فراز و فرود بازار بورس در سالی که گذشت

روزنامه اعتماد نوشت: مي گويند بورس به عنوان دماسنج اقتصادي مي‌تواند ترسيم‌كننده مناسبي از مسير پيش روي اقتصاد در آينده باشد. موضوعي كه اگر چه در كشور ما هنوز به عنوان يك بازار شفاف و قابل اتكا در بين عوام شناخته نشده است اما تغيير نگاه‌ها به سمت بازار شيشه‌اي موجب شده تا بخش زيادي از برنامه‌هاي دولتي بر پايه بازار بورس تدوين شود. از جمله پرداخت اوراق مشاركت به جاي بدهي‌هاي دولتي و نقد شوندگي آنها در بورس كه موجب شد تا توجه‌ها به اين بازار بيشتر شود.

تداوم اين برنامه‌ها و پرداخت سود سهام عدالت در كنار فروش اوراق، اسناد خزانه و... موجب شده تا چشم‌انداز بازار بورس در سال‌هاي آتي پررنگ‌تر از چيزي باشد كه هم‌اكنون پيش روي اقتصاد است.

در همين حال كارشناسان نيز معتقدند كه چشم‌اندازي كه بازار بورس از ساختار اقتصادي به تصوير مي‌كشد نيز برنامه‌ريزي‌هاي آتي را سهل‌الوصول‌تر مي‌كند. بازار بورس با هدايت پس‌اندازهاي افراد به سمت سرمايه‌گذاري مولد نقش مهمي را در افزايش توليد داخلي، افزايش درآمد ملي و طبيعتا بهبود وضعيت اقتصادي ايفا مي‌كند.

بورس اوراق بهادار به عنوان يكي از اركان اقتصادي از طريق جمع‌آوري منابع و جذب و هدايت پس اندازها و نقدينگي سرگردان و پراكنده در اقتصاد به سوي مسيرهاي بهينه در رشد و توسعه كشورها مورد استفاده قرار مي‌گيرد رويكردي كه در برخي كشورها منجر كارايي بهتر بازار شده است.

كارا بودن بازار از اهميت زيادي برخوردار است، زيرا در صورت كارا بودن بازار سرمايه، هم قيمت اوراق بهادار به درستي و عادلانه تعيين مي‌شود و هم تخصيص سرمايه كه مهم‌ترين عامل توليد و توسعه اقتصادي است به صورت مطلوب و بهينه انجام مي‌گيرد.

تازه‌ترين گزارش‌ها از ميزان جذب سرمايه‌گذاري دولتي و خصوصي در سال ٩٦ نشان مي‌دهد كه عدم موفقيت دولت در اين بخش موجب شده تا پيش‌بيني‌ها از بازارهاي مالي در سال‌هاي آينده با رشدهاي محدودي خبر دهند. اتفاقي كه مي‌تواند با تاثير‌گذاري بازار سرمايه و كاهش ريسك سرمايه‌گذاري در بازارهاي مالي پيش‌بيني‌ها را تغيير دهد.

نيم‌نگاهي به شاخص‌هاي بورسي در سال ٩٦ اگر چه روالي منظم و در عين حال با فراز و فرودهاي متناوب را نشان مي‌دهد اما همچنان خبر از عدم موفقيت تالار شيشه‌اي در اقتصاد ايران مي‌دهد. بازاري كه مي‌تواند روزي به محل اصلي دادوستدهاي اقتصاد تبديل شود.

در سال ٩٦ و با روي كار آمدن دولت دوازدهم شاخص‌هاي بورس اگر چه همچنان بر مدار قبلي طي مسير مي‌كرد اما توجه به بازارهاي مالي و ورود برخي كالاها به اين بازار موجب شد تا ترددها در بازار بورس بيشتر از قبل باشد. روالي كه حتي با ورود كالاهاي جديد به بازار بورس پيش‌بيني‌ها را به سمت افزايش حضور و تداوم داد و ستد در اين بازار سوق مي‌دهد.

بررسي كارنامه بورسي دولت يازدهم و دوازدهم در سال ٩٦ خبر از تداوم رقص شاخص‌ها در تالار بورس مي‌دهد با اين تفاوت كه شايد نتوان براي اين بازار همچون بازار ارز و طلا جهش خاصي را ذكر كرد.

بهار تحت تاثير انتخابات

سه ماه نخست سال ٩٦ و درگيري كشور در جريان انتخابات ٩٦، موجب شد تا رقص نزولي شاخص‌ها تداوم خاصي داشته باشد. البته از همان ابتدا هم قابل تصور بود كه گزارش‌هاي عملكرد چهار ساله دولت مي‌تواند شاخص‌هاي بورسي را تحت تاثير قرارداده و روال خاصي را در بازار بورس حاكم كند. بورس تهران كه سال خود را با افت۲ درصدي شروع كرده بود با كمي درصدي نشان داد كه تمايل دارد صدرنشين بازار اقتصادي باشد. تا شايد كمي افت سال ٩٥ را جبران كند.

تالار شيشه‌اي سال ٩٥ را پس از افت و خيزهاي فراوان، با ٣,٧ درصد كاهش و در ارتفاع ٧٧٢٣٠ واحدي پايان داده بود و حالا خيز جديدي براي جبران سال گذشته آغاز كرده بود.

دومين ماه سال با گرم‌تر شدن بازار انتخابات و تاثير‌گذاري شديد‌تر گزارش‌هاي اقتصادي بر شاخص‌ها همراه شد و موجب شد تا با وجود اهرم‌هايي چون نفت و تحولات قيمت‌هاي جهاني و...، بيشتر نگاه سهامداران و فعالان بازار به سمت دوازدهمين دوره انتخابات رياست‌جمهوري باشد. البته همان‌طور كه پيش‌بيني مي‌شد فعالان بازار در همان مسيري قدم گذاشتيد كه پيش‌بيني مي‌شد و در نتيجه‌ فعالان بودند كه به سمت فروش دارايي و خروج موقت تا روشن شدن نتيجه انتخابات حركت كردند.

اگر چه طبق تجربه گذشته پيش‌بيني مي‌شد كه تا پايان انتخابات و تعيين رييس دولت دوازدهم بازار بورس به سمت فريز معاملات پيش خواهد رفت و در نتيجه شاهد كاهش معاملات خواهيم بود. روالي كه حتي موجب شد تا بورس از رقباي خارجي عقب بماند.

به هر روي در نهايت در كارنامه سه ماهه نخست سال ٩٦ و در هفته انتهايي خرداد ماه شاخص كل با كاهش ٠,٤ تا ارتفاع ٧٨٧٣٦ واحد رشد كرد و اين درحالي بود كه اين شاخص نسبت به ماه گذشته با افت ١.١ درصدي و نسبت به سال گذشته با افزايش ٧.٦ درصدي همراه بود.

تابستان سخت تالار

دومين فصل سال ٩٦ با ثبات بيشتري آغاز شد. با تعيين تكليف انتخابات دولت دوازدهم رايزني‌ها براي حضور وزراي جديد در كابينه دوازدهم و بقاي وزراي قبلي موجب شد تا هر نوع خبري در اين خصوص بازار بورس را كه بازاري شفاف است تحت تاثير خود قرار دهد. به گونه‌اي كه حتي روال مديريت‌هاي گذشته گزينه‌هايي كه براي تصدي پست وزارت در دولت دوازدهم مطرح مي‌شدند نيز توانست ولو مقطعي و بسيار نادر شاخص‌ها را به لرزه اندازد.

اين امر باعث شد تا در تيرماه، بورس تهران با نوسانات رو به پايين شاخص كل مواجه شده و از همان نخستين هفته تابستان شاهد تمايل به سير نزولي شاخص‌ها باشيم. روالي كه با ثبت كاهش ٢٦ واحدي و ٠,٠٣ درصدي شاخص كل در هفته نخست تير ماه آغاز و در نهايت در تير ماه شاخص كل را به ٧٨٦٣٢ واحد رساند تا نشان دهد كه شرايط براي خريد و فروش سهام مساعد نيست. اين روال طي سه ماه تابستان تداوم يافت و با جدي‌تر شدن حضور برخي مديران قديمي در كابينه دوازدهم در شهريور ماه، شاخص‌ها كمي‌صعودي شدند تا اينكه با ادامه سياست‌هاي خاص دولت مبني بر كاهش سود بانكي، شاخص كل بالاخره صعودي شد و تالار شيشه‌اي تابستان را با ثبت شاخص كل ٨٥٨٣٢ واحدي به پايان رساند.

پاييز و خوش نشيني بورس

سومين فصل سال ٩٦ اگرچه با پشتوانه دو فصل خاص شروع شده بود اما روال با ثبات‌تري را نشان مي‌داد. نه خبري از انتخابات بود و نه خبري از تغيير و تحولي كه بازار را با شوكي جديد مواجه كند. اگر چه فعالان بازار بر غير قابل پيش‌بيني بودن اين بازار صحه مي‌گذارند اما اميدواري‌ها از بازار با ثبات موجب شد تا بازار بورس در پاييز با ثبات‌تر و صعودي‌تر از دو فصل قبل خود باشد.

بازار بورس در پاييز با توجه به روال مثبت و صعود بورس‌هاي جهاني و رشد تسهيلات پرداختي شبكه بانكي در ٥ماهه نخست سال ٩٦، موجب شد تا ارزش بازار بورس و فرابورس خوش‌نشين‌تر از دو فصل قبلي ادامه يابد. البته ناگفته پيداست كه اين رشد در مقايسه با وضعيت سال ٩٥ روال كاهشي را نشان مي‌دهد اما در مقايسه با دو فصل قبل جاي اميدواري بيشتري را به فعالان بازار داد.

در اين فصل بود كه بورس كالاي تهران با جهش ٩ درصدي مواجه شد. رشد نرخ جهاني شاخص دلار و افزايش كسري تجاري، در كنار كاهش در صادرات نفت، موجب شد تا دلار مانند ماه‌هاي گذشته روندي روبه‌رشد با شيب ملايمي داشته باشد. با رشد قيمت‌هاي جهاني كالاهاي اثرگذار بر بورس تهران و شركت‌هاي كالامحور داخلي سود بالايي به دست آورند. البته نرخ ارز داخلي هم بر اين سودآوري تاثيرگذار بود.

و درنهايت در آخرين هفته از آذرماه شاخص كل بورس تهران، با مسيري صعودي مواجه شد تا پيش‌بيني‌ها از ثبات در اين بازار محقق شود. جريان بازار در پايان معاملات هفته انتهايي آذر ماه منجر به افزايش ٠,٢ درصدي شاخص كل شد و به اين ترتيب شاخص كل به ارتفاع ٩٥٥٠٨ واحد رسيد. شاخص كل نسبت به ماه گذشته با افزايش ٠.٤ درصدي و نسبت به سال گذشته با افزايش ١٣.٩ درصدي مواجه شد.

زمستان

آخرين فصل سال در حالي آغاز شد كه بورس تهران با شرايط خوبي آخرين فصل سال را آغاز كرده بود و اين امر موجب شد تا هفته نخست دي‌ماه براي بورس تهران با صعود خوب شاخص كل همراه باشد، به‌طوري كه اواسط هفته اول اين ماه شاخص كل بازار به ٩٨٣٥٨ واحد رسيد. البته به فاصله يك هفته شاخص كل بازار با افت ٢درصدي به ٩٥٥٦١ واحد رسيد. با اين حال و تمام پيش‌بيني‌هايي كه از بازار بورس مي‌شد اما اين بازار دومين ماه از زمستان را نيز با كمي افت پشت سر گذاشت؛ بازاري كه با ارزش ٣٩١١١١٣ ميليارد ريالي آغاز شده بود با رشد ٢١,٤٦ درصدي به پايان رسيد و شاخص كل بازار بورس با ٠.٧ درصد كاهش به ٩٨.١٤٩ رسيد.

امري كه به نظر مي‌رسيد به دليل زيان بخش زارعت ايجاد شد. در اين ماه بود كه بخش زراعت با افت در معاملات، ضرر زيادي را به بورس‌بازان تحميل كرد. در كنار اين موضوع ارايه بسته پيشنهادي دولت براي كاهش نوسات دلار در هفته پاياني بهمن ماه را نيز نمي‌توان در شاخص‌هاي بورسي بهمن بي‌تاثير دانست. امري كه موجب شد تا تبعات افزايش نرخ بهره ٢٠ درصدي بانكي بازار سرمايه را متاثر كند و به مرور بسياري از سهامداران بورس از اين بازار سرمايه خارج شوند. پيش از اين نيز به سبب بالارفتن ميزان نوسانات در خريد و فروش دلار و طبيعتا بالا رفتن احتمال سوديابي افراد بازار سرمايه متاثر از سياستگذاري‌‌هاي دولت شده بود.

البته نمي‌توان زمستان بورس را بررسي كرد و تاثير رواني سخنراني‌هاي ترامپ در خصوص اعمال تعرفه‌هاي سنگين‌تر براي ورود آلومينيوم و فولاد به امريكا آن هم با شعار حمايت از كارخانه‌هاي توليدي كشور سبب شد تا چشم بسياري از افراد به نوسانات قيمت اين كالاها در بازار بورس باشد، تا جايي كه بسياري از افراد افزايش در قيمت اين كالاها را ناشي از اعمال همين سياست ‌مي‌دانستند و به دنبال عواقب سخت‌تر آن بودند. با اين وجود كارشناسان بورس براين باور بودند كه اين افزايش قيمت پيش‌آمده نتيجه اتخاذ سياست افزايش در نرخ بهره‌اي بوده است كه در امريكا اعمال شده است.

تالار شيشه‌اي در حالي روزهاي پاياني خود را پشت سر مي‌گذارد كه شاخص‌ها همچنان رقص خود را حفظ كرده‌اند و در حالي كه در آخرين چهارشنبه سال با كاهش شاخص مواجه بوديم اما آخرين شنبه سال را با رشد ٥١ واحدي پشت سر گذاشت و شاخص كل، قيمت و بازده نقدي بورس اوراق بهادار تهران (تدپيكس) در پايان معاملات با افزايش ٥١ واحدي روي رقم ٩٥ هزار و ٥٧٧ واحد ايستاد تا نشان دهد بازار بورس همچنان غيرقابل پيش‌بيني‌ترين بازار است كه مي‌تواند با برنامه‌ريزي منسجم و ثبات اقتصادي بهترين بازار سرمايه‌گذاري باشد.