دوره کارتخوان های فروشگاهی به پایان رسید؟

روزنامه هفت صبح: به نظر می رسد یک اظهارنظر غیرمسئولانه پرداخت الکترونیکی را با دردسری جدید روبرو کرده است. آیا دوره کارتخوان های فروشگاهی به پایان رسیده و باید دوباره به عصر پول نقد برگردیم؟

همه چیز از یک شایعه شروع شد. مدیرعامل شاپرک که متولی اصلی کارتخوان های فروشگاهی است در چند نوبت با رسانه ها مصاحبه کرد و از تعلق گرفتن کارمزد به هر تراکنش کارتی خبر داد. فروشنده ها در فروشگاه های ریز و درشت خیلی زود به شایعه واکنش نشان دادند و از مشتری هایشان خواستند به جای استفاده از کارتخوان، پول نقد بپردازند.

در بعضی فروشگاه ها مردم با درخواست هایی حیرت آور روبرو شدند. به عنوان مثال فروشنده ها که مدعی بودند ازشان کارمزد کم می شود، بابت هر مرتبه کارت کشیدن 500 تومان از مشتری هایشان مطالبه می کردند. عده ای دیگر به طور علنی از مردم خواستند از پول نقد استفاده کنند.

در کسب و کارهایی بزرگتر همچون صرافی ها شاهد مورد عجیب تری بودیم. آنها از ما درخواست کردند با مراجعه به بانک و انتظار کشیدن در صف های طولانی وجه مورد نظر را به صورت سنتی به حسابشان واریز کنیم. توجیه آنها شوکه کننده بود: چون اداره مالیات روی دستگاه های کارتخوان نظارت می کند از وضعیت مالی ما اطلاع پیدا خواهد کرد. همه اینها در نهایت دورنمایی تاریک پیش رویمان قرار خواهد داد. آیا عمر کارتخوان ها به پایان رسیده است؟

آیا باید کارت های بانکی مان را در صندوقچه خاطرات بگذاریم و هزینه هر خرید ساده را دوباره به صورت نقدی پرداخت کنیم؟ عملکرد بانک مرکزی در قبال این ماجرا سوال برانگیز بود. آنها سکوت اختیار کردندو اجازه دادند یک اظهارنظر غیرمسئولانه همه ما را نگران کند. پس از چند روز پیگیری بانک مرکزی بالاخره سکوت خود را شکست و به سوال های هفت صبح در این زمینه پاسخ داد.

نقطه آغاز ماجرا

مدیرعامل شاپرک اولین کسی بود که از تعلق گرفتن کامزد به تراکنش های کارتخوان های فروشگاهی خبر داد. او ادعا کرد کارمزدی که بانک مرکزی به شرکت های خدمات دهنده می دهد کم است و اصولا معنی ندارد که بانک مرکزی بخواهد این کار را بکند. ما یک خدمت ارائه می دهیم که استفاده کنندگان از آن باید هزینه اش را بپردازند. او در ادامه و پس از آوردن این توجیه از اجرایی شدن دریافت کارمزد در سال جاری با قاطعیت خبر داد و این درحالی بود که بانک مرکزی همچنان در این باره سکوت اختیار کرده بود.

از تشویق مردم به خرید کارتی تا دریافت کارمزد

سال هاست که بانک مرکزی و بانک های دیگر با پرداخت هزینه های فراوان در جهت فرهنگ سازی برای استفاده مردم از شیوه های پرداخت نوین تلاش می کنند. یکی از مهمترین شیوه های پرداخت الکترونیکهم استفاده از کارتخوان های فروشگاهی است.

استفاده از روش های نوین پرداخت از جمله کارتخوان باعث می شود حجم استفاده از اسکناس کاهش پیدا کند. در وقت و هزینه ها صرفه جویی شود و بانکداری الکترونیک بیشتر در جامعه نفوذ کند. سالانه رقم بالایی صرف چاپ و نگهداری اسکناس می شود. از طرف دیگر استفاده از شیوه سنتی پرداخت باعث کند شدن عملیات بانکی خواهد شد. همه اینها باعث شده دولت ها از جمله دولت ما برای تشویق مردم به استفاده از روش های نوین پرداخت تلاش کنند اما انتشار این اخبار ما را در سردرگمی قرار می دهد. آیا قرار است با انتشار این اخبار و وارد کردن شوک، استفاده کنندگان از این خدمات را فراری دهیم؟


چه اتفاقاتی افتاده

با انتشار این اخبار و شایعات شاهد بروز رفتارهایی از سوی فروشندگان در صنف های مختلف هستیم که در نوع خودش جالب توجه است. اتفاقاتی که شاید برای شما هم به این زودی اتفاق بیفتد.

1- درخواست پول نقد

عجیب ترین این اتفاق ها درخواست پرداخت پول نقد از خریداران به بهانه کم کردن مالیات از فروشنده ها است. فروشنده ها اعتقاد دارند که خرید از دستگاه کارتخوان باعث شده همان لحظه یک مبلغ اضافی از حساب آنها بابت مالیات کم شود و از خریداران می خواهند اگر می خواهند از طریق کارتخوان خرید کنند باید این مبلغ نقدی را بپردازند.

2- تشویق به واریز نقدی

در صنف های بزرگتر هم از جمله صرافی ها از ما خواستند که پول را به صورت نقدی از طریق مراجعه به بانک به حسابشان واریز کنیم. آنها می گویند اگر از طریق دستگاه کارتخوان بخواهند این کار را انجام دهند مالیات بیشتری باید بپردازند.

البته دریافت مالیات از این طریق به شدت از سوی بانک مرکزی تکذیب شده اما سکوت آنها در مورد شایعه های اخیر باعث شده همچنان این شایعه هم رواج داشته باشد. فکرش را بکنیددوباره مجبور شویم برای هر خریدی از جمله خرید ارز از یک صرافی به بانک برویم. این یعنی دوباره باید حجمی از پول نقد را با خود همراه کنیم، در صف انتظار بخشی از وقتمان را از دست بدهیم و دوباره به صرافی باز گردیم.

3- دریافت نقدی کامزد در فروشگاه

با قوت گرفتن این شایعه ها اتفاق دیگری که خصوصا در فروشگاه های خرده فروشی افتاده درخواست از خریداران برای پرداخت کارمزد است. یعنی شما مثلا 10 هزار تومان خرید کرده اید. فروشنده مدعی است که بابت استفاده از کارتخوان از حساب او کارمزد کم شده و و مشتری باید مثلا 500 تومان اضافه به این دلیل بپردازد.


پاسخ های بانک مرکزی

بانک مرکزی اما پاسخ هایی دارد که شاید باید زودتر از اینها و قبل از انتشار وسیع این شایعات آنها را مطرح می کرد هر چند که بخشی از آنها هم صرفا توجیهاتی برای قانونی کردن دریافت کارمزد داشت.

۱- تجربه کشورهای دیگر

مهمترین توجیه بانک مرکزی برای صحه گذاشتن بر این اقدام این است که در حال حاضر در کشورهای دیگر هم از هر تراکنش الکترونیکی کارمزد دریافت می شود. ما هم اگر بخواهیم به صورت پایدار این خدمات را ارائه دهیم ناچار هستیم که به سمت دریافت کامرمزد حرکت کنیم.

البته ما هم این توضیح را اضافه می کنیم که در کشورهای پیشرفته این اتفاق می افتد و مبلغی به عنوان کارمزد از فروشنده کسر می شود اما در آنجا خدماتی به خاطر این کم کردن کارمزد به آنها داده می شود که به نظر نمی رسد در ایران قابلیت اجرایی داشته باشد. برای مثال فروشگاه های کوچکی که برای همه مراودات مالی شان در درون فروشگاه از دستگاه کارتخوانی استفاده می کنند که از طرف یک شرکت خدمات دهنده ساپورت می شود، دیگر نیاز به استخدام یک حسابدار ندارند. این شرکت ها به صورت رایگان در پایان هر دوره کاری حسابداریشان را انجام می دهند.

۲- مردم قرار نیست کارمزد بپردازند

سوال مهم دیگر در این باره این است که وقتی این طرح اجرا شد این کارمزد را چه کسانی قرار است بپردازند. مدیر فناوری اطلاعات بانک مرکزی می گوید قطعا این کارمزد از پذیرندگان دستگاه های کارتخوان یعنی فروشنده و فروشگاه دارها گرفته می شود و قرار نیست خریداران برای خرید از طریق کارتخوان مبلغ اضافه تری بپردازند. او البته در ادامه خدمنات دستگاه کارتخوان را رده بندی می کند و می گوید: «علاوه بر خریدهای روزمره، خدمات دیگری هم از جمله پرداخت قبوض از طریق دستگاه های کارتخوان قابل انجام است.

ما اولا توصیه می کنیم برای این قبیل خدمات از دستگاه های کارتخوان به دلیل برخی مسائل امنیتی استفاده نکنند اما از زمان اجرایی شدن دریافت کارمزد از این تراکنش ها آنها باید بدانند که کارمزد این خدمات را خودشان باید بدهند نه فروشنده و پذیرنده دستگاه. در هر حال این توجیه بانک مرکزی هم قابل اعتنا نیست چون بالاخره اگر قرار باشد از طریق دستور و اجبار این شیوه از پرداخت توجیه شود، فروشگاه ها به راحتی می توانند آن را کنار بگذارند.

۳- مالیات به بانک مرکزی مربوط نیست

قبل از اینکه بحث دریافت کارمزد از این تراکنش ها مطرح شود شایعه دیگری باعث شده بود فروشنده ها متفق القول بگویند دستگاه ای کارتخوانشان کار نمی کند. از روزی که شاپرک راه اندازی شد این شایعه هم داغ شد که خرید از طریق دستگاه کارتخوان باعث می شود فروشنده ها مالیات بیشتری بپردازند.

این موضوع همان موقع توسط بانک مرکزی تکذیب شد. سیستم پرداخت مالیات در کشور ساز و کار خاص خود را دارد و تسویه نشدن آنی حساب ها هم هیچ ربطی به مالیات ندارد. این کار صرفا برای کاهش ترافیک شبکه شتاب گرفته شده است. هیچ فروشنده ای حق ندارد برای استفاده از کارت مبلغ اضافه تری از خریداران بگیرد.


فعلا اجرا نشده است

بانک مرکزی با تایید اینکه در آینده مبلغی به عنوان کارمزد از حساب خریدار کسر می شود اعلام کرده در حال حاضر این طرح اجرا نشده و تصمیم نهایی در این باره هم گرفته نشده است. اگر قرار به این کار باشد به اطلاع همه خواهد رسید.

یکی از نگرانی های موجود در این زمینه این است که با اعمال این هزینه ها و سختگیری ها، فروشنده ها خصوصا در سطح خرد، لقای استفاده از دستگاغه کارتخوان را به عطایش ببخشند، این یعنی تمام تلاش هایی که برای فرهنگ سازی در این زمینه ها از طرف خود بانک مرکزی و سایر بانک ها انجام شده، بی نتیجه خواهد ماند.

مسئولان بانک مرکزی در این باره معتقدندن که چون پرداخت این کارمزد زمانی اجرایی می شود که خدمات دستگاه در سطح مطلوبی قرار گرفته باشد اکثر کسانی که تا به حال از آن استفاده کرده اند ترجیح می دهند همچنان این خدمات را دریافت کنند.

از طرف دیگر مبالغی که برای کارمزد در نظر گرفته شده به قدری نیست که یک فروشنده را به این نتیجه برساند برای اجتناب از پرداخت آن زحمت رفتن به بانک و واریز وجوه نقدی را به خود بدهد. این کار وقت و هزینه بیشتری را از آنها خواهد گرفت.