چرا در دوران قاعدگی دچار میگرن می‌شوید؟

مجله زندگی ایده آل - ستاره محمد: دردهای قاعدگی برای بعضی از خانم‌ها و دختران جوان سخت و دشوار است. حال تصور کنید سردردهای میگرنی هم به دردهای شکمی، سرگیجه، حالت تهوع، افسردگی و بی‌حوصلگی ناشی از قاعدگی اضافه شود. درست همین‌جاست که بعضی از خانم‌ها گله می‌کنند آقایان زندگی خیلی راحت‌تری دارند!

متاسفانه خیلی از خانم‌ها با این نوع سردرد آشنایی ندارند و فکر می‌کنند به میگرن معمولی مبتلا هستند بنابراین به درمان‌های رایج و قرص‌های مسکن رومی‌آورند اما از آنها نتیجه‌ای نمی‌گیرند در حالی که باید بدانند این سردردها بر اثر «نوسانات هورمون‌های جنسی زنانه» اتفاق می‌افتد و شیوه درمان‌شان کمی متفاوت از میگرن عادی است. اگر شما هم با نزدیک شدن به قاعدگی دچار حملات شدید سردرد می‌شوید صحبت‌های دکتر ناصر زنگی‌آبادی، فوق تخصص مغز و اعصاب (نوروافتالمولوژی/اپی لپتولوژی)، عضو هیات علمی دانشگاه (پژوهشکده علوم اعصاب شفا بیمارستان خاتم‌الانبیای تهران، مرکز تحقیقات علوم اعصاب و مرکز تحقیقات افضل کرمان) را از دست ندهید.

میگرن؛ آزاردهنده اما بی‌خطر

سردرد میگرنی حدود 12 تا 15 درصد از جمعیت کل زمین را درگیر می‌کند و در زنان سه‌برابر مردان اتفاق می‌افتد. بیشتر افراد اولین حمله میگرن را بین سنین 25 تا 61 سالگی تجربه می‌کنند. این سردرد معمولا با دردی مبهم شروع شده و به مرور به دردی با کیفیت خنجری و ضربان‌دار در ناحیه شقیقه‌ها تبدیل می‌شود که گاهی با تهوع و استفراغ همراه است. حدود 15 تا 20درصد از بیماران میگرنی قبل از شروع سردردشان دچار علائمی می‌شوند که به آنها پیش‌درآمد سردرد میگرنی یا «اورا» می‌گویند. اورا می‌تواند به صورت تاثیر در بینایی (مثل دیدن جرقه‌های نور و فلاش زدن)، تغییرات بویایی (مثل استشمام بوی بد)، نوسانات حسی (مثل سوزن‌سوزن شدن انگشتان) و تغییراتی در حس چشایی باشد. این پدیده که به‌طور معمول 20 تا 60 دقیقه طول می‌کشد درواقع نوعی اخطار برای شروع سردرد میگرنی است.


مقصر هورمون‌ها هستند!

شیوع میگرن قبل از بلوغ در پسران بیشتر از دختران است اما بعد از شروع اولین قاعدگی به‌طور واضحی در دختران افزایش پیدا می‌کند. این موضوع نشان می‌دهد ارتباط تنگاتنگی بین تغییرات هورمونی به‌خصوص استروژن و سردردهای میگرنی وجود دارد. البته استعداد زنان برای سردرد میگرنی در مراحل مختلف زندگی متفاوت است. برای مثال در زمان منارک (شروع اولین قاعدگی)، شروع هر سیکل قاعدگی، مصرف قرص‌های ضد بارداری، بارداری زودرس، دوران پس از زایمان، قبل از شروع یائسگی، بعد از یائسگی و دوران مصرف هورمون‌های استروژن و پروژسترون شیوع این سردرد افزایش می‌یابد.

اولین حمله در سال اول قاعدگی

حدود یک‌سوم از خانم‌های مبتلا به میگرن اولین حملات میگرنی خود را در سال اول بعد از شروع قاعدگی تجربه می‌کنند. سیکل قاعدگی نمایانگر تنظیم و تعادل عالی بین هورمون‌های مغز، هیپوفیز، هیپوتالاموس و تخمدان‌هاست. همراه با افزایش سطح استروژن و پروژسترون، تخمک‌گذاری در روزهای میانی سیکل بین روزهای 11 تا 15 رخ می‌دهد. بعد از تخمک‌گذاری هم سطح هورمونی شروع به افزایش می‌کند و در آخر سیکل قبل از خونریزی قاعدگی، افت شدید هورمون‌ها دیده می‌شود. به نظر می‌رسد افت هورمون‌ها خصوصا استروژن، مغز و عروق خونی را تحت تاثیر قرار داده و منجر به بروز سردرد میگرنی می‌شود. رحم نیز به تنهایی هورمونی به نام پروستاگلاندین ترشح می‌کند که باعث کرامپ‌های عضلانی قبل از عادت ماهانه، قاعدگی دردناک و سردرد می‌شود. البته قابل توجه است که هورمون‌های زنانه تنها عامل سردرد نیستند بلکه هورمون سروتونین به عنوان عامل اولیه و تحریک‌کننده تمامی سردردها شناخته شده است.

در چه روزی از ماه رخ می‌دهد؟

به عقیده بعضی از متخصصان، میگرن قاعدگی سردردی است که از نظر زمانی 2 روز قبل از قاعدگی و 3 روز بعد از شروع آن رخ می‌دهد. البته ممکن است میگرن قبل از قاعدگی هم پیش بیاید. میگرن قبل از قاعدگی معمولا با علائمی مانند دردهای مفصلی، آکنه، خستگی، افزایش اشتها و تمایل به خوردن شکلات و نمک همراه است. علاوه بر این، افرادی که از سردرد قبل از قاعدگی رنج می‌برند معمولا از کاهش تمایلات جنسی، اختلال در حافظه و حملات اضطراب نیز شکایت دارند که این علائم اغلب در شروع قاعدگی برطرف می‌شود. به‌طور کلی 60 درصد زنان مبتلا به میگرن در زمان قاعدگی یا قبل از شروع آن بیشتر از سایر اوقات دچار سردرد می‌شوند. این سردردها از نظر زمانی طولانی‌تر و از نظر کیفیت شدیدتر هستند و سخت‌تر به درمان پاسخ می‌دهند. لازم به ذکر است که میگرن قاعدگی معمولا بدون اوراست و در یک سمت سر شروع شده و کیفیت خنجری دارد در ضمن ممکن است همراه با تهوع، استفراغ و حساسیت به نور و صدا باشد.

چگونه درمان می‌شود؟

درمان میگرن قاعدگی شامل درمان دارویی و غیر دارویی است. خانم‌هایی که سردردهای‌شان بیشتر حول و حوش زمان قاعدگی رخ می‌دهد باید داروهای خود را پنج روز قبل از شروع قاعدگی آغاز کنند و تا پایان زمان قاعدگی ادامه دهند. در این زمینه ثابت شده که داروهای ضدالتهاب غیراستروئیدی مثل ناپروکسن و بروفن در کاهش سردرد موثر هستند و باید دو تا سه بار در روز مصرف شوند. بعضی از بیماران نیز حتی با مصرف یک‌بار در روز پاسخ خوبی به نسل جدید ضد التهاب‌های غیر استروئیدی مثل سلبرکس می‌دهند. این داروها اثربخشی طولانی‌تری داشته و اثرات جانبی کمتری روی دستگاه گوارش دارند.

بارداری دردسر را کم می‌کند!

در دوران بارداری فقط حدود 19 درصد از خانم‌ها از سردرد میگرنی رنج می‌برند. درواقع به نظر می‌رسد بارداری با ترشح مداوم هورمون‌های استروژن و پروژسترون، زنان را از ابتلا به سردرد محافظت می‌کند. با این حال اگر در بارداری سردرد میگرنی رخ دهد بعد از سه ماهه اول فروکش خواهد کرد. درمان سردرد در سه ماهه اول به دلیل حساسیت بسیار زیاد جنین به دارو باید با دقت فراوان انجام شود چراکه اکثر داروهای مسکن در این سه ماه منع مصرف دارند.

تنیس‌باز مشهور جهان هم سردرد می‌گیرد

سرنا ویلیامز یکی از تنیسورهای معروف جهان است که هر ماه قبل از شروع قاعدگی‌ دچار حملات شدید میگرن می‌شد تا حدی که گاهی حتی نمی‌توانست سر مسابقات مهم حاضر شود اما بالاخره بعد از پنج سال مراجعات متعدد به متخصصان متوجه شد عامل اصلی سردردهایش «نوسانات هورمون‌های جنسی زنانه» است.


با یائسگی هم شاید خلاص نشوید!

یائسگی با اتمام کامل قاعدگی و تخمک‌گذاری، یک روزه رخ نمی‌دهد بلکه ممکن است بدن ماه‌ها و حتی سال‌ها تحت تاثیر این تغییرات باقی بماند. در روند یائسگی حدود 50 درصد زنان دچار درجاتی از کاهش توانایی جسمی و احساسی می‌شوند. حدود 25 درصد از آنها نیز از دردهای مفصلی، ضربان قلب نامنظم، گرگرفتگی و سردرد رنج می‌برند. برای برطرف کردن این علائم می‌توان از هورمون‌های جایگزین استفاده کرد. با این حال تمامی درمان‌ها عوارض جانبی خود را دارند و باید حتما به‌طور صحیح و با مشورت پزشک انتخاب شوند.

پنیر، شکلات و پیتزا نخورید

محرک‌های غذایی لزوما در تمامی بیماران ایجاد سردرد میگرنی نمی کنند بلکه ممکن است برای هر بیمار ماده غذایی خاصی محرک حمله میگرن شود بنابراین در مورد فهرست محرک‌های غذایی متخصص خود باشید و به صورت تجربی این خوراکی‌ها را شناسایی کنید. طبیعتا با حذف این مواد غذایی از ابتلا به سردرد جلوگیری خواهید کرد.

به‌طور کلی بهتر است از مصرف این مواد غذایی پرهیز کنید: پنیرهای به عمل آورده شده، پنیر چدار، پنیر خامه‌ای، پنیر کپک‌زده، پنیر کهنه، ترشی، شور، شکلات، مواد تخمیر شده و کهنه، آجیل و تنقلات، کره، بادام‌زمینی، شیرینی‌های شکلات‌دار یا پنیری مثل کیک پنیر، سویاسس، گوشت شور و دودی، ماهی شور و دودی، میوه‌های ترش، موز، پیتزا، مقدار زیاد چای، قهوه و نوشیدنی‌های کولا و کافئین‌دار، سوسیس، کالباس، جگر مرغ و نوشیدنی‌های الکلی.

زایمان و سردردهای تنشی

ابتلا به سردرد بعد از زایمان و دردهای زایمانی شایع است. این نوع سردرد به واسطه افت شدید سطح استروژن و پروژسترون رخ می‌دهد و اغلب از نوع تنشی (درد به صورت یک نوار محکم در اطراف سر و با کیفیت فشارنده خفیف) است اما بیماران میگرنی هم بعد از زایمان می‌توانند دچار سردرد شوند. با این حال سردرد آنها اغلب خفیف‌تر از زمان عادی است.

۱+۵ توصیه ضد سردرد!

برای کاهش شدت حملات میگرن به توصیه‌های زیر عمل کنید:

- هر روز سه وعده غذایی و یک میان‌وعده در آخر شب بخورید یا شش وعده غذایی کوچک در طول روز بخورید و از گرسنگی پرهیز کنید.

- از خوردن مواد غذایی شیرین با شکم خالی بپرهیزید و آنها را به هیچ عنوان جایگزین وعده غذایی نکنید.

- تمامی مواد غذایی به‌خصوص مواد پروتئینی باید تازه تهیه و آماده شود. در خوردن غذایی که بیش از دو یا سه روز در یخچال مانده است، احتیاط کنید.

- از کشیدن سیگار بپرهیزید چراکه می‌تواند باعث سردرد یا تشدید آن شود.

- برای مصرف غذا زمان خاصی را مشخص کنید. خوردن وعده غذایی را به تاخیر نیندازید یا آن را حذف نکنید. انجام ورزش روزانه را هم فراموش نکنید.

- داروهای تجویز شده را مصرف کنید و زمان مصرف آنها را تغییر ندهید. همچنین دوز آنها را بدون مشورت پزشک افزایش ندهید.