«پاپ جوان»؛ سریال جنجالی سورنتینو

روزنامه صبا - ترجمه از آرش واحدی: «پاپ جوان» یکی از بهترین مجموعه‌های تلویزیونی است که با همکاری شبکه‌های اچ بی‌او، چنل پلاس و اسکای ساخته شده است و قدرت فیلمساز خلاق ایتالیایی، پائولو سورنتینو را به‌نمایش می‌گذارد. سورنتینو که می‌توان او را آخرین بازمانده از فیلمسازان محبوب ایتالیایی به‌شمار آورد در کارنامه‌اش ساخت آثاری چون «زیبایی بزرگ» و «جوانی» را دارد و تا به‌حال موفق به اخذ جوایزی معتبر از فستیوال کن و رویدادی چون اسکار شده است.

سورنتینو زمانی که تصمیم گرفت در اثر بعدی‌اش به شخصیت مهمی چون پاپ بپردازد، متوجه بود که تنها مدیومی که می‌تواند این اثر را در آن عرضه کند، تلویزیون است. مدت زمان طولانی ماجرایی که سورنتینو قصد روایت آن را داشت تنها در قالب مجموعه‌ای تلویزیونی امکان‌پذیر بود و همین تصمیم‌گیری صحیح باعث شد با یکی از ارزشمندترین سریال‌های چندسال گذشته مواجه شویم.

مجموعه‌ای که بدون درنگ در رتبه برترین‌ها در عصر طلایی تلویزیون قرار می‌گیرد. جود لاو؛ بازیگر توانای انگلیسی، پس از مدت‌ها، نقش‌آفرینی بدون‌نقص و کاملی ارائه داده است و حتا می‌توان «پاپ جوان» را در کارنامه لاو با بهترین نقش‌آفرینی‌اش یعنی نقش مکمل در «آقای ریپلی با استعداد» مقایسه کرد. لاو در این اثر نقش اولین پاپ آمریکایی و جوان‌ترین پاپ تاریخ را ایفا می‌کند. شخصیتی که با نقابی از بی‌میلی به موقعیتی که به دست آورده بود تمام دنیای کاتولیک‌های جهان را دچار تحول کرد و تنها با تماشای چندین ساعت از این ماجرا می‌توان به‌درستی شخصیتی که به‌تصویر کشیده شده را شناخت.

هنگامی که از دودکش‌های واتیکان دود سفید (هنگامی که پاپ جدید انتخاب می‌شود) به آسمان برخاست هیچکس فکر نمی‌کرد یک آمریکایی جوان به‌عنوان رهبر کاتولیک‌های جهان انتخاب شده باشد. لنی بلاردو دوران کودکی عجیبی را پشت‌سر گذاشته بود و حال به‌عنوان جوان‌ترین پاپ تاریخ بشریت انتخاب می‌شد. او بچه‌ای سرراهی بود که در گردابی از تناقض‌ها گرفتار شده بود. برای پاپ جوان شیوه زندگی دیگران یا حزبی که در آن فعالیت می‌کردند اهمیتی نداشت. او ترس از خدا را مهم‌ترین رکن رستگاری انسانیت می‌دانست و وضعیت زمانه‌اش را (باتوجه به همین باور) ناشایست درنظر می‌گرفت.

او مانند رهبران دیگر کلیسای کاتولیک علاقه‌ای به نشان دادن چهره خود در انظار عمومی نداشت و از مصاحبه با شبکه‌های تلویزیونی خودداری می‌کرد. او مردم را نسبت به مشکلاتی که در جهان رخ می‌دهد مسئول می‌دانست و دلیل بروز این مشکلات را دوری دل‌ها از خدا می‌دانست. ترس از خدا را عامل اصلی پیشرفت جوامع می‌دید و در اولین سخنرانی‌اش که در تاریکی‌مطلق انجام شد، تمام مردم را برای رسیدن به این وضعیت شماتت کرد. لنی، نام پاپ پیوس سیزدهم را برای خود برگزید و با هیچ‌یک از تشکیلات‌ دیگر که قصد همکاری با واتیکان را داشتند به‌راحتی کنار نیامد.

از سویی دیگر لنی، جزو اولین پاپ‌‌هایی بود که سیگار می‌کشید و اعتماد‌به‌نفس بسیار بالایی داشت و برخلاف همتایانش به شخصی که از در ضعف با او هم‌کلام می‌شد احترام نمی‌گذاشت و در اولین فرصت او را اخراج می‌کرد. بی‌رحمی خاصی در برخورد با اشخاصی که قصد چاپلوسی‌اش را داشتند به‌خرج می‌داد و جلب‌کردن اطمینانش کاری غیرممکن به‌نظر می‌رسید. لنی گرفتار گونه‌ای افسردگی بود که نشأت گرفته از دوران کودکی و یتیمی‌اش بود.

ماجراهای مجموعه تلویزیونی «پاپ جوان» از زمانی آغاز می‌شود که او اولین روز پاپ بودنش را پشت‌سر می‌گذارد، او که می‌داند با نشستن بر چنین جایگاهی دشمن‌های زیادی برای خود به‌وجود آورده است، بدون درنگ و از موضع قدرت با تمام اشخاصی که به دیدارش می‌آیند سخن می‌گوید. در دقایق ابتدایی قسمت اول سریال شاهد آن هستیم که لنی از میز پرطمطراقی که به‌عنوان صبحانه برای او چیده شده، انتقاد می‌کند. سپس با کاردینال وویلو، وزیر امور خارجه واتیکان (فردی موذی و سیاستمدار) که قصد دارد راه کنار آمدن با قوانین را به او آموزش دهد، به‌تندی برخورد می‌کند و سرپرست پا به‌سن گذاشته‌اش خواهر ماری (دایان کیتون) که راهبه‌ای بی‌نام و نشان است را به واتیکان فرا‌می‌خواند و به‌عنوان دستیارش به دیگران معرفی می‌کند.

تمام این تصمیم‌گیری‌های عجیب پاپ جوان که تا قسمت آخر فصل ادامه دارد، باعث تعجب دیگر کاردینال‌ها، اشخاصی که در واتیکان حضور دارند و سیاستمدارهای وابسته به این ارگان می‌شود و ناگفته پیداست که پائولو سورنتینو، شوخ طبعی را به چاشنی اصلی خوراکی که در مقابل دارید، مبدل کرده است. سورنتینو با هوشمندی جهان اصلی قصه‌اش را با طنز پیش می‌برد و در کنار وقایع عجیبی که شاهد آن هستیم، همواره لبخندی بر لب خواهیم داشت.

موقعیت پیش آمده در این سریال که حضور کاردینال‌ها و اشخاص مهم دنیای سیاست از سرتاسر جهان در واتیکان را فراهم می‌کند، این بهانه را به سورنتینو داده است تا از بازیگران معتبر بین‌المللی بهترین استفاده را ببرد، حضور دایان کیتون آمریکایی‌، سیسیل دفرانسِ فرانسوی، سیلویو اورلاندو ایتالیایی و خاویر کامارا (او را از «با او حرف بزن» شاهکار پدرو آلمودوار به‌خاطر داریم) اسپانیایی، خود دلیل محکمی بر اثبات این ادعاست.

یکی از نکات تحسین‌برانگیزی که در مورد مجموعه تلویزیونی «پاپ جوان» می‌توان به آن اشاره کرد رویکرد سورنتینو در استفاده از دنیای حقیقی و خیالی در بدنه اصلی اثر است. به این ترتیب مخاطب در لحظاتی با تصورات و تخیلات شخصیت اصلی قصه همراه می‌شود و از دنیای حقیقی فاصله می‌گیرد. سورنتینو محیط داخل واتیکان را بسیار مسکوت و گاهی خسته‌کننده به‌تصویر کشیده است و این درحالی است که تصورات لنی تفاوت‌های زیادی با دنیای حقیقی دارد.

برای مثال لنی در اولین روزی که به‌عنوان پاپ انتخاب شده است در تصوراتش به‌روی بالکن مشهور کاخ می‌رود و سخنرانی بسیار تندی رو به میدان سنت‌پیتر روانه مردمی که از صبح در انتظار شنیدن نطق او هستند، می‌کند.

او فراموشکاری بندگان را بزرگ‌ترین گناه دانسته و تمام حاضران در میدان سنت پیتر را مستحق مجازات می‌داند. این تمهید سورنتینو که مرزبندی دقیقی روی واقعیت و تخیل انجام داده است به بهترین نحو توسط جود لاو اجرا شده است. لاو به‌درستی با نشانه‌گذاری مرز تخیلات شخصیتی که ایفاگر آن است را از دنیای حقیقی متمایز می‌کند، این در صورتی است که مخاطبان به‌درستی در جریان تفکرات وی قرار گرفته و از سویی دیگر عکس‌العمل حقیقی‌اش در دنیای واقعی را نظاره می‌کنند. به این ترتیب شما در میانه فصل حس همذات‌پنداری بسیار قدرتمندی با کاراکتر اصلی داستان دارید و با پیش‌رفتن قصه جهانی که لاو و سورنتینو در برابر شما قرار داده‌اند را بهتر درک می‌کنید.

به‌نظر می‌رسد پائولو سورنتینو در تصویر‌سازی‌های مجموعه تلویزیونی «پاپ جوان» استفاده‌های زیادی از شیوه انیمیشن‌سازی تری گیلیام کرده است، شخصیت‌ها به‌شدت شبیه به کاراکترهای انیمیشنی هستند و حتی از لحاظ ظاهر فیزیکی با همین تناسب انتخاب شده‌اند. برای مثال در اپیزود اول که لنی سخنرانی تندش را در خیال به پایان می‌رساند، متوجه حضور سه کاردینال قرمز‌پوش در گوشه‌ای از بالکن می‌شود.

حرکت دوربین لوکا بیگازی (فیلمبردار آثار سورنتینو) به‌خوبی حس کاریکاتوری بودن موقعیت را به مخاطب منتقل می‌کند، این در‌حالی است که این بازیگران به‌صورتی انتخاب شده‌اند که گویی از دل انیمیشن گیلیام یا تیم برتون بیرون آمده و حقیقی نیستند.

در پایان باید گفت که مجموعه تلویزیونی «پاپ جوان» فارغ از پیام‌های مذهبی و سیاسی‌ای که دارد اثری ارزشمند از حیث ساختار و بازیگری است، سورنتینو با انتخاب چنین سوژه پرحاشیه‌ای بار‌دیگر قدرت خود در مقابله با فرهنگ عامه ایتالیا را به‌نمایش گذاشته است. سورنتینو با «زیبایی بزرگ» خوشگذرانی و فرهنگ تنبلی کشورش را زیر ذره‌بین گذاشت و با قدرت آن را نقد کرد. حال با مجموعه «پاپ جوان» قدمی بزرگ‌تر برداشته و کینه‌جویی مذهبی سوءاستفاده‌گران در کشورش را به باد انتقاد گرفته است. «پاپ جوان» مانند دیگر آثار سورنتینو گزارشی از یک موقعیت است.

موقعیتی که در میان تلخی و طنز برهه‌ای از زندگی مردم ایتالیا (در این‌جا کاتولیک‌ها) را به‌تصویر می‌کشد. «پاپ جوان» سوال‌های زیادی برای مخاطبانش به‌وجود می‌آورد و با این‌که از زبان تندی در مطرح کردن برخی مسائل استفاده کرده اما احترام طیف‌های مختلف مخاطبان را نگاه داشته و سعی دارد در کنار زیبایی‌های بصری که نمایش می‌دهد پرسش‌هایش را مطرح کند. «پاپ جوان» جزو معدود مجموعه‌های تلویزیونی عصر حاضر است که می‌توان آن را دو‌دهه دیگر هم تماشا کرد و از روایتی که ارائه می‌دهد بی‌شک لذت برد.