۲۱ شهریور - ۱۲ سپتامبر؛ در تاریخ چه گذشت؟

برترین ها: امروز ۲۱ شهریور برابر با ۱۲ سپتامبر تقویم میلادی است. روزی که در تاریخ آبستن وقایع و اتفاقات زیادی در ایران و جهان بوده است. به مرور برخی از این وقایع می‌پردازیم.

رویداد ها:

۴۹۲ پيش از ميلاد - تصرف تراكيه براي ايران

۱۲ سپتامبر سال ۴۹۲ پيش از ميلاد «مردونيا ــ مردونيه» ژنرال ايراني كه از سوي داريوش مامور حل مسئله منطقه ايوني (يوناني نژاد هاي آناتولي و جزاير درياي اژه) شده بود تراكيه را تصرف كرد (تراكيا، منطقه وسيعي در اروپاي جنوبي است كه غرب و شرق و جنوب آن را سه درياي سياه، اژه و مرمره محدود مي كنند و اينك در سه كشور تركيه، بلغارستان و يونان قرار گرفته است ـ استانبول اروپا در تراكيه قرار دارد). مردونيا كه داماد داريوش و شوهر آرتوزوسترا (تلفظ، يوناني است) بود پس از عبور از هلس پونت (داردانل) تراكيه را متصرف شده بود. تراكيه تا زمان فيليپ دوم (پدر اسكندر) به مدت دهها سال جزيي از قلمرو ايران بود. مردونيه، در اصل از جانب داريوش مامور شده بود كه مسئله ايوني را كه مردمش برضد فرمانداران منصوب از جانب ايران شورش كرده و اين شورش متناوبا پنج سال طول كشيده بود براي هميشه حل كند. مردونيه در جريان حقيقت يابي خود در محل، متوجه شد كه ايوني ها خواهان فرماندار انتخابي هستند. بنابراين، با دمكراتيك شدن اين منطقه موافقت كرد و شخصا بر انتخابات شهرها و جزاير ايوني نظارت كرد. وي همچنين متوجه شده بود كه قسمتي از شورش، نتيجه تحريك ايوني ها از جانب آتني ها است و براي حل اين مسئله، از هلس پونيت گذشت و تراكيه را تصرف كرد.


در ايران باستان و تا پايان دوران ساسانيان حاكم ايالت را ساتراپ (نگهبان و حافظ ايالت ـ شهربان و شهريار) مي خواندند و واژه فرماندار (كسي كه داراي فرمان شاه براي اداره شهر است) مربوط به دوران معاصر است. واژه استاندار، از لحاظ دمكراسي مي تواند قابل قبول باشد، ولي فرماندار، مگر اين كه انتخابي باشد و اكثريت مردم با آراء خود به او «فرمان» اداره شهرستان را داده باشند، كمي نامانوس و غير دمكراتيك به نظر مي رسد. مي دانيم كه اليور كرمول انگليسي هم كه كتاب هاي هردوت را خوانده بود پس از بركناركردن پادشاه انگلستان خود را «محافظ ـ نگهبان» كشور لقب داد.

1299 - شهادت روحاني مبارز شيخ محمد خياباني

روحاني مجاهد، شيخ محمد خياباني در سال 1259 ش (1297 ق) در خامنه در نزديكي تبريز متولد شد. وي پس از فراگيري علوم مقدماتي، از محضر حضرات آيات سيد ابوالحسن انگجي و ميرزا عبدالعلي، فقه و اصول و هيئت و نجوم را آموخت و پس از مدتي به تدريس پرداخت. زندگي شيخ محمد خياباني پس از پيروزي مشروطه در سال 1285 ش، با تأسيس انجمن ايالتي در تبريز، وارد مرحله تازه‏اي گرديد و در جريان محاصره تبريز، در دفاع از شهر نقش مهمي ايفا كرد. در زمان خياباني اوضاع جهان اسلام و به ويژه ايران، به خاطر دخالت‏هاي بيگانگان از جمله روسيه، انگليس و آلمان، بسيار آشفته و تأسف‏انگيز بود. پس از خلع محمدعلي شاه از سلطنت، خياباني در سي سالگي به عنوان نماينده مردم تبريز راهي مجلس شوراي ملي گرديد. او با اولتيماتوم روسيه در مجلس دوم مخالفت كرد و همچنين با قرارداد استعماري وثوق‏الدوله با دولت انگلستان (قرارداد 1919) نيز به مبارزه برخاست.


شيخ محمد خياباني، از آنجا كه حكومت مركزي را ضعيف و وابسته مي‏ديد، ايجاد يك تحول اساسي در سيستم حكومت ايران و احياي آزادي را گام نخست براي خانه تكاني ايران و بيرون راندن اشغالگران خارجي مي‏دانست. ولي برداشتن گام اول را از طريق مذاكره سياسي امكانپذير نمي‏شمرد و تنها راه را در قيام و مقاومت دليرانه در برابر استبداد و دخالت خارجي مي‏دانست. از اين رو، بعد از قبول قرارداد 1919 م از سوي دولت ايران، در تبريز دست به قيام زد. وي در جريان اين قيام كه از 17 فروردين 1299 شمسي، آغاز شد، نهادهاي دولتي تبريز را به تصرف خود درآورد و شهر را از دست دولتيان خارج ساخت. قيام پيروزمندانه مردم تبريز به رهبري شيخ محمد خياباني، بيش از پنج ماه ادامه داشت اما به دليل خيانت كساني كه قول همكاري داده بودند، كم بودن نيروها و حضور قواي قزاقخانه در كنار شهر تبريز و همكاري آن‏ها با حكومت مركزي، اين قيام به شكست منجر شد. سرانجام با ورود نيروهاي دولتي، قزاقان به فرمان مُخبرالسلطنه فرستاده ويژه مشيرالدوله، صدراعظم وقت، شيخ محمد خياباني را در 21 شهريور 1299 برابر با 29 ذي‏حجه 1338ق در چهل سالگي به شهادت رساندند و او را در گورستان سيد حمزه تبريز به خاك سپردند. بعدها، آن گورستان به مدرسه تبديل شد و پس از ويراني مدرسه، مقبره خياباني هم از بين رفت.

1339 ش - انتخابات مُرداد 1339 و محبوبیت خواننده زنی که بیشترین آرا را آورد!

محبوبيت بانو دلكش (خواننده وقت و متوفی در 79 سالگی در شهریور 1383 = 2 سپتامبر 2004) در ميان مردم تا آن اندازه بود كه در انتخابات امُردادما 1339 در حوزه راي گيري جنوب شرقي تهران (محله امامزاده حسن و خزانه) بيشترين آراء را به نام او به صندوق ريخته بودند، حال آن كه وي نامزد انتخابات نبود و در آن زمان، زنان هنوز حق شركت در انتخابات را به دست نياورده بودند. [در ایران وقت لیست نامزدهای ثبت نام شده به متصدیان صندوقهای رای گیری داده نمی شد، آراء با دست نوشته می شد و چون محرمانه و اصطلاحا مخفی بود، متصدی صندوق متوجه نمی شد که آیا رای به نامزد ثبت نام کرده داده شده یا هرکس را که رای دهنده خواسته].

در آن سال (روز انتخابات که 26 امُرداد بود) سردبیر روزنامه اطلاعات به هر خبرنگار پوشش اخبار رای گیری گوشه ای از شهررا سپرد. در محله امامزاده حسن، محل یکی از صندوقهای رای گیری دبستان دولتی شاه آباد بود. در اینجا، از هرکس که پس از انداختن رای خود در صندوق از ساختمان خارج می شد و می پرسیدم به چه کسانی رای داده بود می گفت که به بانو دلکش هم رای داده بود. برای آنان که سواد نداشتند قهوه چی محل که آنجا بود نام هر نامزدی را که می گفتند می نوشت و از دهان تقریبا همه اینان نام دلکش بیرون می آمد که اسم شناسنامه ای اش (عصمت باقرزاده) را هم نمی دانستند و فقط «دلکش» می نوشتند. پس از قرائت آراء هم معلوم شد که بانو دلکش در آن منطقه آراء بیشتری آورده بود که این آراء قاعدتا به دور ریخته شد. بعدا و کلّا به این دوره مجلس (دوره بیستم) ایراد وارد آمد و از نمایندگان خواسته شد که کناره گیری کنند و انتخابات تجدید شد.


اواخر دهه 1330، مجيد دوامي (متوفی در اروپا) سردبیر وقت اطلاعات هفتگی [بعدا مجله های روشنفکر و زن روز و قبلا سردبیر روزنامه اطلاعات و پیش همه این سمت ها، یک خبرنگار پارلمانی] در مطلبي در آن مجله، بانو دلكش را با يك خواننده ديگر (بانو مرضیه) مقايسه و ضعیف تر توصیف کرده بود كه هواداران دلکش پس از انتشار مجله به ساختمان موسسه اطلاعات هجوم بردند و مي خواستند آن را ويران سازند.

دلكش (متوفی) از جمله خوانندگاني بود كه پس از انقلاب، بمانند دیگران ترک وطن نکرد و تا پایان عمر در تهران ماند.

1944 - امضاي قرارداد اشغال آلمان توسط متفقين در لندن

نمایندگان امریکا، انگلستان و شوروی قرارداد اشغال آلمان را درلندن امضا کردند. این قرارداد زمانی امضا شد که جنگ جهانی دوم هنوز خاتمه نیافته بود. پس ازانعقاد قرارداد اشغال آلمان، متفقین حملات هماهنگ خود را ازغرب و شرق آغازکردند و خطوط دفاعی آلمان نازی را درهم شکستند. درسال 1945 میلادی آلمان بطورکامل ازمتفقین شکست خورد و فرماندهان متفقین زمام امور آلمان را دربرلین بدست گرفتند. گفتنی است که برلین به لحاظ موقعیت خاص خود منطه بین المللی و آزاد اعلام شد.


۱۹۵۵ - اصابت اولين موشك شوروي به ماه در تاريخ تحقيقات فضايي

براي اولين بار در تاريخ تحقيقات فضايي ،يكي از موشكهاي آمريكايي كه به قصد فرود در كره ماه پرتاب شده بود ،در نقطهاي كه تعيين شده بود به كره ماه اصابت كرد و اين عمل ۵ سال بعد از اصابت اولين موشك روسيه به ماه اتفاق افتاد .موشك روسيه روز ۱۲ سپتامبر ۱۹۵۵ ميلادي به ماه اصابت كرده بود .موشك آمريكايي كه در اين روز به ماه اصابت كرد" رنجر هفتم "نام داشت.

۱۹۶۰ - روزي که با ايجاد Opec موافقت شد

۱۲ سپتامبر ۱۹۶۰ كشورهاي صادر كننده نفت با هدف محافظت از منافع خود با تاسيس سازمان واحدي موافقت كردند كه به اختصار «اوپك» ناميده مي شود و هنوز باقي است. اين توافق در پايان مذاكرات نمايندگان اين كشورها در بغداد حاصل شد. در دهه هاي اخير افزايش كشورهاي صادر كننده نفت كه خارج از اين سازمان قرار گرفته اند رو به افزايش بوده و اوپك مجبور است كه براي حفظ بهاي نفت خام با آنها كه در صدرشان روسيه قرار گرفته است كنار آيد. با وجود اين، دولتهاي عضو اوپك كه سران برخي از آنها وابستگي هاي خارجي دارند با ساير اعضاي اين سازمان هماهنگي كامل ندارند.


1974 - يك كودتاي نظاميان چپگرا حكومت هايله سلاسي را در اتيوپي (حبشه) سرنگون ساخت و به عمر نظام سلطنتي هزاران ساله اين كشور پايان داد.


زادروزها

۱۴۹۴ - زادروز فرانسوای اول پادشاه فرانسه
۱۸۹۷ - زادروز ایرن ژولیو-کوری فیزیکدان و شیمی‌دان فرانسوی، برندهٔ جایزه نوبل شیمی سال۱۹۳۵، دختر ماری و پی یر کوری


۱۹۱۳ - زادروز جسی اونز دوندهٔ آمریکایی
۱۹۲۱ - زادروز استانیسواو لم نویسندهٔ لهستانی آثار علمی-تخیلی، خالق رُمان سولاریس


۱۹۶۶ - زادروز انوشه انصاری اولین توریستفضانورد ایرانی ساکن‌آمریکا و اولین زن کیهان‌گرد
۱۹۷۳ - زادروز پل واکر بازیگر آمریکایی


۱۹۸۶ - زادروز امی رسوم بازیگر، خواننده و ترانه سرای آمریکایی
۱۳۵۶ - زادروز فرزاد حسنی، مجری، بازیگر و ترانه سرای ایرانی


درگذشت‌ها

۱۷۶۴ - درگذشت ژان فیلیپ رامو آهنگساز و نظریه‌پرداز فرانسوی
۱۳۶۰ - درگذشت آیت الله اسدالله مدنی، نمایندهٔ مجلس خبرگان و امام جمعهٔ تبریز (اولین شهید محراب)


۱۹۸۱ - درگذشت یوجنیو مونتاله شاعر و مترجم ایتالیایی، برندهٔ جایزه نوبل ادبیات سال ۱۹۷۵
۲۰۰۳ - درگذشت جانی کش خواننده، ترانه‌سرا، بازیگر و موسیقی‌دان آمریکایی


۲۰۰۹ - درگذشت نورمن بورلاگ دانشمند آمریکایی، برندهٔ جایزه نوبل صلح سال ۱۹۷۰
۲۰۱۰ - درگذشت کلود شابرول کارگردان فرانسوی، از بنیان‌گذاران موج نوی فرانسه


*****
منابع:

-پايگاه نوشيروان کيهاني زاده
-ویکی پدیای فارسی
-صفحه امروز در تاریخ در توئیتر
-راسخون