تعداد کشته‌ های زلزله تهران یک رکورد خواهد بود

رویداد ۲۴: پدر علم زلزله‌شناسی ایران بر این عقیده است که تهران دیگر جای زندگی نیست و به دلیل جمعیت بالا و ساخت‌وسازهای فراوانی که در پایتخت صورت گرفته است اگر زلزله‌‌ای در این استان رخ دهد از منظر کشته و تخریب شاهد یک رکورد در کل جهان خواهیم بود.

زلزله اخیر کرمانشاه که قدرت زیادی هم داشت، بار دیگر نگرانی‌ها در خصوص وقوع زلزله در تهران را تشدید کرد.

سال‌هاست که همگان از وقوع زلزله در تهران سخن می‌گویند. زلزله‌ای که اگر رخ دهد به‌احتمال زیاد کشته‌های آن میلیونی خواهد بود و هیچ نهاد و ستادی هم نمی‌تواند جلوی آن را بگیرد.

به گفته‌ بسیاری از مسئولین و کارشناسان هر ۱۵۰ سال یک‌بار یک زلزله مهیب و با قدرت بالای ۷ ریشتر تهران را به لرزه در می‌آورد، اکنون نیز از آخرین زلزله در تهران ۱۸۵ سال می‌گذرد که هرچه به جلو می‌رویم احتمال شدت و حدت زلزله هم قطعاً بیشتر خواهد شد.

پایتخت ایران، سال‌هاست که به دلیل وجود امکانات مختلف، محلی برای هجوم جمعیت از سایر استان‌ها و روستا‌ها شده است. به تبع افزایش جمعیت در تهران، ساخت‌وسازها نیز گسترش یافته به‌طوری‌که اکنون با تهرانی متراکم از جمعیت و ساختمان مواجه هستیم که کوچک‌ترین اتفاقی در آن طبعاً تبعات و خسارات جبران‌ناپذیری را در پی خواهد داشت.

حتماً آتش‌سوزی در ساختمان پلاسکوی تهران را به‌خوبی به یاد دارید، ساختمانی تجاری که در پی یک آتش‌سوزی به‌صورت کامل تخریب شد و ۱۹ نفر را هم با خود به کام مرگ کشاند. اتفاق پلاسکو به خوبی نشان داد که کشور ما از ضعف مدیریت بحران رنج می‌برد؛ همه ارگان‌ها و سازمان‌های تهران گرد هم آمدند تا بعد از یک هفته توانستند اجساد را از آن خارج و آوار برداری‌ها را انجام دهند؛ محدوده‌ خیابان جمهوری یعنی محل استقرار ساختمان پلاسکو تا مدت‌ها مسدود بود و مردم را در رفت و آمدها دچار مشکل کرده بود. بله یک ساختمان فرو ریخت و کل تهران درگیر آن شدند؛ حال کمی فکر کنید که اگر زلزله‌ای در تهران رخ دهد چه می‌شود. شاید در آن شرایط بهترین کار ممکن این باشد که دور تا دور تهران را دیوار بکشیم و برویم در جای دیگر، یک تهران جدید بسازیم.

حادثه ساختمان پلاسکو و زلزله کرمانشاه و پیش از آن اتفاقات دیگری که در کشور رخ داده، همه و همه حاکی از آن است که کشور ما از نبود تمهیدات ویژه و مدیریت بحران رنج می‌برد. مسئولان مربوطه بهتر است با سرلوحه قرار دادن این قبیل اتفاقات سریعاً به دنبال راه‌کارهای اساسی در خصوص مدیریت بحران باشند؛ مدیریتی که خود در زمان مدیریت «غافلگیر» و «بحرانی» نشود.

بهرام عکاشه، پدر علم زلزله‌شناسی در گفت‌وگو با رویداد۲۴ با اشاره به زلزله اخیر کرمانشاه و نگرانی‌های موجود در خصوص وقوع یک زلزله مهیب در تهران، گفت: در تهران هر روز زلزله‌ای یک الی دو ریشتری می‌آید و زلزله‌های زیر یک ریشتری تقریباً هر دقیقه و هر ساعت تهران را می‌لرزاند.

عکاشه با بیان اینکه تهران از منظر زمین‌لرزه یک منطقه فعال است، خاطرنشان کرد: فعال بودن منطقه البرز که در دامنه جنوبی آن تهران قرار دارد کاملاً مشهود و مشخص است و دلایل آن هم روشن و نمایان است. کوه‌های البرز هر ساله یک میلی‌متر رشد می‌کنند و بالا می‌روند. رشد کوه‌های البرز زائده حرکت صخره‌ شمالی است یعنی دریای خزر زیر خشکی می‌رود و باعث بالا رفتن کوه‌های البرز می‌شود. به همین دلیل زلزله‌خیز بودن منطقه البرز زائده حرکت صفحه شمال و صفحه مقاوم مرکزی ایران است.

این کارشناس با بیان اینکه زلزله‌خیزی کشورمان یکسان نیست، تصریح کرد: زلزله‌خیز بودن البرز مرکزی با البرز شمال شرقی و شمال غربی کاملاً متفاوت است. زلزله‌خیزی زاگرس که در کرمانشاه آمد و تا بندرعباس هم کشیده شد یک موضوع و ریتم دیگری دارد. در خصوص تهران باید بگویم که ما سه تهران داریم. تهران شهرداری، تهران بزرگ‌تر و یک پهنه تهران که تمام شهرک‌های اطراف هم جزئی از تهران محسوب می‌شوند. به‌هرحال در پهنه تهران در طول تاریخ بارها و بارها زلزله‌های مهیبی رخ داده است و باید بگویم امکان وقوع زلزله با قدرت بالای ۷ ریشتر در پهنه جنوبی البرز امکان دارد رخ دهد. منطقه جنوب تهران به دلیل سست بودن زمین و آبی که در آنجا هست از یک سو و سازه‌هایی که مقاوم نیستند از سوی دیگر، در برابر زلزله بسیار آسیب‌پذیر است. در منطقه البرز، خانه‌ها کمی مقاوم‌تر هستند ولی زلزله‌خیزی آن شدیدتر و مستعد زلزله‌های بالای ۷ ریشتر است.

بهرام عکاشه با تأکید بر اینکه تجربه نشان داده است که در خصوص زمین‌لرزه در تهران یک ریتم ۲۰۰ ساله دارد، خاطرنشان کرد: آخرین زلزله‌ای که در منطقه شرق تهران رخ داد در حدود ۱۸۵ سال گذشته بوده است، به همین دلیل معتقدم که ما باید گوش به زنگ باشیم هرچند که زمین عدد و رقم سرش نمی‌شود، اما طبق برنامه‌ریزی و اعداد و ارقام قابل‌اعتمادی که طی بررسی‌ها به دست آورده‌ایم در ۱۵ سال آینده باید منتظر وقوع یک زلزله پرقدرت در تهران باشیم. متأسفانه تهران بسیار آسیب‌پذیر است.

این متخصص زلزله و زمین‌شناسی ادامه داد: من در چند سال گذشته مطلبی را نوشتم و اعلام کردم که در صورت وقوع زلزله، تهران از بین خواهد رفت. سازمان امنیت ملی از من درخواست کرد که دلایلم را برای این موضوع اعلام کنم، من نیز دلایلم را بازگو کردم و بعد از یک الی ۲ هفته سازمان امنیت ملی کشور، یک کپی از دستور رئیس‌جمهور را برای من فرستاد که رئیس‌جمهور وقت آقای خاتمی، در آن به ۶ وزیر خود دستور داده بود که این دلایل را بررسی کنند و به پیشنهادهای من برای جلوگیری از این اتفاق عمل کنند. من در این خصوص ۳ پیشنهاد مطرح کردم، ابتدا اینکه افراد کلیدی کشور در خانه‌های بسیار مقاوم ساکن باشند زیرا هیچ علاقه‌ای ندارم که کشور بدون صاحب باشد. پیشنهاد بعدی من این بود که برای شهر تهران مدیریت بحران ایجاد کنید و پیشنهاد سوم بنده هم این بود که اگر امکان دارد پایتخت را یا چند تکه کنید و یا به‌طورکلی پایتخت را تغییر دهید.

عکاشه ادامه داد: در زمان ریاست‌جمهوری احمدی‌نژاد بر کشور، تصمیم بر این گرفته شد که پایتخت را به شمال شرق منتقل کنند و من نیز به ایشان گفتم که شمال شرق از تهران بدتر است. به‌هرحال پایتخت در همین تهران باقی ماند و هیچ مدیریت بحرانی هم برای آن ایجاد نشد. متأسفانه ستاد مدیریت بحرانی که اکنون در کشور داریم فقط بر روی کاغذ است و به جرات می‌توان گفت که اگر اتفاقی در تهران رخ دهد از لحاظ کشته و تخریب‌ها یک رکورد در سراسر جهان خواهیم بود. البته امیدواریم این اتفاق رخ ندهد.

پدر علم زلزله‌شناسی با اشاره به ساخت‌وسازهای نامناسب و تراکم سازه و جمعیت در تهران، خاطرنشان کرد: تهران اصلاً شرایط خوبی ندارد. به شهر تهران در ۷ الی ۸ سال گذشته نگاه کنید، چه کسی مجوز این ساخت‌وسازها را داده است؟ پس به نظر می‌رسد یک افرادی در رأس کار بودند و که باهم خویشاوند هستند. و این کارهایی که به عقیده من جرم است را انجام دادند و تهران را به یک هیولا تبدیل کرده‌اند. اگر زلزله‌ای رخ دهد و اتفاقی در تهران بیافتد نه ستاد بحران و نه هیچ نهاد دیگری نمی‌توانند کاری از پیش ببرد.

بهرام عکاشه با تأکید بر اینکه تهران جای زندگی نیست، گفت: با این حجم از جمعیت و ساختمان‌هایی که در تهران وجود دارد به نظر می‌رسد تهران دیگر جای زندگی نیست و باز هم معتقدم که پایتخت باید تغییر کند تا تهران به مرور خلوت شود. پایتخت را باید به سمت مناطق مرکزی ایران مانند اراک ببرند. چه اشکالی دارد اگر پایتخت چند تکه شود؟ اکنون کشورهای مانند مالزی، ژاپن و غیره پایتخت‌شان چند تکه است و قدرت و جمعیت کاملاً پخش شده‌اند. تقریباً همه مراکز استان‌های ما مثل تهران، مشهد، تبریز، شیراز و ... به شدت آسیب‌پذیر هستند و هجوم جمعیت هم مسئله را بغرنج‌تر کرده است.