپین است.

آتشفشان تال از سال ۱۵۷۲ تاکنون ۳۳ بار فوران داشته که بارها باعث نابودی کل منطقه شده و براساس تخمین های علمی گفته می شود که بیش از شش هزار نفر در فوران های تال کشته شده اند.

این هیولای زیبا و در عین حال وحشتناک، دومین کوه فعال آتشفشانی در فیلیپین به شمار می آید. زمین شناسان معتقدند با توجه به اینکه در بیشتر مواقع، دود غلیظی از دهانه این آتشفشان خارج می شود ممکن است در آینده ای نزدیک این آتشفشان دوباره فوران کند و به همین دلیل بهتر است که گردشگران و کوهپیمایان برای دیدن این هیولای زیبا فاصله امن را رعایت کنند.

آتشفشان مانوالوا

مانوالوا بزرگ ترین آتشفشان کره زمین است که بخشی از جزایر هاوایی را تشکیل می دهد. محیط قاعده مخروط این آتشفشان ۶۰۰ کیلومتر و قله آن نسبت به کف اقیانوس آرام که آن را احاطه کرده است، ۱۰ کیلومتر ارتفاع دارد. این آتشفشان همراه با سایر قسمت های جزایر هاوایی، به وسیله فوران هایی که از یک میلیون سال پیش تاکنون ادامه داشته، شکل گرفته اند، سبک فورانی آتشفشان های هاوایی اساسا آرام است.

در سال 1950 (1329) فوران این آتشفشان، روستاهای اطرافش را به کلی نابود کرد و در جریان فوران سال 1984 (1363) این آتشفشان، گدازه ها به سمت قسمت شمالی جزیره هاوایی حرکت کرد اما خوشبختانه آن حجم عظیم گدازه به شهر نرسید و مردم محلی از یک فاجعه بزرگ نجات پیدا کردند.

کوه مانوالوا پتانسیل رانش زمین را به صورت گسترده دارد که این امر، باعث فروپاشی دیواره های آتشفشانی، زمین لرزه های شدید و حتی سونامی می شود.

آتشفشان مونته سرات در دریای کاراییب قرار دارد که اولین بار در قرن پانزدهم توسط کریستف کلمب، کشف شد. او نام جزیره را مونته سرات به معنی صومعه گذاشت. پس از واقعه فوران آتشفشان مونته سرات در سال 1995 (1374)، اوضاع ساکنان این منطقه بسیار بد شد و آنها این منطقه را ترک کردند اما ساکنان منطقه در سال 1998 (1377) به پلیموث بازگشتند و با شهر ویران شده پلیموث مواجه شدند.

در سال های اخیر، مسئولان مناطق امنی را ایجاد کرده اند که محلی برای حضور گردشگران جهت مشاهده خرابی های به بار آمده از فعالیت این آتشفشان باشد. ضمن اینکه از سال ۲۰۰۳ (۱۳۸۲) به بعد این آتشفشان هر سال فعالیتی هر چند جزیی داشته است.

قله کامرون

کوه کامرون، یک کوه آتشفشانی فعال در نزدیکی خلیج گینه است که قله آن فاکو نامیده می شود.

این کوه ظرف ۲۰۰ سال گذشته ۲۰ بار فوران کرده است. در پای این کوه دریاچه ای به نام نیوس ایجاد شده که در اثر متصاعدشدن گاز دی اکسید کربن از سطح آب این دریاچه، تاکنون ۱۷۴۶ انسان کشته شده اند.

علاوه بر آن هزاران جانور که در اطراف این دریاچه زیبا زندگی می کرده اند، طی سال ها به علت خفگی جان خود را از دست داده اند.

آتشفشان گالراس

گالراس، آتشفشانی است در جنوب کلمبیا که در نزدیکی مرز اکوادور واقع شده است. این کوه دستم یک میلیون سال فعالیت آتشفشانی داشته، بارها فوران کرده و اولین فوران آن در سال ۱۵۸۰ روی داده و در حال حاضر فعال ترین آتشفشان کلمبیاست.

شهر پاستو با 450 هزار نفر جمعیت، در دامنه شرقی کوه آتشفشانی گالراس واقع شده است. آتشفشان گالراس در 1978 (1357) خاموش شد اما بعد از تنها یک دهه رکود، بار دیگر در سال 1988 (1367) فعال شد. یک گروه تحقیقی از دانشمندان در 1993 (1372) برای بررسی علت خاموش شدن این آتشفشان، رهسپار دهانه گالراس شدند. زمانی که آنها به قله کوه رسیدند، یک فوران غیرمنتظره روی داد که منجر به مرگ شش دانشمند و سه توریست شد.

دو فوران کوچک نیز در سال ۲۰۰۰ (۱۳۷۹) بعد از هفت سال آرامش در آتشفشان گالراس قبل از زلزله های تورنیلو روی داد. این آتشفشان در سال ۲۰۱۰ (۱۳۸۹) دوباره فوران داشته، که سبب شد هشت هزار نفر ا زمردم، منطقه را تخلیه کنند. این دهمین فوران از این دست است که طی سال های گذشته در این آتشفشان روی داده و خاکستر آتشفشانی تا ارتفاع ۱۲ کیلومتری سطح زمین پخش شده است. بعد از این فوران، گدازه های داغ به سه و نیم کیلومتری پایین آتشفشان سقوط کرد و آتش سوزی شروع شد.

مقامات کلمبیا بعد از وقوع این حوادث اعلام کردند که این گدازه ها می توانند طی هفته ها ادامه داشته باشند. این آتشفشان از سال 200 (1379) تقریبا هر سال فوران می کند و به خاطر وقوع فوران های غیرمنتظره، خطرناک است و جان خیلی ها را گرفته است.

آتشفشان ساکوراجیما

مشرف به شهر تاریخی کاگوشیما در جزیره کیوشو، سه آتشفشان وجود دارد که آتشفشان های ساکوراجیما را تشکیل می دهند.

در میان این آتشفشان ها، «مینامی دیک» فعال ترین آنهاست و به طور منظم خاکستر را بر روی شهر پخش می کند.

آتشفشان های ساکوراجیما که در ارتفاع ۱۱۱۷ متری از سطح دریا هستند، حدود هزار کیلومتر از جنوب غرب توکیو فاصله دارند. همچنین این آتشفشان فعال در ۵۰ کیلومتری رآکتور هسته ای «سندای» ژاپن قرار دارد.

از سال 200 9 (1388)، سالانه 500 تا 1000 فوران آتشفشانی در ساکوراجیما رخ می دهد، زمین شناسان از این آتشفشان، به عنوان « آتشفشان وزوویوی شرق» نام می برند.

در اوت ۲۰۱۳ (۱۳۹۲)، وقوع یک فوران آتشفشانی شدید سبب شد تمامی این منطقه با خاکستر پوشانده شود.

ژاپن در «حلقه آتش در اقیانوس آرام» قرار گرفته که منطقه زلزله خیز و آتشفشانی به شمار می رود.

در سال های اخیر مرکز هواشناسی ژاپن هشدار داده احتمال فوران گسترده آتشفشان کوه ساکوراجیما بسیار افزایش یافته است. مسافران ماجراجو که می خواهند یک تجربه نزدیک با آتشفشان های فعال داشته باشند، می توانند ساکوراجیما را انتخاب کنند. در حالی که بازدیدکنندگان مجاز به صعود به دهانه نیستند، ولیکن با حدود دو ساعت پیاده روی در دامنه کوه می توان یک منظره بسیار عالی را مشاهده کرد.

مونت مراپی

مونت مراپی به معنای «کوه آتش» است و به نظر می رسد نام مناسبی برای یک از فعال ترین و خطرناک ترین کوه های آتشفشانی در اندونزی باشد که تقریبا هر 10 سال یک بار به طور متناوب، فوران می کند.

از قرن شانزدهم، این کوه به طور مداوم، بسیاری از ساکنان روستاهای اطراف را به کام مرگ فرستاده است.

روستاهای دامنه کوه مراپی و اطراف آن، محل سکونت چند هزار کشاورز است که به زراعت در خاک حاصلخیز این منطقه اشتغال دارند.

در نزدیکی این آتشفشان، شهر یوگیاکارتا قرار گرفته و حتی چندین روستا نیز در دامنه های آن و در ارتفاع ۱۷۰۰ متری واقع شده اند. فوران این آتشفشان در سال ۱۹۳۰ (۱۳۰۹) به نابودی دهها روستا و کشته شدن بیش از هزار نفر منجر شد و در سال ۱۹۹۴ (۱۳۷۳) هم ۶۰ نفر را کشت.

در سال 2006 (1385) در حادثه فوران این آتشفشان در حدود پنج هزار نفر جان خود را از دست دادند و 200 هزار نفر نیز بی خانمان شدند. در سال 2010 (1389) یک بار دیگر فوران این آتشفشان 353 نفر کشته به جا گذاشت و بیش از 320 هزار نفر از ساکنان محلی آن جا بی خانمان شدند. یکی از کارشناسان محلی این فوران مونت مراپی را شدیدتر از حادثه سال 1930 دانسته است. بسیار تعجب آور است که با وجود احتمال رخ دادند فاجعه های عظیم، روستاییان همچنان در نزدیکی این کوه به زندگی ادامه می دهند.

آتشفشان یولاوان

شهر رابائول در گینه نو دارای سه آتشفشان خطرناک و فعال است که آخرین بار در ۱۹۹۴ (۱۳۷۳) فوران کرده و تمامی مردم این شهر به ناچار آن جا را ترک کرند. یولاوان یکی از فعال ترین آتشفشان ها در گینه نو است. فعالیت این آتشفشان از سال ۱۷۰۰ آغاز شده و تاکنون بیش از ۲۲ فوران از این آتشفشان به ثبت رسیده است. فعالیت این آتشفشان در سال های اخیر باعث شده که ساکنان محلی به طور مداوم شاهد انفجارهای کوچکی باشند که نتیجه آنها، پراکنده شدن خاکستر و گدازه به اطراف است.

با توجه به ارتفاع این کوه آتشفشانی، فوران آن فاجعه بار است و می تواند صدها کیلومتر از زمین های اطراف خود را ویران کند. با این حال هنوز هم تعداد اندکی در این شهر زندگی می کنند که به دلیل ادامه فعالیت این آتشفشان و خروج گاز و غبار سمی به انواع بیماری های تنفس دچار شده اند. پیش بینی می شود که این آتشفشان در سال 2050 نیز دوباره فوران کند.

آتشفشان یلواستون

چشمه های آب گرم سولفوریک در پارک ملی یلواستون در ایالت متحده آمریکا، سالهاست که گردشگران زیادی را به خود جذب کرده است. این پارک یکی از زیباترین و در عین حال یکی از وحشتناک ترین پارک های جهان است، در زیر پارک زیبا یلواستون، آتشفشانی بزرگ پنهان شده که هنوز فعال است و اگر روزی روزگاری فوران کند، می تواند کل غرب ایالت متحده آمریکا را از بین ببرد و مسیر تاریخ بشریت را تغییر دهد.

بررسی های زمین شناسان نشان می دهد که اولین انفجار این ابرآتشفشانی حدود دو میلیون سال پیش به وقوع پیوسته است که در جریان آن فورانی 25 هزار بار بزرگ تر از آتشفشان کوه سنت هلن در 1980 به وقوع پیوست و به طور چشمگیری زندگی زمین را تحت تاثیر قرار داد.

پرتاب حجم عظیمی از خاکستر و دی اکسید گوگرد به درون اتمسفر، سبب شد تا جلوی تابش نور خورشید به زمین گرفته شده و دمای زمین کاهش پیدا کند. بنا بر نظر برخی از ژن شناسان، تاثیر این رویداد بر زندگی انسان فاجعه بار بود و احتمالا شمار آدمیان بعد از این حادثه به چند هزار نفر کاهش یافته است.

طبق بررسی دانشمندان، این ابرآتشفشانی هر 600 هزار سال فوران می کند که آخرین فوران این ابر آتشفشان فعال، 640 هزار سال پیش در یلواستون رخ داده اما از آن زمان به بعد هنوز کسی فوران این هیولای بزرگ را ندیده است. با وجود این، دانشمندان بر این عقیده اند که حداقل در 100 سال آینده، فوران فاجعه باری در یلواستون روی نخواهدداد، به ویژه که این سوپر آتشفشان از زمان آخرین فورانش تاکنون، حدود 80 فوران غیرانفجاری نیز داشته که تنها منجر به تولید جریان گدازه شده و احتملا فوران های آینده اش نیز از همین دست خواهدبود.

کوه وزوویو در ایتالیا

«وزوویو» تنها آتشفشان فعال در سرزمین اصلی اروپاست که برخی از بزرگ ترین فوران های آتشفشانی در این قاره را ایجاد کرده است.

این کوه در سواحل غرب ایتالیا، مشرف به خلیج و شهر ناپل و در دهانه آتشفشان «سوما» قرار دارد. کوه وزوویو تجربه هشت فوران شدید در طول 17 هزار سال را دارد که فوران سال 79 میلادی، از معروف ترین فوران های باستانی در جهان است و ممکن است بیش از 16 هزار نفر را کشته باشد.

خاکستر، گل و سنگ حاصل از این فوران، شهر پمپئی و هرکولانیوم را مدفون کرد. پمپئی به خاطر قالب هایی که خاکستر داغ در اطراف قربانیان فوران تشکیل داده است، بسیار معروف است. مردم بیچاره به وسیله خاکستر موجود در هوا که سپس آنها را پوشاند دچار خفگی شدند که این خاکستر باعث شد به طور حیرت انگیزی جزییات لباس و صورت آنها حفظ شود.

آخرین فوران آتشفشان در سال 1944 (1323 شمسی) در جریان جنگ جهانی دوم بود که این فوران، باعث مشکلات عدیده ای برای نیروهای متفقین تازه وارد به ایتالیا شد. خاکستر و سنگ ناشی از فوران، هواپیماها را تخریب کرد و باعث خروج اجباری نیروها از یک پایگاه هوایی در آن نزدیکی شد، اما وزوویو هنوز هم خطری برای شهرهای اطراف، به خصوص کلانشهر شلوغ ناپل محسوب می شود.

وزوویو در حال حاضر خاموش است و تنها زمین لرزه های خفیف و خروج گاز از دودکش قله مرکزی آن گزارش می شود اما احتمال داده می شود که فعالیت های شدیدتر خود را در آینده ادامه خواهدداد. به گفته زمین شناسان فوران ناگهانی این کوه، هزاران قربانی بر جای خواهدگذاشت.