تیر خلاص به برجام در فرودگاه کابل

رویداد ۲۴: انفجار‌های پیاپی و خونین فرودگاه کابل که جان بیش از ۱۰ سرباز آمریکایی را گرفت بیش از پیش محبوبیت بایدن را کاهش خواهد داد؛ امری که شانس انتخاب مجدد او را با تردید‌های جدی مواجه می‌کند. آیا تحولات افغانستان بر سرنوشت برجام تاثیرگذار هست؟

چندین انفجار پیاپی فرودگاه کابل را لرزاند، ده‌ها نفر کشته و زخمی شدند، از میان کشته‌ها دوازده نظامی آمریکایی نیز جان خود را از دست دادند. داعش مسئولیت این حملات مرگبار را بر عهده گرفت، بایدن رئیس جمهور آمریکا نیز در سخنانی پس از این حملات اعلام کرد که تمامی مسئولیت حوادث افغانستان را می‌پذیرد.

پیش از حملات داعش به فرودگاه کابل، آمریکا به شهروندانش نسبت به بروز حملات تروریستی در کابل هشدار داده بود و رسانه‌های آمریکایی از احتمال حمله داعش خبر داده بودند، ساعاتی بعد چندین انفجار پی در پی فرودگاه کابل را لرزاند، انفجار‌هایی که به کشته شدن تعدادی از نیرو‌های نظامی آمریکایی و شهروندان افغانستانی منجر شد. این انفجار‌ها برای بایدن خبر بسیار بدی بود. خروج آشفته نیرو‌های آمریکایی از فرودگاه کابل موجی از انتقادات را متوجه دولت بایدن کرد، رسانه ها، مطبوعات، کنگره همگی از نحوه خروج و مدیریت عقب نشینی آمریکا از افغانستان پس از ۲۰ سال انتقاد کردند. این انتقادات به کاهش محبوبیت بایدن منجر شد.

نظرسنجی جدید مشترک روزنامه یو اس‌ای تودی و دانشگاه سوفلک نشان داد که میزان محبوبیت جو بایدن رئیس جمهور آمریکا در پی بروز آشوب در فرودگاه کابل به نحو چشمگیری سقوط کرده است. در حالی که تا همین هفته گذشته، میزان محبوبیت بایدن در نظرسنجی ها، بالای ۵۰ درصد بود، اما حالا به ۴۱ درصد سقوط کرده است. طبق همین نظرسنجی، از هر چهار آمریکایی سه نفر معتقدند که افغانستان تحت حاکمیت طالبان مجددا پناهگاه تروریست‌های ضد آمریکایی خواهد بود، این در حالی است که بایدن بار‌ها برای توجیه خروج از افغانستان گفته بود نیرو‌های آمریکایی توانسته اند خطر تروریستی علیه آمریکا در افغانستان را کاهش دهند، بر اساس این نظرسنجی، تنها ۲۶ درصد پاسخ دهندگان موافق مدیریت بایدن در نحوه خروج آمریکا از افغانستان بودند.

اگرچه اکثر آمریکایی‌ها با خروج از افغانستان موافق هستند، اما ۶۲ درصد از آن‌ها با نحوه مدیریت آمریکا برای خروج از افغانستان از سوی بایدن مخالفت کردند. یک شهروند آمریکایی به نام اوبری اشلوم برخت در کلرآدو به روزنامه یو اس‌ای تودی درباره بایدن گفت: «او در اصل همه این سلاح‌ها (ی آمریکایی موجود در افغانستان) را به طالبان داده است و او اکنون فضای بازگشت داعش را فراهم کرده است. او حتی مسئولیت هم نمی‌پذیرد. او مسئول این وضع است، اما دیگران را سرزنش می‌کنند. او مردم افغانستان را نیز سرزنش می‌کند.»

این اظهارات و این نظرسنجی پیش از انفجار‌های کابل انجام شده است بنابراین به راحتی می‌توان تصور کرد که تلفات آمریکایی در فرودگاه کابل چه آسیبی به وجهه بایدن خواهد زد، خصوصا که این تلفات به دست داعش رقم خورده است یعنی همان گروهی که آمریکا ادعای تضعیف آن در افغانستان را داشته است. بدتر از آن، مشکل بایدن، اما فقط نحوه خروج از افغانستان نیست، رئیس جمهور آمریکا در مساله مدیریت کرونا و اقتصاد نیز نمره خوبی نگرفته است. در نظرسنجی بالا، تنها نیمی از پاسخ دهندگان موافق نحوه مدیریت کرونا از سوی بایدن بودند و ۳۹ درصد نیز با نحوه مدیریت اقتصاد از سوی بایدن موافقت کردند.

افزایش همزمان تعداد بیماران کرونا در آمریکا و افزایش تورم به کاهش محبوبیت بایدن منجر شد. روند کاهش محبوبیت بایدن از ماه آگوست شروع شده بود و نظرسنجی‌های دیگری نیز کاهش محبوبیت بایدن را تایید کرده بودند. اواسط ماه آگوست یک نظرسنجی از سوی شبکه ام بی سی نشان داد که به خاطر افزایش بیماران کرونایی و خروج آشفته از افغانستان محبوبیت بایدن برای اولین بار به زیر ۵۰ درصد رسید. محبوبیت بایدن در برخی نظرسنجی‌های دیگر نیز زیر ۵۰ درصد بود. در نظرسنجی ایپسوس محبوبیت بایدن ۴۶ درصد و در نظرسنجی یوگاو ۴۴ درصد بود.

کاهش محسوس محبوبیت بایدن زنگ خطری برای دموکرات‌ها است. سرعت این کاهش در سال نخست ریاست جمهوری بایدن قابل توجه است. در چهار سال ریاست جمهوری ترامپ میزان محبوبیت اش نوسان زیادی نداشت و همواره حدود ۴۰ درصد بود. بایدن، اما این گونه نیست. بعد از برخورداری از میزان محبوبیت نسبتا بالا بایدن حالا در میان افمار عمومی سقوط کرده است. این سقوط به یک دلیل عمده مهم است. در حالی که ترامپ در میان مستقل‌ها محبوبیت چندانی نداشت بایدن رای قابل توجهی میان مستقل‌ها داشت و نظرسنجی‌های جدید نشان می‌دهند که کاهش محبوبیت بایدن عمدتا میان مستقل‌ها است.

برای نتیجه گیری درباره انتخابات ریاست جمهوری ۲۰۲۴ آمریکا هنوز زود است. اینکه محبوبیت بایدن پایین بماند یا افزایش پیدا کند هنوز مشخص نیست. اما خون سربازان آمریکایی که در فرودگاه کابل ریخته شده قطعا به این زودی فراموش نخواهد شد، جمهوری خواهان بدون شک از خون سربازان کشته شده برای پایین کشیدن بایدن استفاده خواهند کرد. همان جمهوری خواهانی که از همین الان وعده می‌دهند که در صورت احیای برجام مجددا از آن خارج خواهند شد.

اکنون بین جمهوری خواهان دو گزینه برای انتخابات ریاست جمهوری ۲۰۲۴ مطرح هستند: دونالد ترامپ و مایک پومپئو.

اگر یکی از این دو موفق شوند بایدن را پایین بکشد تقریبا بدون شک مجددا از برجام خارج خواهد شد. دولت بایدن و ایران هم اکنون برای احیای برجام تلاش می‌کنند و برخی پیش بینی می‌کند که در چند ماه آینده یا برجام احیا شود یا نوعی توافق میان طرفین شکل بگیرد. چه برجام احیا شود چه اینکه توافق مشابهی در این زمینه میان دولت ابراهیم رئیسی و دولت جو بایدن امضا شود، بازهم زیر تیغ جمهوری خواهان خواهد بود، چون بسیار بعید است که اینگونه توافقی در کنگره به تایید برسد. دولت بایدن از چندماه پیش گفته است که هیچ تضمینی درباره عدم خروج رئیس جمهور بعدی آمریکا از توافق با ایران نمی‌دهد. آیا در چنین شرایطی باز هم ایران به احیای برجام و یا امضای توافق جدیدی با واشنگتن و شرکایش فکر می‌کند؟