خاکی ترین آئین عاشورایی کشور در لرستان
مردم لرستان در ماه محرم با آئین های خاص و کهن خود از جمله "به‌گل افتادن" و "چهل منبر" به اقامه عزا می پردازند و در واقع، خاکی ترین مراسم عزاداری را برپا می کنند.
خبرگزاری تسنیم - مرضیه شیرخان: مردم لرستان در ایام محرم هر کدام به نوعی ارادت خود را به امام حسین(ع) و عاشورا اثبات می‌کنند، به‌طوری که مرد و زن و پیر و جوان در مراسمی که بیشتر با همان شیوه سنتی برگزار می‌شود، شرکت می‌کنند.
جوانان لرستانی از همان روزهای اول محرم با برپا کردن خیمه‌های عزاداری و نصب پلاکارد در جای جای این استان شیعه‌نشین بار دیگر حال و ه‍وای عاشورایی را به ت‍ص‍وی‍ر م‍‍ی‌ک‍ش‍‍ان‍ن‍د.
با آغاز ماه محرم، جوانان با تهیه پارچه‌های سیاه و داربست‌های فلزی به شیوه سنتی تکیه‌های عزاداری در سطح محلات و بخش های مختلف استان دایر می‌کنند و افراد مسن‌تر نیز با آماده کردن ابزار عزاداری خاص این استان همچون زنجیز، چهل چراغ، علم عزاداری و بلندگوها و طبل‌ها خود را برای عزاداری امام حسین(ع) آماده می‌کنند.
مردم این دیار در این ایام با حضور در محل‌های عزاداری و تشکیل مجالس نوحه‌سرایی و سینه‌زنی به گرامیداشت این روزها می‌پردازند؛ سینه‌زن‌ها و دسته‌های زنجیرزنی دسته‌دسته گردهم می‌آ‌یند و با کامل شدن هیئت با تشکیل دو ستون به عزاداری می‌پردازند.
همه مردم این استان به یک شیوه خاص با تفاوت‌های اندک در جزئیات عزاداری می‌کنند که تفاوت‌های بسیار زیاد با نوع عزاداری دیگر اقوام دارد.
در خرم‌آباد تکایای محلی، محل خاصی از عزاداری جوانان این شهر است، قدیمی‌ترین تکایا که به استناد کتیبه آن دارای ۱۵۰ سال قدمت است، در محله درب دلاکان خرم‌آباد قرار دارد که در حال حاضر نیز میعادگاه سوگواران حسینی است.
شروع مراسم عزاداری مردم خرم‌آباد با صدای ساز و دهل که آهنگ حزن‌انگیز «چمرونه» را می‌نوازد آغاز می‌شود، پس از نواخته شدن آهنگ چمرونه در محله‌ها و کوچه‌ها، دسته‌های عزادار که شامل سینه‌زنان و زنجیرزنان حسینی هستند، در خیابان‌ها به راه می‌افتادند تا به جایگاه اصلی شهر بروند.
سینه‌زنان خرم‌آبادی به شیوه‌ای خاص که ویژه مردم این شهر است سینه‌زنی می‌کنند، در این شیوه ابتدا سینه‌زنان نشسته و سینه می‌زنند بعد وقتی که نوحه‌خوان فریاد می‌زند «ای وا شهیدا به دشت کربلا» همگی سرپا می‌ایستند و ضمن جواب دادن به نوحه‌خوان با دودست و به شدت سینه می‌زنند.
روز تراش
یکی از سنت‌های مردم لرستان در روز هفتم محرم این است که همگی به حمام رفته و پس از اصلاح سر و صورت و نظافت کامل، لباس‌های تمیز می‌پوشند و این روز را "تراش عباس" می‌نامند.
روز بعد نیز، عده‌ای هیزم برای افروختن آتش در صبح عاشورا جمع آوری می‌کنند تا اگر در روز عاشورا برف و باران ببارد و هوا سرد باشد عزادارانی که درگِل می‌افتند (مراسم گِل مالی) در سرما اذیت نشوند.
در این میان عده‌ای با مراجعه به محله‌ها و روستاهای لرستان و با خواندن جملاتی از خانه‌ها تقاضای هیزم می‌کنند و مردم نیز با استقبال به آنان هیزم میدهند.
مردم لرستان برای روز عاشورا خاک نرم (گِل رُس) آماده می‌کنند و در میدان‌های شهر قرار میدهند تا خود را گل مالی کنند. (گِل به عنوان نماد عزاداری و ماتم در مراسم سوگواری اکثر مناطق لرستان استفاده می‌شود).
چهل منبر
مراسم چهل منبر نیز یکی از رسوم خاص و منحصربه‌فرد خرم‌آباد و بروجرد است که در این مراسم که در روز تاسوعای حسینی برگزار می‌شود، با پای برهنه و با نقابی بر صورت، زنان به یاد اسارت حضرت زینب(س)، ۴۰ شمع به نیت در ۴۰ منبر یا م‍ج‍ل‍س عزاداری امام حسین (ع ) روشن می‌کنند تا از این طری‍ق با ر‌از و ن‍ی‍‍از با م‍‍ع‍ب‍ود ی‍ک‍ت‍‍ا‌ی خود، ن‍ی‍‍از‌ه‍‍ا و ح‍‍اج‍ت خود را ب‍ر‌آورده کنند.
در این س‍ن‍ت دی‍ن‍‍ی زنان از ابتدا تا انتهای این آیین با نیت‌های درونی خود مهر سکوت بر لب می‌زنند و تنها با زمزمه و ذکر ک‍ل‍م‍ه ال‍ل‍ه و یا ف‍رس‍ت‍‍ادن ص‍ل‍و‌ات بر م‍ح‍م‍د(ص) و خ‍‍ان‍د‌ان پ‍‍اک‍ش مسیر حرکت خود را ادامه میدهند.
در محله‌هایی همچون زید ابن علی و باغ دختران، حرکت کرده و چهل شمع در خانه‌هایی که درب آنها باز است، روشن می‌کنند.
آئین به گل افتادن
پیشینه این آیین مربوط به پیش از اسلام است که در ایران پیش از اسلام برای برگزاری مراسم سوگ بزرگان، قهرمانان و جوانان و عزیزترین درگذشتگان انجام می‌شده است، در استان لرستان نیز این آیین در سوگ عزیزان از دست رفته معمول بوده و اکنون نیز در سوگ سرور و سالار شهیدان و یاران باوفایش انجام می‌شود.
برای این مراسم ابتدا در روز تاسوعای حسینی جوانان پرشور و دوستدار ائمه اطهار در لرستان به تدارک آماده کردن خاک ویژه عزاداری روز عاشورا می‌پردازند تا در این روز تمام بدن خود را به گل آغشته کنند و در ماتم سالار شهیدان حضرت ابا عبدالله الحسین (ع ) به عزاداری بپردازند.
خاک ویژه عزاداری اباعبدالله الحسین(ع) توسط جوانان لرستانی از ب‍ی‍‍اب‍‍ان‌‌‌ه‍‍ا‌ی اطراف تهیه می‌شود و پس از غربال و ال‍ک‌کردن، آن را با ع‍طر و گ‍لاب‌های نذر شده معطر می‌کنند و خاک آماده شده را در حوضچه‌های مخصوص با آب گرم به گل تبدیل می‌کنند و اقشار مختلف مردم پس از اقامه نماز صبح روز دهم محرم ( عاشورا) با خلوص نیت خود را گل اندود می‌کنند.
در کنار حوضچه‌های گل که معمولاً به دو شکل مربع و دایره ساخته می‌شود، مقدار زیادی هیزم به‌صورت کپه بر روی هم انباشته می‌شود، این هیزم‌ها در روز عاشورا برای خشک کردن افرادی که به گل افتاده‌اند استفاده می‌شود و سپس در دسته‌های سینه زنی و زنجیر زنی در خیابان‌های شهر به راه می‌افتند و با ذکر مصیبت و نوحه سرایی و سینه زنی عزاداری خود را به اوج می‌رسانند.
عزاداری مردم خرم‌آباد در شب تاسوعا با حزنی خاص تا روز عاشورا ادامه دارد، حدود نیمه‌های شب عزادارانی که برخی نذر دارند وارد حوضچه‌های گل شده و بعضی تمام سر و صورت و حتی چشمان خود را آغشته به گل می‌کنند و به اصطلاح به گل می‌افتند.
برخی دیگر از عزاداران تنها سر و صورت و دو کتف و شانه خود را گل می‌زنند و در کنار شعله‌های آتش که به همین منظور تهیه شده خود را خشک می‌کنند و فرد به گل افتاده این وضعیت را تا ظهر عاشورا حفظ می‌کند.
این آیین در خرم‌آباد توسط همه اقشار از هر فکر و سلیقه، فقیر و غنی و پیر و جوان و زن و مرد انجام می‌شود، در قدیم مرکب هر اسب سوار نیز گل بر سر می‌گذاشت که امروزه به جای اسب افراد خودروی خود را گل مالی می‌کنند.
ناله‌های «هی رو هی رو» صبح عاشورا لرستان را فرا می گیرد
صبح عاشورا قبل از طلوع آفتاب ناله جانگداز ساز و دهل که نوای چمریونه می‌نوازد، شروع به نواختن می‌کند، عزادارانی که هنگام سحر به گل افتاده بودند در کنار آتش‌های برافروخته میدان محله بر سرزنان و «هی رو هی رو» گویان به عزداری می‌پردازند.
در روز عاشورا سوگواری در قالب دستجات سینه‌زنی و زنجیرزنی تا ظهر عاشورا ادامه دارد و افرادی که نذر دارند در مسیر حرکت هیئت‌ها گاو و گوساله‌های نذری را سر می‌برند و این بدان معناست که این هیئت شام یا نهار را در خانه نذر کننده صرف کند.
بعد از ظهر عاشورا که در گویش محلی به آن طوق اشگس گفته می‌شود، مراسم عزاداری به پایان می‌رسد و عزاداران برای اقامه نماز ظهر عاشورا به قبرستان معروف این شهر (قبرستان خضر) می‌روند و نماز ظهر عاشورا را به جا می‌آورند که بدین گونه مراسم سوگواری دهه محرم به پایان می‌رسد.
طوق بر وزن سوق علامت ویژه و عمودی عزاداران ماه محرم در لرستان است که محور اصلی چوب نسبتاً بلند و به طول هشت تا ۱۰ متر است که از یک متر به بالا از چندین حلقه که مرکز آنها چوب اصلی است، تشکیل می‌شود.
یک پارچه از جنس مخمل دور حلقه‌ها می‌بندند و در بالا و انتهای آن یک قندیل نقره قرار میدهند و اطراف آن را با نوارهای رنگی ریشه‌دار و آینه‌های کوچک زینت میدهند.
عزاداری در لرستان از عصر عاشورا به مدت سه شب با انجام مراسم شام غریبان که عزاداران یک دستار سیاه مخصوص به‌نام کت را به سر و گردن و شانه‌های خود می‌پیچانند در عزا شرکت می‌کنند و با روشن کردن شمع برای غریبی یاران و اصحاب امام حسین (ع) این مراسم به پایان می‌رسد.
جوانان لرستانی از همان روزهای اول محرم با برپا کردن خیمه‌های عزاداری و نصب پلاکارد در جای جای این استان شیعه‌نشین بار دیگر حال و ه‍وای عاشورایی را به ت‍ص‍وی‍ر م‍‍ی‌ک‍ش‍‍ان‍ن‍د.
با آغاز ماه محرم، جوانان با تهیه پارچه‌های سیاه و داربست‌های فلزی به شیوه سنتی تکیه‌های عزاداری در سطح محلات و بخش های مختلف استان دایر می‌کنند و افراد مسن‌تر نیز با آماده کردن ابزار عزاداری خاص این استان همچون زنجیز، چهل چراغ، علم عزاداری و بلندگوها و طبل‌ها خود را برای عزاداری امام حسین(ع) آماده می‌کنند.
مردم این دیار در این ایام با حضور در محل‌های عزاداری و تشکیل مجالس نوحه‌سرایی و سینه‌زنی به گرامیداشت این روزها می‌پردازند؛ سینه‌زن‌ها و دسته‌های زنجیرزنی دسته‌دسته گردهم می‌آ‌یند و با کامل شدن هیئت با تشکیل دو ستون به عزاداری می‌پردازند.
همه مردم این استان به یک شیوه خاص با تفاوت‌های اندک در جزئیات عزاداری می‌کنند که تفاوت‌های بسیار زیاد با نوع عزاداری دیگر اقوام دارد.
در خرم‌آباد تکایای محلی، محل خاصی از عزاداری جوانان این شهر است، قدیمی‌ترین تکایا که به استناد کتیبه آن دارای ۱۵۰ سال قدمت است، در محله درب دلاکان خرم‌آباد قرار دارد که در حال حاضر نیز میعادگاه سوگواران حسینی است.
شروع مراسم عزاداری مردم خرم‌آباد با صدای ساز و دهل که آهنگ حزن‌انگیز «چمرونه» را می‌نوازد آغاز می‌شود، پس از نواخته شدن آهنگ چمرونه در محله‌ها و کوچه‌ها، دسته‌های عزادار که شامل سینه‌زنان و زنجیرزنان حسینی هستند، در خیابان‌ها به راه می‌افتادند تا به جایگاه اصلی شهر بروند.
سینه‌زنان خرم‌آبادی به شیوه‌ای خاص که ویژه مردم این شهر است سینه‌زنی می‌کنند، در این شیوه ابتدا سینه‌زنان نشسته و سینه می‌زنند بعد وقتی که نوحه‌خوان فریاد می‌زند «ای وا شهیدا به دشت کربلا» همگی سرپا می‌ایستند و ضمن جواب دادن به نوحه‌خوان با دودست و به شدت سینه می‌زنند.
روز تراش
یکی از سنت‌های مردم لرستان در روز هفتم محرم این است که همگی به حمام رفته و پس از اصلاح سر و صورت و نظافت کامل، لباس‌های تمیز می‌پوشند و این روز را "تراش عباس" می‌نامند.
روز بعد نیز، عده‌ای هیزم برای افروختن آتش در صبح عاشورا جمع آوری می‌کنند تا اگر در روز عاشورا برف و باران ببارد و هوا سرد باشد عزادارانی که درگِل می‌افتند (مراسم گِل مالی) در سرما اذیت نشوند.
در این میان عده‌ای با مراجعه به محله‌ها و روستاهای لرستان و با خواندن جملاتی از خانه‌ها تقاضای هیزم می‌کنند و مردم نیز با استقبال به آنان هیزم میدهند.
مردم لرستان برای روز عاشورا خاک نرم (گِل رُس) آماده می‌کنند و در میدان‌های شهر قرار میدهند تا خود را گل مالی کنند. (گِل به عنوان نماد عزاداری و ماتم در مراسم سوگواری اکثر مناطق لرستان استفاده می‌شود).
چهل منبر
مراسم چهل منبر نیز یکی از رسوم خاص و منحصربه‌فرد خرم‌آباد و بروجرد است که در این مراسم که در روز تاسوعای حسینی برگزار می‌شود، با پای برهنه و با نقابی بر صورت، زنان به یاد اسارت حضرت زینب(س)، ۴۰ شمع به نیت در ۴۰ منبر یا م‍ج‍ل‍س عزاداری امام حسین (ع ) روشن می‌کنند تا از این طری‍ق با ر‌از و ن‍ی‍‍از با م‍‍ع‍ب‍ود ی‍ک‍ت‍‍ا‌ی خود، ن‍ی‍‍از‌ه‍‍ا و ح‍‍اج‍ت خود را ب‍ر‌آورده کنند.
در این س‍ن‍ت دی‍ن‍‍ی زنان از ابتدا تا انتهای این آیین با نیت‌های درونی خود مهر سکوت بر لب می‌زنند و تنها با زمزمه و ذکر ک‍ل‍م‍ه ال‍ل‍ه و یا ف‍رس‍ت‍‍ادن ص‍ل‍و‌ات بر م‍ح‍م‍د(ص) و خ‍‍ان‍د‌ان پ‍‍اک‍ش مسیر حرکت خود را ادامه میدهند.
در محله‌هایی همچون زید ابن علی و باغ دختران، حرکت کرده و چهل شمع در خانه‌هایی که درب آنها باز است، روشن می‌کنند.
آئین به گل افتادن
پیشینه این آیین مربوط به پیش از اسلام است که در ایران پیش از اسلام برای برگزاری مراسم سوگ بزرگان، قهرمانان و جوانان و عزیزترین درگذشتگان انجام می‌شده است، در استان لرستان نیز این آیین در سوگ عزیزان از دست رفته معمول بوده و اکنون نیز در سوگ سرور و سالار شهیدان و یاران باوفایش انجام می‌شود.
برای این مراسم ابتدا در روز تاسوعای حسینی جوانان پرشور و دوستدار ائمه اطهار در لرستان به تدارک آماده کردن خاک ویژه عزاداری روز عاشورا می‌پردازند تا در این روز تمام بدن خود را به گل آغشته کنند و در ماتم سالار شهیدان حضرت ابا عبدالله الحسین (ع ) به عزاداری بپردازند.
خاک ویژه عزاداری اباعبدالله الحسین(ع) توسط جوانان لرستانی از ب‍ی‍‍اب‍‍ان‌‌‌ه‍‍ا‌ی اطراف تهیه می‌شود و پس از غربال و ال‍ک‌کردن، آن را با ع‍طر و گ‍لاب‌های نذر شده معطر می‌کنند و خاک آماده شده را در حوضچه‌های مخصوص با آب گرم به گل تبدیل می‌کنند و اقشار مختلف مردم پس از اقامه نماز صبح روز دهم محرم ( عاشورا) با خلوص نیت خود را گل اندود می‌کنند.
در کنار حوضچه‌های گل که معمولاً به دو شکل مربع و دایره ساخته می‌شود، مقدار زیادی هیزم به‌صورت کپه بر روی هم انباشته می‌شود، این هیزم‌ها در روز عاشورا برای خشک کردن افرادی که به گل افتاده‌اند استفاده می‌شود و سپس در دسته‌های سینه زنی و زنجیر زنی در خیابان‌های شهر به راه می‌افتند و با ذکر مصیبت و نوحه سرایی و سینه زنی عزاداری خود را به اوج می‌رسانند.
عزاداری مردم خرم‌آباد در شب تاسوعا با حزنی خاص تا روز عاشورا ادامه دارد، حدود نیمه‌های شب عزادارانی که برخی نذر دارند وارد حوضچه‌های گل شده و بعضی تمام سر و صورت و حتی چشمان خود را آغشته به گل می‌کنند و به اصطلاح به گل می‌افتند.
برخی دیگر از عزاداران تنها سر و صورت و دو کتف و شانه خود را گل می‌زنند و در کنار شعله‌های آتش که به همین منظور تهیه شده خود را خشک می‌کنند و فرد به گل افتاده این وضعیت را تا ظهر عاشورا حفظ می‌کند.
این آیین در خرم‌آباد توسط همه اقشار از هر فکر و سلیقه، فقیر و غنی و پیر و جوان و زن و مرد انجام می‌شود، در قدیم مرکب هر اسب سوار نیز گل بر سر می‌گذاشت که امروزه به جای اسب افراد خودروی خود را گل مالی می‌کنند.
ناله‌های «هی رو هی رو» صبح عاشورا لرستان را فرا می گیرد
صبح عاشورا قبل از طلوع آفتاب ناله جانگداز ساز و دهل که نوای چمریونه می‌نوازد، شروع به نواختن می‌کند، عزادارانی که هنگام سحر به گل افتاده بودند در کنار آتش‌های برافروخته میدان محله بر سرزنان و «هی رو هی رو» گویان به عزداری می‌پردازند.
در روز عاشورا سوگواری در قالب دستجات سینه‌زنی و زنجیرزنی تا ظهر عاشورا ادامه دارد و افرادی که نذر دارند در مسیر حرکت هیئت‌ها گاو و گوساله‌های نذری را سر می‌برند و این بدان معناست که این هیئت شام یا نهار را در خانه نذر کننده صرف کند.
بعد از ظهر عاشورا که در گویش محلی به آن طوق اشگس گفته می‌شود، مراسم عزاداری به پایان می‌رسد و عزاداران برای اقامه نماز ظهر عاشورا به قبرستان معروف این شهر (قبرستان خضر) می‌روند و نماز ظهر عاشورا را به جا می‌آورند که بدین گونه مراسم سوگواری دهه محرم به پایان می‌رسد.
طوق بر وزن سوق علامت ویژه و عمودی عزاداران ماه محرم در لرستان است که محور اصلی چوب نسبتاً بلند و به طول هشت تا ۱۰ متر است که از یک متر به بالا از چندین حلقه که مرکز آنها چوب اصلی است، تشکیل می‌شود.
یک پارچه از جنس مخمل دور حلقه‌ها می‌بندند و در بالا و انتهای آن یک قندیل نقره قرار میدهند و اطراف آن را با نوارهای رنگی ریشه‌دار و آینه‌های کوچک زینت میدهند.
عزاداری در لرستان از عصر عاشورا به مدت سه شب با انجام مراسم شام غریبان که عزاداران یک دستار سیاه مخصوص به‌نام کت را به سر و گردن و شانه‌های خود می‌پیچانند در عزا شرکت می‌کنند و با روشن کردن شمع برای غریبی یاران و اصحاب امام حسین (ع) این مراسم به پایان می‌رسد.
پ
برای دسترسی سریع به تازه‌ترین اخبار و تحلیل رویدادهای ایران و جهان
اپلیکیشن برترین ها
را نصب کنید.
نظر کاربران
از دست اندرکاران و همه کسانی که این مطلب رو تهیه کردن خیلی سپاسگذارم.باید درمراسم گل مالی بود و این مراسمو باگوشت خون درک کرد.اجرشما با سالاروسرور شهیدان.