اردوغان چگونه ترکیه را شیفته خود کرده است؟

روزنامه شهروند نوشت: دونالد ترامپ با توییت‌هایش و رئیس‌جمهوری ترکیه با سخنرانی‌هایش معروف است. رجب طیب اردوغان، رئیس‌جمهوری ترکیه، در هر روز هفته تا ٣ بار سخنرانی می‌کند و همین شخصیت کاریزماتیک و سخنان جنگجویانه‌اش، ابزار اصلی موفقیت اوست.

به‌گزارش نیویورک‌تایمز، او طرفداران دموکراسی را «مزدور» توصیف می‌کند و وزیر خارجه آلمان را با تمسخر، یک «فاجعه» می‌نامد. او به همان سادگی که حرف می‌زند، شعرهای محلی می‌خواند، دشمنانش را در میان مردم به نام صدا می‌زند و شخصیت او در سخنرانی‌هایش از یک عابد و زاهد به یک سخنران خشمگین، دایما درحال چرخش است. حتی پس از گذشت ١٥سال، آقای اردوغان طوری رفتار می‌کند و حرف می‌زند که انگار در کارزار انتخاباتی است. مهارت‌های سخنوری او در نگاه مخالفانش نیز قابل توجه است و تقریبا هر روز به موضوع اصلی گفت‌وگوها تبدیل می‌شود. او همچنان مشهورترین سیاستمدار ترکیه است و آمادگی انتخاب‌شدن مجدد را دارد. نظرسنجی‌ها نشان می‌دهند که او بیش از ٤٠‌درصد حامی دارد.

او بسیاری از این شهرت را مدیون حضور رسانه‌های وابسته به دولت است. شیوه سخنرانی او هم البته بسیار در این شهرت دخیل است. طرفدارانش سخنان او را الهام‌بخش و مخالفانش، آن را تفرقه‌انگیز می‌دانند. در این میان، آقای اردوغان، کاملا شبیه بسیاری از رهبران خودکامه در جهان حرف می‌زند و شیوه تحت‌تأثیر قرار دادن مردم عادی که احساس می‌کنند سال‌ها نادیده انگاشته شده‌اند را پیدا کرده است. سخنرانی‌های اردوغان، غالبا از چندین شبکه تلویزیونی که بیشتر آنها وابسته به دولت هستند، به صورت زنده پخش می‌شوند. صدای او در زمان سخنرانی در همه کافه‌ها، خانه‌ها و مراکز دولتی در سراسر کشور شنیده می‌شود. حرف‌های مورد علاقه او، حمله به مخالفانش است؛ چه مقامات آمریکایی باشند، چه اروپایی و چه نخبگان لیبرال سیاسی.

از نگاه حامیانش، اردوغان مانند یک پدر، برادر یا مرد همسایه حرف می‌زند. طرفدارانش اغلب می‌گویند: «او یکی از ما است.» او نیز، هرآنچه را که به فکرش خطور می‌کند، بر زبان می‌آورد، آن‌هم با زبانی روزمره و عامیانه؛ درست مانند مردم کوچه‌و بازار.

آقای اردوغان تابستان گذشته در اوج تنش‌های کشورش با آلمان در منطقه دنیزلی ترکیه خطاب به طرفدارانش گفت: «حالا آنها یک وزیر خارجه دارند و خدای من، عجب وزیر فاجعه‌ای است!» او گفت: «تو فکر می‌کنی کی هستی که اینطور با رئیس‌جمهوری ترکیه یا وزیر خارجه ترکیه حرف می‌زنی؟‌ها؟ جایگاهت را بشناس!» «او می‌خواهد به ما درس بدهد! تاریخ سیاسی کشور شما چه بوده؟ چه تمدنی دارید که می‌خواهید به ما درس بدهید؟» «آسلی آیدین‌تاش‌باش»، خبرنگار پیشین ترکیه و یکی از اعضای شورای روابط خارجی اروپا می‌گوید: «اردوغان همواره پر از سورپرایز است. او برایش مهم نیست که مردم از سخنانش شوکه شوند.»

اردوغان همچنین افرادی که حامیانش آنها را دوست ندارند را نیز مورد انتقاد قرار می‌دهد. او معترضانی را که در تظاهرات دموکراسی‌خواهی در استانبول شرکت کردند را «غارتگر» نامید و حتی شیوه مشروب‌خوردن آنها را نیز به تمسخر گرفت: «آنها تا زمانی که بالا بیاورند، می‌نوشند!» آقای اردوغان همچنین از شعر و داستان‌هایی از زندگی پیامبر اسلام، الهام می‌گیرد. او صدای خود را به احترام سربازان کشته‌شده پایین می‌آورد و سپس دوباره برای غرور ملی بالا می‌برد.

اصول مذهبی بخش اعظمی از دوره تحصیلی اردوغان است. او در یک مدرسه مذهبی که برای رهبران مذهبی و مفتیان بوده، درس خوانده است. لیبرال‌ها و سکولارها، از اردوغان به خاطر سخنان تفرقه‌انگیز او یا تبلیغ دین در سخنان سیاسی‌اش، انتقاد می‌کنند؛ با این حال، این دقیقا همان چیزی است که طرفداران اسلام‌گرای اردوغان مایلند که بشنوند. خانم آیدین‌تاش‌باش می‌گوید: «برای محافظه‌کاران، اردوغان کسی است که از شیوه زندگی آنها دفاع می‌کند.»

رجب طیب اردوغان طوری صحبت می‌کند که انگار درحال خواندن متنی از روی یک کاغذ است. در هر سخنرانی او، لحظاتی وجود دارد که هر شنونده‌ای را مسحور کند. وی در سخنرانی‌اش گاهی به‌طور مستقیم به صورت اظهارات استفهامی کسی را مورد هدف قرار می‌دهد. به‌خصوص زمانی‌که از اتحاد آمریکا با یگان‌های مدافع خلق کرد سوریه که مرتبط با تروریسم می‌داند، صحبت می‌کند: «هی آمریکا! چند بار باید ازت بپرسم؟ تو با مایی یا با گروه‌های تروریستی؟»

اردوغان در یکی از سخنرانی‌های اخیر خود با اشاره به وضع غوطه شرقی گفت: «آیا شما می‌توانید آنچه در غوطه اتفاق می‌افتد را تحمل کنید؟ سازمان ملل قطعنامه صادر کرده است؛ این قطعنامه به چه دردی می‌خورد؟ لعنت به قطعنامه شما!» او با اشاره به ٥عضو دایمی شورای امنیت گفت: «شما فقط ٥نفرید و حقه‌بازید!» آیدین‌تاش‌باش سبک سخنرانی و اظهارات اردوغان و همچنین رابطه‌اش با حامیانش را با سخنرانی‌های ترامپ و هوادارانش مقایسه می‌کند. وی می‌گوید: «حامیان اردوغان همیشه می‌گویند که وی باهوش است. در عصری که سیاست‌ها به دقت نوشته شده و به خوبی در پیام‌ها طراحی شده‌اند، سخنان سخنوران می‌تواند شما را تحت‌تأثیر قرار دهد، خصوصا اگر شما احساس تنفر یا خشم داشته باشید، این احساس‌ها در شما تازه‌تر می‌شوند.»

مخالفان سیاسی نیز که در طول سال‌های گذشته عملکرد اردوغان و اظهاراتش را دیده‌اند، به استعداد و مهارت وی اذعان کرده‌اند حتی اگر این سبک را دوست نداشته باشند. «آیهان بیلگن»، سخنگوی حزب اپوزیسیون کردهای ترکیه می‌گوید: «رویکرد وی هماهنگی قابل توجهی با جناح‌های راستی، پوپولیست‌ها و سیاستمداران اقتدارگرا دارد. او خواهان یک رویکرد سیاسی است که جامعه را تغییر داده و تنش‌ها را افزایش دهد.»

بیلگن می‌گوید: اردوغان همواره شخصیت جنگ‌طلبانه خود را از همان روزهای اول حضورش در سیاست نشان داده است. او همواره تنش ایجاد و تلاش کرده است که درباره همه چیز بحث کند و در تنش‌ها کنترل را

به دست گیرد. آقای اردوغان، همواره احساسات ناسیونالیسمی را با مبانی دینی تلفیق و در سخنرانی‌هایش استفاده می‌کند. او امروز، بیش از هر زمان دیگری این کار را انجام می‌دهد، خصوصا پس از حمله ترکیه به منطقه کردنشین عفرین در سوریه. او اخیرا در مورد یکی از عملیات‌های نظامی ترکیه در سوریه گفت: «بدون‌شک، پیروزی از آن ما است و این پیروزی، از جانب خداست.» اردوغان همچنین در یکی از سخنرانی‌هایش این شعر را در مورد سربازان مجهول‌الهویه خواند: «زمینی که شما را در آن به خاک سپرده‌اند، شناخته ‌شده است. پرچمی که شما آن را در دست دارید، شناخته‌ شده است. چه کسی می‌گوید شما ناشناخته و مجهول‌الهویه هستید؟»

جامعه ترکیه به‌خصوص بعد از رفراندوم ‌سال گذشته میلادی به دو قسمت تقسیم شده است. رفراندومی که جامعه را به ٥١ و ٤٩‌درصدی تقسیم کرد. یعنی تقریبا به همان اندازه که مردم تحت‌تأثیر سخنان اردوغان قرار می‌گیرند، مردمی هم هستند که از حرف‌های او خسته شده‌اند. یک فروشنده در استانبول می‌گوید: «او همیشه داد و فریاد می‌کند.»

همچنین مرال آکشنر، سیاستمدار اپوزیسیون که خود را برای به چالش کشاندن اردوغان در انتخابات پیش‌ روی ریاست‌جمهوری آماده می‌کند، سخنرانی‌های بدون پایان رئیس‌جمهوری را در پیامی در توییتر مسخره می‌کند. وی در توییتی نوشت: «من می‌خواهم در این پیام، اردوغان را مورد خطاب قرار دهم. رفیق، لطفا برای لحظه‌ای آرام بگیر و اندکی از زمان خود را برای خانواده‌ات اختصاص بده و در خانه بنشین.» او ادامه داد: «لازم نیست که تو درباره هر مساله‌ای صحبت کنی یا در همه جا دست اشاره خود را به‌عنوان تهدید بالا بگیری. اندکی در خانه بنشین و استراحت کن. این‌گونه هم خودت نفس راحتی می‌کشی، هم ما و هم ترکیه.»