حذف ۲۰۰ میلیارد تومان بودجه ۵۰ مرکز فرهنگی

کمیسیون برنامه و بودجه مجلس روی یکی از بحث‌برانگیزترین قسمت‌های لایحه بودجه خط قرمز کشید؛ جدول شماره ۱۷. جدولی که از میانه‌های مجلس نهم محل بحث و اعتراض خیلی از نمایندگان و چهره‌های سیاسی بود. جایی که هم اصولگرایان به ردیف‌های بودجه این جدول اعتراض داشتند و هم اصلاح‌طلبان.

خبرگزاری آنا: آخرین بار روز پنجم آبان ماه بود که محمدباقر نوبخت در میانه انتقاداتی که از عملکرد فرهنگی دولت انجام می‌شد، این گونه لب به شکایت گشوده بود که «در جدول ۱۷ بودجه‌های فرهنگی؛ نهادهایی قرار دارند که عملاً پاسخگویی به هیچ سازمانی درباره هزینه‌های فرهنگی خود ندارند.

آیا قرار نیست بر این سازمان‌ها و نهاد‌ها نظارتی صورت بگیرد؟» با این حال وقتی پیشنهاد دولت برای بودجه ۹۶ رونمایی شد، باز هم این جدول بحث برانگیز درمیانه لایحه خودنمایی می‌کرد. آنجا ۵۰ مؤسسه غیردولتی وابسته به اشخاص حقیقی و حقوقی قرار داشتند که قرار بود مجموعاً چیزی حدود ۲۰۰ میلیارد تومان از بودجه فرهنگی کشور را به خود اختصاص دهند. اما کمیسیون برنامه و بودجه مجلس با حذف یکباره تمام این جدول، این «قرار» چند ساله را به هم زد و منابع آن را به کمیته امداد و بهزیستی اختصاص داد.

این البته پایان کار جدول پر حاشیه شماره ۱۷ لایحه بودجه نیست. مصوبه کمیسیون برنامه باید در دو قدم دیگر در کمیسیون تلفیق بودجه و نهایتاً صحن علنی مجلس تصویب شود. اما تصمیم شامگاه یکشنبه کمیسیون برنامه برای موافقان این «حذف» آنقدر پیام مثبت دارد که به تأیید آن در قدم‌های بعدی هم امیدوار باشند. مهم‌ترین این پیام‌ها هم رأی تمام اعضای حاضر کمیسیون به این تصمیم بوده. این یعنی آنکه چه اصولگرا، چه معتدل و چه اصلاح‌طلب دیگر توجیهی برای باقی ماندن این ردیف بودجه نمی‌دیدند.

اعتراض‌های قدیمی به جدول پر حاشیه

آن طور که هادی قوامی، نایب رئیس کمیسیون برنامه و بودجه گفته، حذف این ردیف‌ها با دو هدف انجام شده است؛ اول فشار مالی کشور به دلیل کاهش درآمدهای نفتی و دوم هم شفاف نبودن عملکرد ۵۰ مؤسسه ذکر شده در جدول شماره ۱۷ بودجه. موضوع عدم شفافیت مالی این ۵۰ مؤسسه البته بحث تازه‌ای نیست. در دوره نهم مجلس حتی نمایندگانی از منتهی‌الیه جریان اصولگرا و از مخالفان جدی دولت مانند مهدی کوچک‌زاده و احمد بخشایش اردستانی هم به وجود این جدول در لایحه بودجه اعتراض کرده بودند. کوچک‌زاده در جریان بررسی بودجه سال ۹۳ درباره همین جدول گفته بود: «ملاک و معیار انتخاب این تعداد نهاد برای دریافت کمک‌های مالی نامشخص است کما اینکه‌ هزاران مؤسسه غیردولتی در کشور دایر است.

سؤال من این است که این ردیف بودجه، چرا به برخی افراد خاص تعلق می‌گیرد؟ نهاد یا مؤسسه مزبور ممکن است مبالغ دریافتی را برای خرید اتومبیل، خانه یا مواردی از این دست هزینه کند که در این صورت هم قابل‌ حسابرسی و نظارت نیستند. بهتر است این بودجه‌ها در قالب یک قرارداد خدمت معین و مشخص به این نهادها پرداخت شود تا به‌ عنوان ‌مثال روند کاری نهادی که می‌خواهد با این پول مقبره سعدی را مرمت یا نو‌سازی کند، قابل ‌نظارت و پیگیری باشد. بهتر است با شفاف‌سازی، از هزینه‌ کردن این مبالغ در جاهای غیرضروری جلو‌گیری کرد.»

نمایندگان دیگری هم بودند که گاهی از این دست انتقادات را مطرح می‌کردند اما شاید مشهورترین چالش‌ها بر سر این موضوع به روز ۱۷ خردادماه سال ۹۴ و نطق میان دستور احمد بخشایش اردستانی برگردد. او در نطق آن روز خود گفت که «حدود ۳۰۰ میلیارد تومان از بودجه فرهنگی کشور را به بنیادهایی چون بنیاد دعبل خزاعی، بنیاد سعدی، حافظ، مولانا و ۵۰ مؤسسه دیگر از جدول شماره ۱۷ که فقط حامی‌شان نمایندگان پرقدرت و پرزور و نفوذ هستند، اختصاص می‌دهید. آیا مجلس مقصر نیست؟

مجلس لایق عِقاب است که بر اساس تحفظ و رودربایستی با این پدیده ناصحیح برخورد نمی‌کند.» این سخن نماینده آن روزهای اردستان در بهارستان خیلی سریع در مجلس مخاطب خود را یافت و صدای اعتراض حدادعادل همیشه ساکت را درآورد. حدادعادل که خود در رأس بنیاد سعدی یکی از دریافت‌کنندگان همین بودجه‌ها بود، آن روز در مقام نماینده و برای دفاع از خود خطاب به بخشایش اردستانی اعتراض کرد که «شما افترا می‌زنید و این خلاف رویه دین است.»

این اعتراض در آن روز دقایقی دامنه‌دار شد و به درگیری کلامی بین این دو انجامید تا تنها چالش غلامعلی حدادعادل در طول دوره نمایندگی‌اش با دفاع او از بودجه مؤسسه تحت زعامتش پیوند بخورد. البته بهمن‌ماه سال ۹۲ هم در جریان بررسی بودجه سال ۹۳، صالح جوکار از نمایندگان سابق و نزدیک به جبهه پایداری نیز بودجه جدول شماره ۱۷ را «ناعادلانه» و «تأسف‌بار» خوانده بود.

کدام‌ نهادها از جدول ۱۷ بودجه می‌گرفتند؟

البته بنیاد سعدی با مدیریت غلامعلی حدادعادل به همراه مؤسسه تنظیم و نشر آثار امام‌خمینی(ره) و مؤسسه آموزشی و پژوهشی امام ‌خمینی به مدیریت آیت‌‌الله مصباح یزدی از سال قبل از جدول ۱۷ خارج شده و به ردیف‌های ثابت بودجه سالانه اضافه شده‌اند و از این حیث نگرانی برای دریافت بودجه خود ندارند. با این وجود نکته قابل تأمل این بود که در همین جدول نهادهایی مانند سازمان تبلیغات اسلامی، بسیج و حوزه علمیه قم و شورای سیاستگذاری ائمه ‌جمعه که دارای ردیف بودجه ثابت هستند، دارای نمایندگانی به عنوان زیرمجموعه می‌باشند که از همین محل بودجه خود را دریافت می‌کنند.

بر این اساس طبق لایحه بودجه سال ۹۶، قرار بوده که سازمان تبلیغات اسلامی با ۸ ردیف در این جدول مجموعاً ۴۵ میلیارد تومان «کمک» دریافت کند. همچنین برای دفتر تبلیغات اسلامی حوزه علمیه قم نیز در سه ردیف بودجه‌ای بیش از ۴ میلیارد تومان در قالب این «کمک»ها لحاظ شده بوده است. در موارد دیگر قرار بوده شورای سیاستگذاری ائمه جمعه برای کمک به تجهیز و تکمیل مصلا‌های کشور بیش از ۲۷ میلیارد تومان، مؤسسه انتشارات اسلامی وابسته به جامعه مدرسین حوزه علمیه قم نزدیک به ۲ میلیارد تومان، جشنواره عمار ۲ میلیارد و ۲۰۰ میلیون تومان، بسیج دانش‌آموزی یک میلیارد و ۶۰۰ میلیون تومان و دانشگاه امام صادق ۱۰ میلیارد و ۶۰۰ میلیون تومان بودجه دریافت کنند.

در این جدول البته مجموعه بزرگ‌تری از مؤسسات غیردولتی نظیر هیأت رزمندگان اسلام با مدیریت جمعی از مداحان که در رأس آنها منصور ارضی قرار دارد، مؤسسه کتاب‌شناسی شیعه با مدیریت حجت‌الاسلام رضا مختاری از نمایندگان مجلس خبرگان رهبری، بنیاد تاریخ‌پژوهی و دانشنامه انقلاب اسلامی با مدیریت سید حمید روحانی، دانشگاه عدالت با ریاست آیت‌الله هاشمی شاهرودی و بنیاد حکمت اسلامی صدرا به ریاست آیت‌الله سید محمد خامنه‌ای نیز دیده می‌شود.