وحید تاج از خاطرات مکتب شجریان تا آوار خوانی

هنرآنلاین: وحید تاج خواننده موسیقی اصیل ایرانی مهمان اولین قسمت از فصل جدید برنامه ساعت بیست‌وپنج شد و با صحبت‌ها و آوازخوانی حال و هوای تازه‌ای به این برنامه داد.

این خواننده موسیقی اصیل ایرانی که روزهای شلوغی را پشت سر می‌گذارد و قرار است ۲۷ دی‌ماه سال جاری در قالب جشنواره موسیقی فجر روی صحنه برود، با حضور در تنها برنامه تخصصی موسیقی رسانه ملی از روزهای حضور در کلاس خسرو آواز ایرانی سخن گفت و به نکات مهمی درباره آوازخوانی اشاره کرد.

تاج در ابتدای صحبت‌هایش ضمن انتقاد به ساعت پخش برنامه ساعت بیست‌وپنج درباره فعالیت‌های این روزهای خود گفت: "روزهای شلوغ و پر از کنسرت، تمرین و ضبط را سپری می‌کنم. به‌هرحال گاهی اوقات همه کارها به هم گره می‌خورد که این روزهای من نیز به این شکل است."

این خواننده در مورد حضور در سی و دومین جشنواره بین‌المللی موسیقی فجر توضیح داد: "با توجه با تغییراتی که در جدول جشنواره اتفاق افتاد، دوشنبه‌شب ۲۷ دی‌ماه به همراه گروه خنیاگران مهر (بانوان هنرمند موسیقی ایران) به آهنگسازی "بهزاد عبدی" و سرپرستی "نیوشا بریمانی" در تالار وحدت اجرایی را خواهیم داشت."

در ادامه منتخب به‌هم‌پیوسته‌ای از آثار وحید تاج پخش شد و امیرحسین مدرس (مجری برنامه) اشاره کوتاهی به زندگینامه هنری این خواننده کرد.

همچنین وحید تاج درباره وضعیت موسیقی ایرانی حال حاضر کشور گفت: "نمی‌توان گفت که شرایط خیلی خوب است هنرمندان با چنگ و دندان از هنر والای این مملکت پاسداری و پاسبانی می‌کنند واقعاً شرایط خیلی سختی برای هنرمندان وجود دارد از حواشی زندگی هنرمندان تا مسئله بیمه هنرمندان! بنده بیمه نیستم و خیلی‌ها هم مثل بنده این مشکل را دارند. شاید باورتان نشود حتی پیگیر بیمه شدم اما نهایتاً شخصاً خودم را بیمه کردم. از طرفی ممانعت‌هایی که در کنسرت‌ها هست و یا لغو اجراها، شرایط سختی را برای برخی از هنرمندان به وجود می‌آورد اما هنرمندان همچنان این هنر والا را حفظ می‌کنند. امیدوارم شرایط خیلی راحت‌تر از این شود."

وی ادامه داد: "اگر بخواهم نمونه کوچکی را خدمت شما عرض کنم؛ قیمت بالای بلیت کنسرت‌ها است. وقتی شما برای اجرا در تالار وحدت یا برج میلاد باقیمت بالای سالن مواجه هستید ناچار می‌شوید، قیمت بلیت کنسرت‌ها را بالا ببرید و بالاخره همه ما درآمد مشخصی داریم شاید به خیلی از دخل‌وخرج زندگی‌مان نرسیم البته ما تعیین‌کننده نرخ بلیت‌ها نیستیم اما با تمام این اوصاف دوستان هنرمند من واقعاً زحمت می‌کشند."

تاج در مورد تأثیر مشکلات بر هنرمندان گفت: "صد درصد بر روی هنرمندان تأثیر می‌گذارد، شخصاً که اینجا نشستم شاید نزدیک یک ماه است که به دلیل آلودگی هوا صدایم گرفته است و ناچار به لغو ضبط‌هایم شده‌ام. شاید وظیفه من نباشد اما به‌عنوان یک هنرمند وظیفه‌ام می‌دانم از تریبونی که مردم ایران می‌بینند از مسئولان درخواست کنم تا فکری به حال آلودگی هوا کنند. البته که ما و مردم هم باید رعایت کنیم. شما فکر کنید این مسئله کوچک روی کار بنده تأثیر گذاشته از طرفی نمی‌توانم به شهرستان بروم."

این خواننده در ادامه مشکلات به وضع گرانی نیز معترض شد و جدای از دغدغه‌های مالی یک هنرمند بیان کرد: " اگر هنرمند دغدغه داشته باشد روی کارش تأثیر می‌گذارد. موسیقی‌مان دوران گل‌ها کجا و امروز کجاست؟ ریتم تمام موسیقی‌ها تند و اکتیو شده (البته نمی‌گویم نباید این‌گونه باشد) اما در ازدحام کل دنیا که به سمت سرعت و شلوغی رفته، وجود این موسیقی‌ها کم است."

در اواسط برنامه و در بخش نت به نت گفتگوی ویژه ساعت بیست‌وپنج با استاد محسن کرامتی پخش شد و امیرحسین مدرس به تدریس آواز ایرانی در برخی آموزشگاه‌ها اشاره کرد که مدرسانشان حرفی برای گفتن و در درجه اول صدای قدرتمندی که برآمده از سال‌ها تجربه باشد را نیز ندارند و از وحید تاج درخواست کرد تا در مورد این مهم نظرش را بیان کند.

تاج در تکمیل صحبت‌های مدرس گفت: "باید این موضوع را از چند جهت بررسی کرد. این پیشنهاد را به برنامه‌های خوبی چون ساعت بیست‌وپنج دارم که همان‌گونه که به من جوان بها داده می‌شود به پیشکسوتان من نیز بها بدهند و کاش زمان این برنامه آن‌قدر دیر نبود تا استادان پیشکسوت در اینجا حضور پیدا می‌کردند و آنچه هستند را به مخاطب نشان دهند. وقتی مخاطب ما شب و روز از رسانه ملی تصنیف می‌شنود و فکر می‌کند هرکسی که چند تحریر زد، آواز خوانده درصورتی‌که واقعاً جای آواز خالی است. به یاد دارم سال‌های گذشته برنامه‌ای در تلویزیون پخش که در آن آواز ایرانی تحلیل می‌شد به‌طور مثال استاد خوانساری می‌خواندند و توضیحات آن نوشته می‌شد و مخاطب از زبان بزرگ‌ترین استادان مملکت می‌شنید اما متأسفانه این اتفاق نمی‌افتد. از طرفی نمی‌شود این موضوع را هم بهانه کرد من اگر بخواهم آواز خوب گوش بدهم سی‌دی‌اش را می‌خرم اما رسانه ملی دم دست‌ترین آرشیو ما می‌تواند باشد که بنده هرلحظه اراده کنم آواز بشنوم شاید همه این هزینه و توان را نداشته باشند که سی دی آثار را تهیه کنند. اکنون قیمت یک سی دی ۱۲ هزار تومان یا بیشتر است درصورتی‌که می‌توان آواز اساتید بزرگ ایرانی را از رسانه ملی شنید و به مردم شناساند تا قدرت تشخیص مخاطب بالا برود. مردم ما بسیار باهوش هستند درحالی‌که خوراک خوب موسیقایی به آن‌ها داده نمی‌شود."

وی اضافه کرد: "ابتدا من آوازخوان باید شعرهایی را انتخاب کنم که باروح مخاطب بازی کند و آن‌ها را دوست داشته باشد. انتخاب شعر در وهله اول و تمرینات شخصی که بتوان آواز درستی را ارائه داد از وظایف هنرمند است. به‌هرحال ماهیت را نمی‌توان تغییر داد آواز ایرانی چارچوبی دارد و من نیز از گذشتگان به ارث برده‌ام همان‌طور که در معماری کنار ساختمان‌های قدیمی، سنتی و بناهای تاریخی یکسری بناهای جدید و مدرن هم داریم و هرکدام به‌جای خود است اما دیدن شدن این دو کنار هم مستلزم یک رسانه‌ای است . امیدوارم آواز ایرانی از رسانه ملی بیشتر پخش شود ما جای خالی‌اش را حس می‌کنیم."

در ادامه موسیقی و تصویر "مست عشق" تیتراژ سریال "همسایه‌ها" با صدای وحید تاج پخش شد و این خواننده از حضور در مکتب استاد شجریان سخن گفت.

وحید تاج ضمن آرزوی سلامتی برای استاد محمدرضا شجریان افزود: "امیدوارم خداوند به ایشان سلامتی بدهد و دست به دعا شویم برای سلامتی ایشان که بسیار برای فرهنگ این مملکت زحمت کشیدند و بتوانیم دوباره صوت و نوای داودی‌شان را بشنویم. باید قدر استادانی چون ایرج و گلپایگانی و همچنین تمامی استادانی که از بین ما رفتند را بدانیم."

این خواننده موسیقی اصیل ایرانی به حضور در کلاس‌های استاد شجریان اشاره کرد و گفت: "ایشان سر کلاس بسیار سرحال بودند و خاطراتشان را تعریف می‌کردند. کلاس ما یکشنبه‌ها بود و ساعت چهار شروع می‌شد و بعضی وقت‌ها تا نه شب طول می‌کشید و استاد پرانرژی و توانمند صحبت می‌کردند و ما ضبط می‌کردیم حتی گاهی اوقات فرصت به آواز خواندن ما نمی‌رسید البته صحبت‌های ایشان از صدها ساعت آواز خواندن ما بهتر بود و چقدر آن صحبت‌ها و منشی که ایشان به ما یاد داد راهگشای زندگی‌مان بود و درس گرفتیم."

وی ادامه داد: "استاد شجریان خیلی به شعر توجه دارند و در اساتید گذشته چون بنان و سید حسین طاهرزاده این توجه مشهود بود. در مکتب اصفهان تأکید بر شعر و درست‌خوانی شعر است و می‌گویند اول تحویل بعداً تحریر. اما وقت‌هایی برای اینکه مفاهیم شعری را بهتر به مخاطب القا کنیم باید شعر را تصویرسازی کنیم. روزی از استاد شجریان پرسیدم که شما آوازهایی را که می‌خوانید قبلاً تمرین کردید؟ گفتند در جوانی بله اما اکنون وقتی چشمم به شعر می‌افتد خود آواز می‌آید. شناخت شعر خیلی مهم هست و این جمله معروفشان در ذهن من هست که "کلام به ذات دارای موسیقی است" و شما اگر موسیقی کلام را رعایت نکنید نمی‌توانید با دیگران ارتباط برقرار کنید و کافی است که روی همان موسیقی کلام، ملودی را برحسب تأکیدات کلام، سوار کند."

بخش دیگر برنامه ساعت ۲۵ به موسیقی فیلم اختصاص داشت که با پخش بخش‌هایی از موسیقی فیلم‌های ساخته‌شده استاد مجید انتظامی مروری بر برگزیده‌ای از آثار این آهنگساز بزرگ شد.

وحید تاج در مورد ویژگی آواز خوب گفت: "شناخت شعر است، صدای خوب، شناخت جامعه یعنی یک خواننده توانا باید آگاه باشد که جامعه امروز به چه چیزی نیاز دارد اما گذشته از مسائل جامع شناسی و روانشناسی در بخش آواز ایرانی، صدای دارای تحریر و خواننده‌ای که توانایی اجرای تحریرها را داشته باشد. از طرفی ردیف خوانی بسیار سخت است صدایی می‌خواهد که وسعت داشته باشد و از پیچ‌وخم ردیفی بربیاید و اعتقاددارم تا زمانی که ذات صدا خوب نباشد نمی‌توان خوب خواند درست است که با صداسازی می‌توان صدا را تربیت کرد اما صدایی که قابلیت داشته باشد. مثلاً هنرجو مراجعه می‌کند که آن قابلیت را ندارد و توقع دارد با چند جلسه صدایش را زیبا کند. داشتن تکنیک خوب، داشتن دانش موسیقایی. یک‌وقت آگاه بودن به دانش و علم موسیقی به شما کمک می‌کند که بتوانید آواز درست‌وحسابی ارائه دهید. شما باید سازها و محدودیت‌های ساز را بشناسید مثلاً اگر بخواهید مرکب خوانی کنید باید بدانید کجاها چه محدودیتی دارد مثلاً سنتور می‌توانید بنوازید یا خیر. این‌ها مواردی است که باید یک خواننده حرفه‌ای بشناسد."

تاج در توصیه به جوانان و علاقه‌مندان بیان کرد: "آرشیو شنیداری‌شان را زیاد کنند موسیقی‌ها و آوازهای خوب که بعضاً می‌شود در قدما دنبال کنند را حتماً بشنوند. ما زمانی کپی‌برداری می‌کردیم خود من وقت می‌گذاشتم و آوازهای سید حسین طاهرزاده را بازخوانی می‌کردم و شاید یک آواز شش ماه از من زمان می‌گرفت و حتی پایان‌نامه دوره لیسانس بنده بررسی شیوه آوازخوانی سید حسین طاهرزاده بود و روی تمام حالت‌هایش کار کردم و استاد محسن کرامتی به‌عنوان استاد راهنما خیلی برای این پروژه زحمت کشیدند. باید آثار قدما را شنید این‌ها گنجینه‌های موسیقی ما هستند که نمی‌توان از آن‌ها گذشت."

وی افزود: "به‌هرحال این هنر باید در مسیر خودش تکمیل شود. مثلاً بسیاری از من می‌پرسند چرا تلفیقی نمی‌خوانید که این کار من نیست و دوستان دیگری هستند که موسیقی و سازها و خود نوع موسیقی را تلفیق می‌کنند و لحن موسیقی می‌تواند این را القا کند چه ژانری دار. مثلاً استاد طاهرزاده در آوازخوانی فرمی داشتند که شعر و موسیقی را به‌عنوان دو کف مساوی ترازو نگاه می‌کردند و من نیز همین راه را دنبال متناسب با شرایط روز دنبال می‌کنم."

تاج به برخی مشکلاتی که در مسیر انتشار آلبوم‌ها اشاره کرد و گفت: "زمانی که آلبوم را تولید می‌کنیم و پیش ناشر می‌بریم از ما می‌پرسند چرا تصنیف کمتر از آواز است! این‌گونه مخاطب آلبوم را نمی‌خرد! من باید آلبومم را کجا ارائه بدهم که این‌همه وقت صرف کردم تا آواز را یاد بگیرم. دانشگاه رفتم تمام دغدغه‌ام این بوده که تحصیلات آکادمیک داشته باشم. آهنگسازی خواندم حتی ملودی قطعه مست عشق را ساختم اما وقتی برای آهنگسازی در این سال‌ها نگذاشتم چون آواز آن‌قدر وقت می‌گیرد که نمی‌توانستم به آهنگسازی فکر کنم. آواز خیلی وقت می‌گیرد از صبح که بیدار می‌شوم به دنبال آواز گذشتگان و دوستان امروزی هستم خیلی از دوستان من حسین علیشاپور، مجتبی عسگری، پوریا اخواص، امید مظهری، اشکان کمانگری و … خوانندگان درجه‌یک هستند که کارهایشان را می‌شنوم و با گذشتگان مقایسه می‌کنم. تصنیف هم می‌شنوم حتی موسیقی پاپ گوش می‌دهم همان‌طور که پیتزا هم می‌خورم. جامعه نیاز دارد اما باید من به‌عنوان هنرمند و شما به‌عنوان رسانه به مردم برسانید."

در بخش دیگر این برنامه پشت‌صحنه‌هایی از کنسرت دوم دی‌ماه وحید تاج به همراه گروه گردون در نیاوران پخش شد و تاج در این ویدیو به تور کنسرت‌هایش در شهرهای مختلف ایران اشاره کرد.

وحید تاج همچنین در مورد موسیقی دزفول توضیح داد: "منطقه دزفول و شوشتر نغمه‌ها، حالت‌ها و فواصل خاص خودش را دارد. شوشتر و دزفول از لحاظ فضای موسیقی به هم نزدیک است و شباهت‌هایشان بیشتر با موسیقی بختیاری است."

وی درباره شباهت صداهای امروز گفت: "بخشی از این شباهت به دلیل علاقه شخصی خوانندگان جوان است و بخشی به قدرت و سایه‌گستری اساتیدی چون شجریان مربوط می‌شود و نمی‌توان این مهم را انکار کرد و آن‌قدر به آواز و صدا و اوج و بم و فرود و تکنیک خوانندگی توانا هستند که همه دلشان می‌خواهد مثل آن‌ها بخوانند همیشه هم گفته‌ام کسی چون استاد شجریان استاندارد آواز ایران است و هر هنرجویی دوست دارد به آن استاندارد برسد. از طرفی مثلاً سازی مثل پیانو محدوده‌ای دارد که بخشی مربوط به صدای آقایان و بخشی از این محدوده مربوط به صدای بانوان می‌شود. چندین سالی است که فقط محدود صدای آقایان را می‌شنویم درصورتی‌که محدوده صدای خانم‌ها را نداریم و همین باعث یکنواختی و حذف شدن بخشی از رنگ‌های صدای صوتی می‌شود و فکر می‌کنم بخشی از این یکنواختی صداها به این موضوع برمی‌گردد."

تاج در مورد انتشار آلبوم جدید بیان کرد: "حدود هشت آلبوم دارم که منتشرنشده است و باید از ناشران خواهش کنیم که منتشر کنند و شاید علی دیگر آن کوتاهی آهنگساز باشد. آلبومی به آهنگسازی "بهمن فریادرس" دارم که هنوز نامی برای آن انتخاب نکرده‌ایم. آلبوم "در عشق زنده باید" به آهنگسازی "مجید مولانیا" که اسفندماه منتشر می‌شود. آلبوم "عطار" به آهنگسازی "آرش کامور" در روز بزرگداشت عطار نیشابوری به انتشار می‌رسد. آلبوم "زهی عشق" به آهنگسازی استاد اردشیر کامکار که من خیلی خدمت ایشان ارادت دارم و در این چند سال در تور کنسرت‌هایشان در کنارشان بودم، آلبوم "از برگ‌ها" به آهنگسازی "حامد حافظی"، آلبوم "از کوچ تا رهایی" به آهنگساز "ستار هوشیاری" دیگر آلبوم‌هایی است که متأسفانه روانه بازار نشده و امیدوارم طوری منتشر شود که همدیگر را محو نکنند.

در آخر تصنیف "بهار دلکش" با صدای تاج پخش شد و وی در توضیح این اثر گفت: "این اثر تیتراژ سریالی تلویزیون به کارگردانی داریوش فرهنگ بود و علی‌اکبر قربانی کار را تنظیم کردند که ایشان را بسیار دوست دارم و کارهایشان ازنظر ارکستراسیون بسیار جذاب و پر تکنیک است و رنگ‌آمیزی بسیار متنوعی دارد و امیدوارم هرکجا هستند سلامت تندرست باشند."