افزایش ۴برابری سدهای زیر ۵ درصد در ۲۰ روز!
تنها در ۲۰ روز گذشته، تعداد سدهای ایران با ذخیره کمتر از ۵ درصد از ۸ سد به ۳۲ سد جهش کرده است.
فارس: تنها در ۲۰ روز گذشته، تعداد سدهای ایران با ذخیره کمتر از ۵ درصد از ۸ سد به ۳۲ سد جهش کرده است.
ایران درحالی وارد ماه‌های میانی سال آبی شده که جدیدترین آمار نشان می‌دهد شمار سدهایی که کمتر از ۵ درصد ظرفیت مخزن خود را ذخیره دارند، با افزایشی چشمگیر از ۸ سد در ابتدای سال آبی به ۳۲ سد رسیده است.
این افزایش ۴ برابری نشان‌دهنده شدت کم‌آبی، کاهش محسوس بارش‌ها و همچنین فشار بی‌سابقه بر منابع آبی کشور است. گستردگی جغرافیایی سدهای کم‌ذخیره نیز گواه آن است که بحران آب دیگر محدود به چند استان یا یک حوضه خاص نیست، بلکه تقریباً تمام مناطق کشور را در برگرفته است.
این شرایط، علاوه بر تهدید تأمین آب شرب و کشاورزی، خطر تشدید برداشت از آب‌های زیرزمینی و افزایش فرونشست زمین را هشدار می‌دهد.
افت شدید ذخایر در حوضه زهره‌جراحی و جنوب کشور
نخستین نشانه‌های بحران در جنوب کشور و حوضه زهره–جراحی به‌وضوح قابل مشاهده است. سدهای رودبال داراب با ۰.۳۵ درصد، تنگاب با ۱.۳۹ درصد و استقلال با ۲.۲۹ درصد، در پایین‌ترین ترازهای خود قرار گرفته‌اند.
این منطقه که نقش مهمی در تأمین آب شرب و کشاورزی استان‌های فارس و هرمزگان دارد، اکنون با شرایطی مواجه است که کوچک‌ترین اختلال در بارش‌های زمستانی، آن را به سمت کم‌آبی حاد سوق خواهد داد.
کاهش شدید ذخیره در این سدها نشانه‌ای از فشار مضاعف مصرف و کمبود ورودی‌های طبیعی است.
کمبود آب در اترک و حوضه‌های شمالی باوجود بارش‌های پراکنده
در شمال کشور و حوضه اترک نیز وضعیت مشابهی دیده می‌شود. سدهای آلاگل (۲.۳۴ درصد)، لار (۱.۳۳ درصد) و بارزو (۲.۳۶ درصد) طی ماه‌های اخیر با کمترین ورودی مواجه بوده‌اند.
این اعداد در حالی ثبت شده‌اند که شمال ایران معمولاً سهم بیشتری از بارش‌های سالانه را دریافت می‌کند؛ موضوعی که نشان می‌دهد تغییر الگوی بارش و افزایش تبخیر، حتی مناطق نیمه‌مرطوب کشور را نیز تحت‌تأثیر قرار داده است.
کاهش ذخایر در این حوضه پیامدهای مستقیمی بر کشاورزی گلستان و نیازهای زیست‌محیطی منطقه دارد.
فلات مرکزی؛ گسترده‌ترین منطقه بحرانی
عمیق‌ترین بخش بحران در فلات مرکزی و شرقی ایران رخ داده است؛ جایی که فشار کم‌آبی، برداشت سنگین و وابستگی بالا به آب سطحی و زیرزمینی هم‌زمان شده‌اند. در این حوضه سدهای بار (۴.۳۲ درصد)، دوستی (۲.۶۶ درصد)، فریمان (۲.۳۸ درصد) و کریت (۲.۶۳ درصد) به مرز هشدار رسیده‌اند.
همچنین سدهای شهید یعقوبی، کرج، طرق، دره‌بید، نسا و ساوه نیز در آستانه یا روی مرز پنج درصد قرار دارند. این منطقه که تأمین‌کننده بخش مهمی از آب شرب خراسان، سمنان، قم، تهران و مرکزی است، در صورت تداوم خشکسالی با شرایط کم‌سابقه‌ای مواجه خواهد شد.
کاهش ذخیره سدهای مهمی مانند دوستی یا کرج، خطر محدودیت شدید تأمین آب شهری را افزایش می‌دهد.
کاهش ذخایر در کرخه و مرزی غرب
در غرب کشور نیز حوضه کرخه و مناطق مرزی با عراق وضعیت مطلوبی ندارند. سد بانه با ۲.۸۱ درصد و سد عباس‌آباد کیله با ۱.۹۷ درصد در آستانه رسیدن به پایین‌ترین ترازهای تاریخی خود قرار گرفته‌اند.
این منطقه که به‌طور سنتی وابسته به بارش‌های زمستانی است، در سال آبی گذشته ورودی قابل توجهی دریافت نکرده و اکنون روستاها، زمین‌های کشاورزی و طرح‌های توسعه آب منطقه‌ای در معرض کمبود جدی قرار گرفته‌اند.
بحران در قلب حوضه کارون بزرگ
حوضه کارون بزرگ که زمانی از پربارش‌ترین و پرآب‌ترین مناطق ایران بود، اکنون شاهد حضور چند سد با ذخیره بسیار پایین است. سد ناغان با ۱.۷۵ درصد، سورک با ۲.۴۲ درصد، شاه‌قاسم با ۰.۱۷ درصد—که یکی از کمترین ذخایر ثبت‌شده در کشور را دارد—در وضعیت بحرانی قرار دارند.
سدهای حوضیان و حنا نیز با رسیدن به مرز ۵ درصد، در آستانه ورود به فهرست سدهای بحرانی قرار گرفته‌اند. کاهش ذخایر در این حوضه پیامدهای مستقیم بر تولید برق‌آبی و تأمین آب شرب جنوب کشور دارد.
کاهش بی‌سابقه ذخیره در حوضه دریاچه ارومیه
حوضه آبریز دریاچه ارومیه نیز همچنان با ناپایداری جدی روبه‌روست. سد بوکان در مرز ۵ درصد قرار گرفته و سد کردکندی با تنها ۰.۱۴ درصد از ظرفیت خود، یکی از بحرانی‌ترین نقاط آبی کشور محسوب می‌شود.
این وضعیت می‌تواند تلاش‌های احیای دریاچه ارومیه را در ماه‌های آینده با چالش‌های جدی مواجه کند و بر روند تأمین آب کشاورزی آذربایجان غربی اثر بگذارد.
افت ذخایر در حوضه سفیدرود بزرگ
در حوضه سفیدرود که نقش مهمی در تأمین آب کشاورزی گیلان و بخش‌هایی از زنجان دارد، سه سد سنگ‌سیاه، آیدوغموش و سفیدرود هر ۳ در سطح ۳ درصد قرار دارند. این هم‌زمانی افت ذخایر، فشار مضاعفی بر مدیریت آب کشاورزی استان‌های شمالی وارد می‌کند و ممکن است الگوی کشت را دستخوش تغییر کند.
حوضه ارس؛ ادامه روند کاهشی
در شمال‌غرب و حوضه ارس نیز سدهای مهمی با کاهش ذخایر مواجه شده‌اند. سد قوری‌چای با سه درصد و سدهای زنوز و گلفرج با حدود ۵ درصد، در مرز هشدار قرار دارند. این وضعیت برای تأمین آب کشاورزی دشت‌های مرزی و نیازهای زیست‌محیطی اهمیت قابل توجهی دارد.
حوضه زاینده‌رود و جنوب‌غرب فلات
در نهایت، در حوضه زاینده‌رود نیز سد چشمه‌عاشق با ۳.۱۵ درصد ظرفیت خود در وضعیت کم‌سابقه‌ای قرار دارد. کاهش ذخیره در این سد هشدار جدی برای جنوب‌غرب فلات مرکزی و تأمین بخشی از نیازهای آبی استان اصفهان محسوب می‌شود.
در نهایت برآیند داده‌های موجود نشان می‌دهد ایران رسماً از مرز بحران عبور کرده و به مرحله «فوق‌بحران آبی» رسیده است.
افزایش تعداد سدهای زیر ۵ درصد از ۸ سد به ۳۲ سد در کمتر از یک سال، زنگ خطر جدی برای امنیت آبی کشور است. اگر بارش‌های زمستان پیش‌رو با الگوی مطلوب همراه نباشد و اگر سیاست‌های کنترل مصرف، احیای آبخوان‌ها، مدیریت مخزن سدها و اصلاح الگوی برداشت در دستور کار قرار نگیرد، بخش‌هایی از کشور با خطر تخلیه کامل سدها، کاهش شدید منابع شرب، محدودیت کشاورزی و گسترش فرونشست مواجه خواهند شد.
این شرایط نیازمند تصمیم‌گیری سریع، برنامه‌ریزی شفاف و هماهنگی میان دستگاه‌های متولی آب است تا از تبدیل این وضعیت به یک بحران گسترده اجتماعی و اقتصادی جلوگیری شود.
ارسال نظر