روزنامه شهروند نوشت: ارمنیها از نخستین اقوام آریایی هستند که به قفقاز جنوبی و بخشهای شمال غربی فلات ایران از کوه بزرگ آرارات تا کنارههای دریاچه وان و شرق آناتولی ساکن شدند و تاریخ و تمدنی مهم و مؤثری را پدید آوردند.
روزنامه شهروند نوشت: ارمنیها از نخستین اقوام آریایی هستند که به قفقاز جنوبی و بخشهای شمال غربی فلات ایران از کوه بزرگ آرارات تا کنارههای دریاچه وان و شرق آناتولی ساکن شدند و تاریخ و تمدنی مهم و مؤثری را پدید آوردند.
کوچکی جمعیت و زیبایی و گستردگی سرزمینهای کوهستانی و دشتهای حاصلخیز و پر آب همیشه طمع اقوام همسایه را بر میانگیخت و در بخش مهمی از تاریخ سه هزارساله، ارمنستان ضمن حفظ استقلال قومی و فرهنگی از لحاظ اداری و سیاسی وابسته به قدرتهای بزرگ منطقه بوده است.
در دوران ماد و هخامنشی نیز چنین بود. پس از پیروزی اسکندر مقدونی که امپراتوری روم در غرب قدرتمند شد و یونان را در اختیار گرفت و در ایران نیز پارتهای خراسانی امپراتوری ملوک الطوایفی خودشان را جانشین وارثان اسکندر کردند و امپراتوریهای روم و پارت در آناتولی و سوریه همسایه شدند، در مناطق جنوبیتر رودخانه فرات تا قرنها بهعنوان مرز ایران و روم شناخته شد، اما در مناطق پرجاذبه شمالی که اغلب ارمنی نشین بود و سرچشمه استراتژیک رودخانههای دجله و فرات در آن قرار داشت، ارمنستان همچون سپری سیال میان دو امپراتوری حاکم بر جهان قرار گرفت.
دو امپراتوری در نبردهای پایانناپذیری که تا پایان حکومت ساسانیان و استیلای امپراتوری اسلامی ادامه داشت بر سر سهم بیشتری از سرزمینهای ارمنینشین درگیر بودند. این درگیریها به پدید آمدن دو ایالت خودمختار ارمنی منجر شد. ارمنستان ایران در شمال غربی ایران کنونی و ارمنستان روم در غرب آناتولی.
رابطه و نفوذ و وابستگی سیاسی و نظامی دو امپراتوری در این دو ایالت ضمن آنکه به هریک از این دو ایالت متناسبا رنگ فرهنگی ایرانیتر یا رومیتر میبخشید، موجب میشد ارامنه واسطه فرهنگی و اثرگذاری متقابل ایران و روم و شرق و غرب شوند.
در زمان اشکانیان یا ارشکانیان، باتوجه به اهمیت راهبردی، «ارمنشاه» یا والی ارمنستان ایران اغلب از شاهزادگان اشکانی و در مواردی ولیعهد ایران بودند که بعدها به سلطنت ایران رسیدند. نامهای ارمنی مانند آرشاک معادل ارشک، وارتان معادل وردان یا بردان، آرداشز معادل اردشیر و خسرو و مهرداد یا میترادات یادگار همان پیوندهاست.
وقتی اشکانیان در ایران جای خود را به ساسانیان دادند، شاهان خودمختار ارمنستان بر جای ماندند و گاهی با شاهان ساسانی به ستیز میپرداختند و یکی از همین شاهان اشکانی ارمنستان به نام تیرداد سوم، نخستین پادشاهی بود که به مسیحیت گروید و نخستین دولت مسیحی جهان را تشکیل داد. این موضوع هنگامی اهمیت بیشتری یافت که پس از چندی در همان اوائل قرن چهارم میلادی به آیین مسیحی گروید و از آن پس نوعی خویشاوندی مذهبی میان ارمنستان و دولت روم شرقی یا بیزانس موجب نگرانی شاهان ساسانی بود.
ارتباطات دوجانبه شرقی-غربی ارامنه محصور میان دو سرچشمه تمدنی موجب شد آنان به تسلط به زبانهای دو طرف و با بهرهمندی از خصومتهای دو طرف، وسیله و ابزاری ارتباطی آنان شوند و از مزیت خودشان برای توسعه تجارت ی مبادلات کالا بهرهمند میشدند.
بعدها نیز ارمنیها مترجمان میان ایران و عثمانی با جانشینان رومیان بودند و پس از آنکه با ضربه مغول از توان نظامی و فرهنگی و صنعتی ایرانیان کاسته شد، ارمنیها نه فقط نقش واسطه تجاری، بلکه نقش انتقال مهارتها و صنعتگری جدیدتر اروپاییان به مشرق زمین و ایران شدند.
وقتی شاه عباس پایتخت ایران جدید صفوی را از قزوین به اصفهان بازگرداند که پایتخت دیرین سلجوقی بود، گروهی از ارامنه را با ترغیب و تشویق و احترام به اصفهان آورد و برایشان محلهای به نام زادگاهشان «جلفا» با کلیساها و کارگاههایی بنا کرد و از آن پس ارمنیها بیش از پیش در انتقال روابط سیاسی و فرهنگی ایران و غرب مؤثر بودهاند. نخستین مترجمان رسمی در روابط سیاسی ایران و اروپا از ارامنه بودند، و سهم آنان در توسعه صنعتی و صنایع دستی و فلزی اصفهان از آن پس و تا کنون تردید ناپذیر بوده است.
ارامنه از همان زمان صفوی عهدهدار مأموریتهای سیاسی خارجی نیز بودهاند و یکی از مهمترین چهرههای تأثیرگذار در جنبش مشروطیت ایران میرزا ملکم خان از خانوادهای ارمنی بود که به سفارت هم رسیده و پدرش به اسلام گرویده بود.
کتاب «قانون» او نشان از درکی عمیق دارد که به اهمیت لزوم حکومت «قانون» برای نیل به آزادی تا هدف اصلی که دموکراسی است، پی برده بود. از چهرههای دیگر ارمنی بعد از استبداد صغیر یپرم خان بود که به ریاست نظمیه رسید.
در عصر جدید ایران علاوه بر صنعتگران ارمنی از پزشکان و هنرمندان و وکلای دادگستری و نقاشان و معماران نامدار ارمنی بهرهمند بوده است که چهرهای مانند آلکس مژلومیا فقید از مدیران سازمان برنامه ایران که با شهامت به بودجه توهمی نظام سابق اعتراض کرد یا آقای چکناواریان آهنگساز و رهبر ارکستر و نویسنده که به ایرانی بودنش میبالد و از احترام و محبوبیت ویژهای برخوردار است، نمونهای از بسیار است.
آمیختگی تاریخی فرهنگی با ارامنه به حدی است که یک ایرانی در سفر به ارمنستان باوجود تفاوتهای اجتماعی و زبانی احساس بیگانگی نمیکند.
پ
برای دسترسی سریع به تازهترین اخبار و تحلیل رویدادهای ایران و جهان
اپلیکیشن برترین ها
را نصب کنید.
نظر کاربران
بیشتر در مورد ارمنی ها بگوید