سامانه ای که همه ایرانی ها باید چک کنند

هفته نامه عصر ارتباط - نادر نینوایی: از زمانی که یکی از اپراتورهای موبایل با بی توجهی به ثبت مشخصات خریداران سیم کارت ها، به فروش سیم کارت اقدام کرد، سیم کارت های بی هویت زیادی به دست سوداگران، مزاحمان تلفنی و سوءاستفاده کنندگان از این سیم کارت ها افتاد که مشکلات اقتصادی، قضایی و امنیتی مضاعف به کشور و مردم تحمیل شده و هنوز هم می شود.

اگرچه آمار دقیقی از تعداد سیم کارت های بی هویت اعلام نمی شود اما تا سال گذشته برخی برآوردها حاکی از وجود 8 تا 11 میلیون سیم کارت بی هویت در کشور بود. به همین منظور سال گذشته رگولاتوری در چند مرحله ضرب الاجل هایی برای قطع سیم کارت های فاقد کد ملی اعلام کرد. اگرچه در این مرحله ظاهرا سیم کارت های فاقد کد ملی قطع شدند اما همچنان این دغدغه وجود داشت که سوءاستفاده کننده از سیم کارت های بی هویت با در اختیار داشتن کد ملی فردی که بدون اطلاعش سیم کارت به نام او ثبت شده است، از سیم کارت او سوءاستفاده کند.

کما اینکه چند روز قبل و تنها در یک نمونه کشف شده، رییس پلیس فتا اعلام کرد در حال حاضر فردی در کشور وجود دارد که بدون اطلاع خودش و با جعل و سوءاستفاده از عنوان وی، بیش از 11 هزار سیم کارت به نامش ثبت و فعال شده است.

به این ترتیب از آنجایی که احتمال می رفت برخی فروشندگان سیم کارت یا افراد، با سوءاستفاده از کپی کارت ملی که از خریداران سیم کارت ها در اختیار داشته اند بدون اطلاع افراد اقدام به ثبت سیم کارت به نام آنها و فروش بکنند، انتظار می رفت تا امکانی اندیشیده شود تا از طریق آن هر فرد بتواند از سیم کارت هایی که به نامش ثبت شده آگاهی یابد. این موضوع جایی اهمیت دو چندان پیدا می کند که طبق قانون اگر هر تخلفی با سیم کارت های بی هویت صورت گیرد، مسئولیت حقوقی آن تمام بر عهده کسی است که سیم کارت به نام او ثبت شده است.


به همین منظور سازمان تنظیم مقررات و ارتباطات رادیویی وزارت ارتباطات و فناوری اطلاعات و برای رفع این مشکل از حدود دو سال قبل وعده راه اندازی سامانه استعلام تعداد خطوط مشترکان اپراتورهای تلفن همراه را داد، تا به این ترتیب به معضل مذکور سامان دهد اما در طول این دو سال سازمان تنظیم مقررات مرتب وعده های خود برای راه اندازی این سامانه را به تعویق انداخت.

اما طبق آخرین اخبار، رگولاتوری سرانجام در ۱۲ فروردین ماه امسال وعده خود را عملی و سامانه استعلام تعداد خطوط مشترکان اپراتورهای تلفن همراه را راه اندازی کرده است؛ سامانه ای که بدون شک سر زدن به آن (همین امروز!) برای هر ایرانی به سبب رفع خطر سوءاستفاده احتمالی از سیم کارت های ثبت شده به نامش، ضروری است.

توجه داشته باشید که در بالای این سامانه نیز هشدارهای مهمی ارائه شده است، از جمله اینکه «آیا می دانید هر خط یا سرویس ارتباطی دیگری که به نام شما است، مسئولیت و عواقب ناشی از سوءاستفاده از آن نیز با شماست؟!» یا این هشدار که «اغلب تخلفات حوزه مخابرات و تلفن همراه توسط سیم کارت هایی صورت می گیرد که مالک آن از وجود آن بی خبر است!»

اگرچه این سامانه اشکالاتی نیز دارد که در ادامه به برخی از آنها پرداخته ایم.

خطرهای سیم کارت های بی هویت

تصور ابتدایی و اولیه بسیاری از مردم از سیم کارت های بی نام و نشان، افراد دارای اختلال روانی یا مزاحمان تلفنی هستند که آرامش و آسایش خود و خانواده آنها را ربوده اند؛ موضوعی که تعداد زیادی از مردم کشور را روانه مسیر پیگیری، طرح شکایت و باز هم پیگیری میان اپراتور، پلیس و دادگاه ها کرده است؛ جریانی که علاوه بر سلب آسایش عمومی، هزینه های مالی زیادی را نیز روی دست پلیس، مردم و دادگاه های سراسر کشور گذاشته است.

حتیخود پلیس، اورژانس ها، آتش نشانی ها و سایر مراجع فوریتی نیز از دست مزاحمانی که عمدتا با سیم کارت های بی نام و نشان مزاحم ایشان می شوند، در امان نیستند. تنها در یک یاز شهرهای کشور ۹۰ درصد تماس ها در روز با اورژانس مزاحمت تلفنی است. حالا محاسبه کنید چه خسارتی بابت اعزام ماموران و پیگیری ها شده و چه جان هایی که بابت این مزاحمت ها به خطر افتاده اند اما دردسر سیم کارت های بی هویت بسیار فراتر و گسترده تر از مزاحمان بیمار تلفنی است. بسیاری از خلافکاران مانند فروشندگان مواد مخدر از مشتری های اصلی این سیم کارت ها هستند؛ سیم کارت هایی که به نام خودشان ثبت نیست و بار حقوقی نه برای خودشان بلکه برای صاحب اصلی سیم کارت ایجاد می کند، یک یکدیگر از مشکلاتی است که سیم کارت های بی هویت موجب شده اند.

سومین مشکل شناخته شده از ناحیه سیم کارت های بی هویت به فروشندگان داروهای تقلبی و کالاهای بی کیفیت ماهواره ای مربوط می شود. در حال حاضر بیشتر شبکه های ماهواره ای فروش کالا نیز با استفاده از همین سیم کارت ها به فروش انواع داروهای غیرمجاز اقدام می کنند که برای سلامت بسیار مضرند. فروش انواع کالاهای بی کیفیت و عمدتا تقلبی نیز در همین بخش می گنجد که صد البته به تولید و اقتصاد مملکت هم لطماتی جدی وارد می کنند.

از سوی دیگر، تقریبا تمام کلاهبرداری ها و به ویژه کلاهبرداری های بانکی، پیامکی و اینترنتی به کمک سیم کارت های بی هویت رخ می دهد. برای نمونه تقریبا همه ایرانی ها حداقل یک بار با پیامک «شما برنده قرعه کشی مواجه شده اید» مواجه شده اند که تقریبا تمام این موارد کلاهبرداری بوده و به هر حال قربانیان خاص خود را دارد. این یکی دیگر از کاربردهای سیم کارت های بی هویت است که به جان مردم و کشور افتاده است.

اما مشکل دیگری که بیشتر مورد توجه مسئولان قرار گرفت، تشدید پدیده قاچاق مکالمه به کمک سیم کارت های بی هویت است که با توجه به ضرر مالی که برای دولت ایجاد می کند موجب شده سازمان های مربوطه جدی تر به از میان بردن این معضل بپردازند. در حال حاضر صدها میلیارد تومان در سال به کمک سیم کارت های بی هویت قاچاق مخابراتی انجام می شود.

آسیب سیم کارت های بی هویت، تنها به حوزه های اقتصادی و اجتماعی محدود نمی شود. از این سیم کارت ها برای خرابکاری ها، جاسوسی ها و هماهنگی ها برای انجام حمله به شخصیت ها، مردم و اماکن خاص نیز استفاده شده است. به عبارت دیگر، این سیم کارت ها کاربردهای ضد امنیتی نیز دارند. در واقع مجموع آنچه به کمک سیم کارت های بی هویت در ایران رخ داده است، در یک کلام منافع ملی کشور را از حیث امنیتی، اقتصادی و اجتماعی مورد تهدید قرار داده و می دهد.

اگرچه هیچ مرجعی در کشور تاکنون برآوردی از اقتصاد ناشی از سیم کارت های بی هویت ارائه نکرده اما آنچه مسلم است هزاران میلیارد تومان در سال زیان های اداری، مالی،اقتصادی، قضایی، درمانی و امنیتی به کشور وارد شده است.

البته که این حجم از کاربرد و گردش مالی ناشی از سیم کارت های بی هویت، بی شک درآمدهای نجومی را نصیب اپراتوری کرده است که بیشترین سهم را از بازار سیم کارت های بی هویت دارد. از این رو مقاومت و تلاش برای شناسایی راه های دور زدن قانون از سوی برخی اپراتورها چندان دور از ذهن نیست، به نحوی که گفته می شود حجم سیم کارت های بی هویت واگذار شده از سوی یکی از اپراتورها به حدی است که برخی این گمانه را مطرح می کنند که در صورت شناسایی کامل و خشکاندن ریشه های این معضل، اپراتور مذکور تا مرز ورشکستگی نیز پیش رود.

آشنایی با نحوه کارکرد سامانه استعلام

اما همان طور که اعلام شد، اکنون سامانه استعلام تعداد خطوط مشترکان اپراتورهای تلفن همراه»، توسط رگولاتوری و به منظور اطلاع مردم از سیم کارت های ثبت شده به نام آنها در هر یک از اپراتورهای موبایل راه اندازی شده است.

در این سامانه تمامی مشترکان چهار اپراتور تلفن همراه در کشور که حداقل یک سیم کارت به نام خود در یک اپراتور داشته و کد ملی ایشان نیز در بانک اطلاعاتی اپراتور تامین کننده سیم کارت به صورت صحیح ثبت شده است می توانند با انجام مراحلی از تعداد خطوطی که به نام ایشان در هر یک از اپراتورهای مذکور ثبت شده، مطلع شوند.

شایان ذکر است که کار این سامانه ساده بوده و نیازی به مراجعه و پرداخت هیچ هزینه ای به دفاتر خدمات اینترنتی نیست. کافی است به منظور استفاده از این سامانه ابتدا به آدرس mobilecount.cra.ir مراجعه کنید و در مرحله اول کنار دو گزینه «مشترک حقیقی می باشم و حداقل یک سیم کارت در یکی از اپراتورهای تلفن سیار به نام من ثبت شده است» و «از اینکه کد ملی من به صورت صحیح در اطلاعات اپراتورها ثبت شده اطمینان دارم» را تیک بزنید.

سپس در قسمت پایین و سمت چپ صفحه روی نوشته «مرحله دوم» کلید کنید تا به صفحه بعد بروید. در این صفحه بدون نیاز به پر کردن سایر بخش ها، تنها کافی است «کد ملی»، شماره موبایل» و «عبارت امنیتی» نوشته شده در کادر سمت چپ را در پنجره های مربوطه وارد کنید و سپس در قسمت پایین سمت چپ صفحه روی گزینه «دریافت پاسخ» کلیک کنید. (شایان ذکر است که کد ملی و شماره موبایل باید متعلق به مالک اصلی سیم کارت باشد.)

در صورتی که اطلاعات خود را صحیح وارد کرده باشید تا دقایقی بعد پیامکی حاوی تعداد سیم کارت های ثبت شده به نام شما در هر اپراتور به شماره موبایلی که وارد کرده اید ارسال می شود.

در نهایت نیز چنانچه متوجه وجود سیم کارت یا سیم کارت هایی در هر اپراتور شدید که از وجود آنها اطلاع ندارید، باید برای پیگیری وضعیت سیم کارت های ثبت شده به دفاتر امور مشترکان اپراتور مورد نظر مراجعه کرده و تقاضای رسیدگی را تسلیم کرده و در صورت ثبت نام سیم کارت بدون درخواست متقاضی نسبت به غیرفعال کردن آن اقدام خواهد شد.

نقاط ضعف سامانه استعلام تعداد سیم کارت

نکته جالب اما آنکه اگر یک بار اطلاعات خود را در سامانه استعلام سیم کارت چک کنید، سامانه تا ۱۰ روز بعد به شما اجازه استعلام دوباره را نخواهد داد. به این ترتیب باید گفت از آنجایی که همواره این احتمال می رود که باز سیم کارت های جدیدی به نام شما ثبت شود، بنابراین به جای آنکه هر فرد ۱۰ روز یک بار مجبور به چک کردن این سامانه باشد، منطقی تر به نظر می رسید که این سامانه، ثبت سیم کارت جدید به نام فرد را از طریق پیامک و ایمیل به او اطلاع دهد.

نکته دیگر اینکه در صورتی که فرد هیچ سیم کارتی شخصا برای خود ثبت نکرده باشد، چون اصولا شماره ای به اسم خود ندارد، عملا نمی تواند از این سامانه استعلامی بگیرد، در حالی که باید این حق برای تمامی افراد و نه صرفا مشترکان اپراتورها در نظر گرفته شود که از سیم کارت های ثبت شده به نام شان آگاهی یابند.

موضوع دیگری که مطرح است آن است که آیا صرف داشتن کارت ملی یا کپی آن برای ثبت سیم کارت کافی است یا خیر؛ چرا که این احتمال می رود کسی با در اختیار داشتن کارت ملی فرد دیگر یا کپی آن به ثبت سیم کارت اقدام کند.

برای رفع ریشه ای و همیشگی این مشکل،در حال حاضر برخی از کشورهای دنیا از جمله نیجریه، اپراتورها را موظف می کنند در هنگام ثبت سیم کارت به نام هر فرد اطلاعات بیومتریک او همچون اثر انگشت و اسکن عنبیه و شبکیه چشم را دریافت کرده و نزد خود نگه دارند. نیجریه همین سال گذشته به دلیل تعلل در ثبت اطلاعات بیومتریک پنج میلیون مشترک موبایل در این کشور، اپراتور MTN را ۵.۲ میلیارد دلار جریمه کرد. به هر روی باید در حال حاضر همین راه اندازی سامانه استعلام سیم کارت ها را به فال نیک گرفت و از این بابت خشنود بود.

همچنین ضمن خسته نباشید به مسئولان رگولاتوری باید خاطرنشان کرد که این سازمان باید به شکل بسیار گسترده تری و از طریق تبلیغات در رسانه های جمعی و به ویژه صدا و سیما، راه اندازی این سامانه را به مردم اطلاع رسانی کند تا مردم نقاط دوردست کشور و حتی کسانی که در کشور حضور ندارند نیز بتوانند از وجود این سامانه و سیم کارت های ثبت شده به نام شان اطلاع حاصل کنند و در صورت ناآگاهی از وجود سیم کارتی به نام شان، بتوانند به سرعت آن را بسوزانند. ناگفته نماند سامانه مذکور با وجود فقدان اطلاع رسانی گسترده، در ایام گذشته گاهی دچار اختلال شده است.