۱۳ آذر - ۴ دسامبر؛ در تاریخ چه گذشت؟

برترین ها: امروز ۱۳ آذر برابر با ۴ دسامبر تقویم میلادی است. روزی که در تاریخ آبستن وقایع و اتفاقات زیادی در ایران و جهان بوده است. به مرور برخی از این وقایع می‌پردازیم.

رویدادها:

۱۳۱۹ - انتقال دكتر مصدق از زندان بيرجند به روستاي احمد آباد

در اين روز در سال ۱۹۴۰ (در آن سال مصادف با ۱۳ آذر ۱۳۱۹ خورشيدي) دكتر محمد مصدق كه در بيرجند زنداني بود به احمدآباد ساوجبلاغ (نزديك كرج) منتقل و در اينجا به حالت تبعيد تحت نظر ماموران انتظامي در آمد.

رضا شاه با دكتر مصدق كه طبيعتي دمكرات و ضد زورگويي داشت ميانه خوبي نداشت و وي را در بيرجند زنداني كرده بود تا ازنيش انتقادهايش آسوده شود. دكتر مصدق پس از تبعيد رضاشاه از ايران آزاد شد و مردم تهران بار ديگر او را به عنوان نماينده اول خود به مجلس فرستادند و او از اينجا بود كه به سلطه طولاني انگلستان بر ايران پايان داد و ايرانيان را در طول حكومت دو سال و نيمه خود به صورت مردمي مبارز در افكار جهانيان در آورد.


دكتر مصدق در ۱۳۳۵ نيز پس از تحمل سه سال زندان به احمد آباد تبعيد شده بود و تا پايان عمر (اسفند ۱۳۴۵) به صورت تبعيد غير قانوني در آنجا باقي ماند و در همانجا هم مدفون است كه مقبره و تبعيدگاه او كه هر سال مورد ديدار بسياري از ايرانيان قرار مي گيرد اخيرا جز آثار ملي در آمده و محفوظ خواهد ماند. در سال ۱۳۵۸ (چند ماه پس از پيروزي انقلاب) و در زادروز مصدق يک ميليون ايراني براي بزرگداشت او از تهران و شهرهاي اطراف به احمدآباد رفتند.

۱۳۴۵ - سالی که جمعیت ایران به ۲۵ میلیون و ۴۸۸ هزار

۱۲ آذرماه ۱۳۴۵ (دسامبر ۱۹۶۶) نتایج سرشماری هر ده سال یکبارِ ایران رسما انتشار یافت. طبق این نتایج، نفوس ایران به ۲۵ میلیون و ۴۸۸ هزار و ۶۹۹ تَن (نزديک به یک سوم ۴۵ سال بعد از آن) رسیده بود و جمعیت تهران دو میلیون و ۶۹۰ هزار نفر (یک پنجم ۴۵ سال بعد از آن) شده بود. از این آمار چنین بر می آمد که شهرنشینان ایران در آن سال حدود ۹ میلیون و روستانشینان حدود ۱۵ میلیون و ۶۶۰ هزار تن بودند که نسبت روستانشین به شهرنشین؛ تقريبا ۲ و ۱ بود که این نسبت پس از انقلاب و نقل ِ مکان انبوه و به صورت هجوم روستانشینان به شهرها، کاملا تغییر کرده است.

نتایج این سرشماری همچنین نشان می داد که جمعیت ایران در سال ۱۳۴۵ نسبت به سال ۱۳۳۵ (ده سال پیش از آن) شش میلیون و ۵۳۳ هزار افزایش یافته بود. انتشار همین ارقام، اظهارنظرهای جمعیت شناسان ایران را به دنبال داشت و دولت تصمیم به تنظیم طرح محدوده ۲۵ ساله تهران گرفت که بعدا عملی شد و تا تغییر نظام حکومتی به قوّت خود باقی بود. دولت وقت استدلال کرده بود که چون تهران از شمال، شرق و غرب در محاصره ارتفاعات است، افزایش جمعیت بیش از این ایجاد آلودگی محیط زیست بویژه هوا می کند و سلامت ساکنین را به خطر می افکند. به علاوه، این شهر روی کمربند زلزله قرارگرفته که در صورت وقوع، فاجعه خواهد بود و نیز با شکسته شدن سدِ کرج و خرابی نیروگاههای برق، ساکنان تهران بدون آب و برق خواهند شد و ....

طولی نکشید که اعلام شد نفوس جهان از ۴ میلیارد تجاوز کرده و سازمان ملل هشدار داد که ظرفیت کره زمین برای تامین خوراک و تسهیلات دیگر در همین حد است و جمعیت بیش از این مسئله ساز خواهد بود و ساخت شیمیایی غذا (غیر ارگانیک) به میان خواهد آمد که خالی از عوارض جانبی نخواهد بود. همچنین افزایش جمعیت بیش از ظرفیت برخی کشورها، امکان تجاوز این کشورها به همسایگان کم جمعیت را به وجود خواهد آورد و از این رهگذر صلح جهانی به مخاطره خواهد افتاد. جمعیت اضافی که دچار نبود کار، خوراک و مسکن خواهد بود دست به مهاجرت داخلي و خارجي خواهد زد که خطر فرهنگی و آلودگی تمدن به دنبال خواهد داشت و افزایش جرم و تبه کاری و در نتيجه مرگ اخلاقیات.

در زیر گوشه ای از صفحه اول روزنامه اطلاعات حاوی تیتر اعلام نتیجه سرشماری سال ۱۳۴۵ ایران کُپی شده است:


۲۰۰۶ - هوگو چاوز، پیروز انتخابات ونزوئلا


سحرگاه چهارم دسامبر 2006 هنوز شمارش آراء در ونزوئلا از 78 درصد تجاوز نكرده بود كه اعلام شد هوگو چاوز (تلفظ محلي: چاوس) دوباره پيروز شده، رقيب او كنار رفته و ايرادي هم به انتخابات كه ناظران بي طرف بر نظم و استاندارد بودن آن صحه گذارده اند وارد نيامده است. در آن لحظه از 78 درصد آراء خوانده شده، 6 ميليون از آن هوگو چاوس و كمي بيش از سه ميليون متعلق به رقيب او بود. به اين ترتيب مردي كه در اجلاس رسمي مجمع عمومي سازمان ملل، جورج بوش رئيس جمهور وقت آمريكا را «اهريمن» خوانده بود، شش سال ديگر و چهار سال پس از انقضاي حكومت بوش در قدرت باقي ماند و کوشيد فرضيه خود - سوسياليسم قرن 21 را به اجرا درآورد. با اصلاح قانون اساسي ونزوئلا، چاوس به رغم ابتلاء به بيماري سرطان در انتخابات سال 2012 رياست جمهوري ونزوئلا شرکت کرد و برنده شد.

هوگو چاوز نخستين بومي (Amerindian) ونزوئلايي است كه رئيس اين كشور شده است. وي بيشتر اوقات كاپشن سرخ مي پوشد، و داراي يك فولكس واگن قديمي است كه در جريان انتخابات دسامبر 2006 و پس از اعلام پيروزي، آن را مي راند.


۱۱۱۰ - صليبيون بندر صيدا را پس از يك محاصره طولاني تصرف كردند . اين بندر كه ۲۵ قرن پيش به دست نيروهاي مهاجم بابل ويران گرديده بود به دستور كوروش بزرگ با هزينه ايران بازسازي شده بود. صيدا اينك در قلمرو لبنان است .

۱۱۳۱ - عمر خیام نیشاپوری (غیاث الدین ابوالفتح) فیلسوب، ادیب، ریاضی دان و فضا شناس ایرانی در این روز در ۸۳ سالگی در زادگاه خود شهر نیشاپور درگذشت. وی ۱۸ ماه می ۱۰۴۸ به دنیا آمده بود.


۱۸۲۹- رسم قديمي «سوتي Suttee» در هند كه سوزاندن زن پس از مرگ شوهر و با يک آتش بود ممنوع شد، گرچه بعدا هم كم و بيش به صورت داوطلبانه ادامه يافت. طبق اين رسم، زن با جسد شوهر متوفايش در يك زمان و يك محل آتش زده مي شدند. طبق آثار به دست آمده در راجستان و ماديا پرادش، اين عمل از سال ۴۰۰ ميلادي و شايد پيش از اين زمان در هند مرسوم بود. ساتي Sati در سانسکريت به معناي زن نجيب و زن وفادار است.


۱۹۴۳ - یوسیپ بروز تیتو Josip Broz Tito رهبر پارتیزانهای یوگوسلاوی که با نیروی اشغالگر آلمانی مبارزه مسلحانه می کرد تشکیل دولت در تبعید یوگوسلاوی را اعلام داشت.

۱۹۹۵ - اسحاق رابين نخست وزير رژیم صهیونستی به دست يك جوان اسرائيلي كشته شد.


1293 ق - دوره سوم مجلس شورای ملی توسط احمدشاه افتتاح شد.

احمد شاه به مناسبت آغاز جنگ جهانی مجدداً بی طرفی ایران را در نطق افتتاحیه خود بازگو کرد. تعداد نمایندگان این دوره مجموعاً 117 نفر می باشند. در اولین جلسه حاج عباسقلی سهم الملک به ریاست سنی مجلس انتخاب شد.

1500 - كشف جزيره "ماداگاسكار" در جنوب شرقي افريقا توسط مكتشفان پرتغالي

كشور ماداگاسكار با 587/041 كيلومتر مربع مساحت، يكي از بزرگ‏ترين جزاير جهان است كه در سواحل جنوب شرقي افريقا و در اقيانوس هند واقع شده است. اين منطقه از دو هزار سال پيش مسكوني بود. ماداگاسكار در قرون اول بعد از ميلاد، محل تردد برخي بازرگانان بود كه شهرها و بنادري نيز در آنجا بنا نمودند.


1856 - حمله نيروهاي انگليسي به خارك و بوشهر در پي تصرف هرات توسط ايران

هنگامي كه انگلستان در سال 1856م درگير جنگ كريمه در اروپا بود، ناصرالدين شاه قاجار، به تحريك و تشويق روس‏ها كه در جنگ كريمه با انگليسي‏ها درگير شده بودند به هرات لشكركشي كرد و با استفاده از گرفتاري انگليس در جنگ كريمه، هرات را در اول نوامبر 1856م به تصرف خود در آورد. دولت انگليس در همين روز به ايران اعلان جنگ داد. بلافاصله هشت كشتي جنگي انگليس با تعدادي كشتي‏هاي بخاري و بادي به حركت در آمده و در چهارم دسامبر همان سال، بنادر و جزاير ايران در خليج فارس را مورد حمله قرار دادند. در نتيجه تا پايان سال، جزيره خارك و بندر بوشهر به تصرف نيروهاي انگليسي در آمد و در ژانويه سال 1857م، سربازان انگليسي و هندي با پيشروي در داخل خاك ايران، تا ناحيه كرمان پيش رفتند. در همين احوال، قواي انگليس در حوالي خرمشهر پياده شدند و كشتي‏هاي جنگي آنان، اهواز را به تصرف خود در آوردند. ناصرالدين شاه كه از عاقبت كار بيم‏ناك شده بود، با اعزام نماينده‏اي به پاريس، خواستار ميانجي‏گري فرانسه در اين زمينه گرديد. در نتيجه قراردادي در چهارم مارس 1857م منعقد شد كه به موجب آن، دولت ايران تعهد داد كه در برابر خروج نيروهاي انگليس، از ايران، بي‏درنگ هرات را تخليه و از هرگونه ادعاي حاكميت و سلطنت بر افغانستان صرف نظر نمايد و ثانياً بندرعباس و چاه بهار را در ازاء مبلغ ناچيزي اجاره، به واليِ مسقَط در كشور عُمان واگذار كند. بند دوم، موضوعي بود كه به هيچ وجه ارتباطي به اختلافات ايران و انگليس نداشت. با اين حال دولت هراسان ايران، بلافاصله اين قرارداد ننگين را پذيرفت و ناصرالدين شاه بدون اخذ هيچ نتيجه‏اي، با سرافكندگي، دستور عقب‏نشيني نيروهاي ايران از افغانستان را صادر كرد. از اين زمان بود كه ايران، به كلي از افغانستان جدا شد و افغانستان تحت الحمايه انگلستان قرار گرفت.


۱۸۹۹ - استفاده از واكسن حصبه براي اولين‏ بار

در چهارم دسامبر ۱۸۹۹م، براي اولين بار واكسن حصبه به منظور پيشگيري از اين بيماري در انسان، مورد استفاده قرار گرفت. واكسنِ حصبه، ابتدا توسط دو محقق فرانسوي كشف شد و سپس "هاوتن" پزشك انگليسي آن را كامل نمود و سرانجام يك محقق ديگر استفاده از اين واكسن را براي عموم مردم ميسر ساخت.

۱۵۳۴ - سلطان سلیمان اول، پادشاه عثمانی بغداد را از ایران گرفت.


مناسبت ها:

روز بیمه در ایران

فعالیت بیمه‌ای در ایران از سال ۱۲۸۹ شروع شد. در این سال دو موسسه روسی با نامهای نادژدا و قفقازمرکوری شروع به کار نمودند. پس از شروع به کار این دو موسسه، تا سال ۱۳۱۴ خورشیدی، در حدود ۱۳ شرکت خارجی در بازار بیمه کشور فعالیت خود را شروع نمودند که از آن جمله می‌توان به شرکت‌های آلیانس انگلیس،‌ یورکشایر انگلیس و اینگستراخ روسیه اشاره نمود.

ایده تشکیل یک شرکت بیمه ایرانی در سال ۱۳۱۰ توسط فردی ایرانی به نام دکتر الکساندر آقایان (که سابقه فعالیت در شرکت بیمه روسی نادژدا را داشت) به علی اکبر داور، وزیر مالیه وقت مطرح شد و در ۱۵ آبان سال ۱۳۱۴، شرکت سهامی بیمه ایران با سرمایه دو میلیون تومان به عنوان اولین شرکت ایرانی بیمه تاسیس شد. داور در این روز، پس از سخنرانی کوتاهی که در افتتاحیه این شرکت داشت، منزل مسکونی خود را تحت پوشش بیمه آتش‌سوزی درآورد و اولین بیمه‌نامه صادره ایرانی، در همین روز به نام وی ثبت شد.

شرکت بیمه ایران در بدو تاسیس با مشکلات متعددی روبرو بود که از آن جمله می‌توان به نداشتن قرارداد اتکایی برای بسیاری از رشته‌های بیمه اشاره نمود. به همین دلیل، این شرکت در بدو فعالیت خود تنها به فروش بیمه‌نامه‌های آتش‌سوزی و حمل و نقل می‌پرداخت. این شرکت توانست به‌تدریج سایر محصولات بیمه را نیز به سبد خود اضافه نماید. علاوه بر رشته‌های مختلف بیمه‌های بازرگانیُ این شرکت توانست انواع بیمه‌های اجتماعی از قبیل بیمه کارگران را نیز در ایران پایه‌گذاری نماید.


نخستین قانون بیمه در ایران، در سال ۱۳۱۶ (یعنی دو سال پس از تاسیس اولین شرکت بیمه) به تصویب مجلس شورای ملی رسید. این قانون در ۳۶ ماده تهیه شده است و در حال حاضر نیز معتبر است.

پس از جنگ جهانی دوم، بسیاری از شرکت‌های بیمه خارجی، شعب و نمایندگی‌های خود را در ایران تعطیل کردند؛ چراکه بر اساس یک مصوبه قانونی، برای ادامه فعالیت در ایران می‌بایست ودیعه نقدی خود را تا پانصد هزار دلار افزایش می‌داند. بنابراین به‌استثنای چند شرکت معدود، مابقی شرکت‌های خارجی تصمیم به ترک ایران گرفتند و به این ترتیب، از سال ۱۳۲۹، به‌تدریج، زمینه برای تاسیس شرکت‌های بیمه خصوصی ایرانی نیز فراهم شد.

با افزایش درآمدهای ارزی کشور در اواخر دهه ۱۳۴۰، بار دیگر تمایل شرکت‌های خارجی برای حضور در کشور افزایش پیدا کرد، در حالی که احتمال می‌رفت شرکت‌های نوپای داخلی آسیب‌پذیری زیادی داشته باشند. بنابراین، در سال ۱۳۵۰ بیمه مرکزی ایران به عنوان مقام ناظر دولتی در صنعت بیمه کشور، تاسیس شد و به موجب قانون تاسیس بیمه مرکزی، وظیفه تنظیم و هدایت بازار بیمه کشور را بر عهده گرفت.

تا قبل از انقلاب اسلامی ایران در سال ۱۳۵۷، یک شرکت دولتی، دوازده شرکت خصوصی و دو موسسه بیمه خارجی در کشور فعالیت می‌کردند. در ۴ تیر سال ۱۳۵۸، بنا به مصوبه شورای انقلاب، دوازده شرکت خصوصی مذکور، ملی اعلام شدند و اداره این شرکت‌ها به دولت واگذار شد. همچنین پروانه فعالیت دو شرکت خارجی نیز لغو شد. به موجب قانون اساسی جمهوری اسلامی ایران که در آبان ۱۳۵۸ به تصویب رسید، صنعت بیمه در جوار شماری از صنایع بزرگ دیگر، به‌صورت مالکیت عمومی در اختیار دولت قرار گرفت.

زادروز ها:

۱۳۰۰ - محمدجواد بهروزی، نویسنده، شاعر و نوازنده‌ی ایرانی (درگذشت ۱۳۸۲)
۱۳۱۵- واروژ هاخباندیان ملقب به واروژان (۱۳۱۵ - ۱۳۵۶) آهنگ‌ساز و تنظیم کننده مشهور ایرانی
۱۵۹۵ - ژان شاپلن شاعر و منتقد قرن شانزدهم میلادی اهل فرانسه.
۱۷۹۵ - توماس کارلایل متفکر و تاریخدان شهیر اسکاتلندی.
۱۸۳۵ - ساموئل باتلر نویسنده و داستان نویس ساختارشکن دوره ویکتوریایی.


۱۸۷۵ - راینر ماریا ریلکه از مهم‌ترین شاعران قرن بیستم زبان آلمانی.
۱۸۸۱ - اروین فون ویتزلبن یک فیلد مارشال آلمانی در دوره رایش سوم و فرمانده لشکر اول ورماخت.
۱۸۹۲ - فرانسیسکو فرانکو دیکتاتور اسپانیا.
۱۸۹۹ - چارلی اسپنسر بازیکن فوتبال.
۱۹۱۳ - رابرت آدلر دانشمند و مخترع اتریشی.
۱۹۲۱ - دیانا دربین بازیگر و خواننده کانادایی.
۱۹۲۴ - جان پورتمن معمار آمریکایی تبار.
۱۹۲۵ - آلبرت بندورا روان شناس کانادایی-آمریکایی.


۱۹۴۲ - جما جونز بازیگر انگلیسی سینما و تئاتر.
۱۹۴۵ - روبرتا بوندار فضانورد اهل کشور کانادا.
۱۹۴۹ - جف بریجز بازیگر آمریکایی برندهٔ جایزه اسکار.
۱۹۵۱ - پاتریشیا وتینگ بازیگر آمریکایی.
۱۹۵۵ - کاساندرا ویلسون بازیگر آمریکایی.
۱۹۵۷ - اریک ریموند برنامه نویس، محقق و تاریخ‌نگار فرهنگ هکرهای رایانه‌ای.


۱۹۶۴ - سرتاب ارنر خواننده پاپ ترکی.
۱۹۶۴ - مریسا تومه بازیگر تئاتر، فیلم و تلویزیونی اهل آمریکا.
۱۹۶۸ - میک بارومن شناگر اهل کشور ایالات متحده آمریکا.
۱۹۶۹ - جی-زی رپر و تهیه کننده و تاجر آمریکایی.
۱۹۷۳ - تایرا بنکس مجری برنامه‌های تلویزیونی، بازیگر، مدل پیشین و بازرگان اهل آمریکا.


۱۹۷۳ - فری کورستن یک تولید کننده و دی جی هلندی در سبک ترنس.
۱۹۷۶ - کریستینا گرووز اسکیت‌باز سرعت بر یخ، اهل کانادا.

مرگ‌ها

۱۳۶۰ - جلال‌الدین تاج اصفهانی، استاد آواز اهل ایران
1369 - محمدحسين مشايخ فريدني محقق معاصر
۷۷۱ - کارلمان یکم پادشاه فرانک‌ها.
۱۱۳۱ - خیام فیلسوف، ریاضی‌دان، ستاره‌شناس و رباعی سرای ایرانی در دورهٔ سلجوقی.


۱۳۳۴ - ژان بیست‌ودوم یکی از پاپ‌های کلیسای کاتولیک رم.
۱۶۴۲ - کاردینال ریشلیو بزرگ‌زاده، سیاست‌مدار و روحانی فرانسوی.
۱۶۷۹ - توماس هابز از فیلسوفان سیاسی برجسته انگلستان.
۱۷۸۱ - گوتهولد لسینگ نويسنده و مورخ معروف آلماني
۱۷۹۸ - لوییجی گالوانی دانشمند و طبیب و فیزیکدان سرشناس ایتالیایی.
۱۸۹۲ - وایت ویتمن اديب معروف امريكايي


۱۹۳۳ - اشتفان گئورگه شاعر، مترجم و ویراستار اهل آلمان.
۱۹۳۵ - شارل ریشه زیست‌شناس فرانسوی برنده جایزه نوبل فیزیولوژی و پزشکی در سال ۱۹۱۳ به خاطر مبارزه با بیماری آنافیلاکسی (شوک آلرژیک).
۱۹۴۵ - توماس هانت مورگان زیست‌شناس آمریکایی برنده جایزه نوبل فیزیولوژی و پزشکی در سال ۱۳۱۲ به خاطر پی بردن به نقش کروموزوم ها در وراثت بود.
۱۹۷۵ - هانا آرنت فیلسوف (فلسفه سیاسی) و تاریخ‌نگار زن آلمانی - یهودی تبار.
۱۹۷۶ - بنجامین بریتن آهنگساز، نوازنده پیانو و رهبر ارکستر بریتانیایی.
۱۹۸۷ - روبن مامولیان کارگردان سینما و تئاتر ارمنی-آمریکایی.
۱۹۹۳ - فرانک زاپا آهنگساز، نوازنده گیتار الکتریک و کارگردان فیلم آمریکایی.
۲۰۱۱ - سوکراتس آهنگساز، بازیکن معروف و کاپیتان تیم ملی فوتبال برزیل.


۲۰۱۲ - واسیلی بلوف نویسنده بزرگ روسیه.
۲۰۱۲ - بس کوپر آهنگساز، از تاریخ ۲۱ ژوئن ۲۰۱۱ تا زمان درگذشتش پیرترین انسان جهان بود.

*****
منابع:

-پايگاه نوشيروان کيهاني زاده
-ویکی پدیای فارسی
-صفحه امروز در تاریخ در توئیتر
-راسخون