شهرداد روحانی و ۸۰ یار غایب
ارکستر سمفونیک تهران بعد از استقبال خوب مردم از اجرای ٥خردادماه، یک شب دیگر یعنی هفدهم همین ماه دوباره روی صحنه تالار وحدت می‌رود تا این بار هم بعد از رفتن علی رهبری از این ارکستر، با چوب رهبری شهداد، موسیقی ارکسترال ایران برنامه‌ای را اجرا کند.
روزنامه شهروند - علی نامجو: ارکستر سمفونیک تهران بعد از استقبال خوب مردم از اجرای ٥خردادماه، یک شب دیگر یعنی هفدهم همین ماه دوباره روی صحنه تالار وحدت می‌رود تا این بار هم بعد از رفتن علی رهبری از این ارکستر، با چوب رهبری شهداد، موسیقی ارکسترال ایران برنامه‌ای را اجرا کند. البته روحانی به‌عنوان رهبر میهمان در این اجرا حضور دارد و خودش محقق شدن خواسته‌هایش را شرایطی که در آن می‌توان به ادامه همکاری با ارکستر سمفونیک تهران البته اینبار به‌عنوان رهبر دایم فکر کرد، معرفی می‌کند. شاید روحانی با آن آرامش و وقاری که همیشه در کارش داشته است، این بار ارکستر سمفونیک را از هجمه تندبادها و فشارها برهاند و مقدمات بازگشت بیش از ٨٠ نوازنده سابق را به این ارکستر فراهم کند. با روحانی درباره کنسرتی که اخیرا با ارکستر سمفونیک به روی صحنه برد، گفت‌وگو کرده‌ایم:
- چه شد که باوجود مشکلات پیش‌آمده بر سر راه ارکستر سمفونیک تهران، رهبری این ارکستر را برای اجرای چهارشنبه گذشته به‌عنوان رهبر میهمان پذیرفتید؟
در مدت ١٣-١٢سال اخیر، من تجربه کارهای زیادی را با ارکستر سمفونیک تهران داشتم و به اتفاق کنسرت‌های زیادی را برگزار کردیم که خوشبختانه مردم هم در این مدت از آن اجراها استقبال خوبی کردند. البته برای مدتی در این همکاری وقفه‌ای رخ داد که همین وقفه باعث شد با این ارکستر سمفونیک تهران فعالیت مشترکی را انجام ندهم. من اخیرا برای برگزاری ادامه تور رسیتال پیانوام به ایران مسافرت کردم تا با آماده کردن امور بتوانم مقدمات اجرای برنامه در همین چارچوب را در تهران و شهرستان‌های مختلف مهیا کنم.
- منظورتان این است که علت مسافرت‌تان به ایران اصلا ارتباطی به رهبری ارکستر سمفونیک نداشت و برنامه شما از پیش برای اجرای ادامه تور رسیتال پیانو هماهنگ شده بود؟
بله، قبل از اجرای ارکستر سمفونیک تهران در چهارشنبه گذشته که البته من رهبری میهمان آن اجرا را برعهده داشتم، در رشت و کرمانشاه اجرای رسیتال پیانو را انجام دادیم و باید در تهران و اصفهان نیز اجرای دیگری در چارچوب همین تور داشته باشیم. همان‌گونه که در پاسخ سؤال اول گفتم، سفر من به ایران مثل سفرهای اخیرم با هدف آماده‌سازی مراحل اجرای برنامه‌هایم در شهرهای مختلف ایران بود. تا پیش‌ازاین، ارکستر سمفونیک به انجام برنامه‌های خودش مشغول بود و من در مورد کارهای این ارکستر اطلاع دقیقی نداشتم؛ بنابراین هیچ برنامه‌ای برای همراهی با ارکستر سمفونیک تهران از قبل ریخته نشده بود.
ظاهرا به‌تازگی این ارکستر در بخش مدیریتش دستخوش تغییراتی بود و قرار است به روش دیگری اداره شود. با این توضیح من در اجرای گذشته ارکستر به‌عنوان رهبر میهمان حضور داشتم. با شرایط کنونی ارکستر سمفونیک تهران از من برای حضور در آن به‌عنوان رهبر میهمان دعوت شد و من هم این دعوت را پذیرفتم. البته سفر ارکستر سمفونیک به کشور چین هم برنامه ما را برای اجرا بیش از پیش فشرده کرد.
- امروز گمانه‌زنی‌ها درباره رهبر آینده ارکستر سمفونیک تهران به بالاترین حد مدت اخیر رسیده است. با این توضیح اگر پیشنهاد رهبری دایم را از سوی مسئولان دریافت کنید، آیا آن را می‌پذیرید؟
فعلا تمام تلاش خودم را برای تمرکز روی تمریناتی که احتمالا برای اجرای بعدی به‌عنوان رهبر میهمان با ارکستر سمفونیک خواهم داشت، به کار بسته‌ام و فکر می‌کنم باید همه چیز را به زمان بسپاریم و ببینیم چه وضعیتی برای ارکستر در روزهای اخیر پیش خواهد آمد. این را هم بگویم که اگر درخواست رهبری دایم را به من بدهند، خواسته‌ها و شرایطی دارم که برای فکر کردن به ادامه همکاری قطعا باید محقق شود. من برای اجرای گذشته ارکستر هم برنامه‌ها و خواسته‌هایی داشتم البته الان ترجیح می‌دهم تمرکزم را به اجرای ارکستر در ١٧خرداد معطوف کنم، چون زمان ما بسیار محدود است و برای آن اجرا هم وقت و فرصت چندانی نداریم. قبل از این هم درباره وضع ارکستر اطلاعات چندانی نداشتم، چون بیش از یک‌سال است که اجرای برنامه‌های ارکستر را نشنیده‌ام.
- شما به خواسته‌هایتان برای پذیرش رهبری ارکستر سمفونیک تهران اشاره کردید. آیا می‌توانید درباره محتوای این درخواست‌ها صحبت کنید؟
بله. در ابتدا باید بگویم که رپرتوار اجرایی که پشت سر گذاشتیم بیشتر به دوره موسیقی کلاسیک و رومانتیک برمی‌گشت. قطعاتی که در دوران رمانتیک نوشته شده است، برای اجرا باید از تعداد خاصی از نوازنده بهره گیرد تا کار خوب از آب دربیاید. از طرف دیگر، از آنها خواستم دوستان نوازنده‌ای که با توانایی‌هایشان آشنایی دارم و تجربه همکاری با آنان را داشته‌ام به ارکستر دعوت کنم. البته به تمامی نوازندگان ارکستر احترام می‌گذارم اما باید قبول کرد که من در این مدت کم، فرصت آشنایی با تمامی دوستان را نداشتم.
همان‌طور که می‌دانید، اجرای باکیفیت و بی‌عیب و نقص قطعات در یک ارکستر با توجه به مدت‌زمان کمی که ما در اختیار داشتیم، با در نظر گرفتن این توضیح که ارکستر قبل از آن اجرا در سفر بود و نوازنده‌ها خسته بودند، کار سختی بود. برنامه‌ها از قبل مشخص شده بود و مردم هم تمامی بلیت‌ها را خریداری کرده بودند، بنابراین دیگر زمانی برای تغییر در برنامه وجود نداشت. با این توضیحات من به‌عنوان رهبر باید تمام تلاشم را می‌کردم تا ارکستر سمفونیک تهران با این تعداد جلسه تمرینی و البته با خستگی که نوازندگانش از سفر همراه‌شان بود، بهترین برنامه را اجرا کند. حتی اجرای تور رسیتال پیانو من در شهر شیراز هم به خاطر رهبری ارکستر سمفونیک لغو شد و از این بابت متأسفم. امیدوارم بتوانم به‌زودی در شیراز هم برنامه‌ای را به روی صحنه ببرم.
- شما اجرای قطعه‌ای از استاد حسین دهلوی را هم در رپرتوار اجرایی ارکستر سمفونیک قرار دادید که اتفاقا با استقبال خوبی روبه‌رو شد. درباره این انتخاب هم توضیح دهید...
وقتی در هنرستان موسیقی ملی درس می‌خواندم، آقای دهلوی ریاست هنرستان موسیقی را عهده‌دار بودند و در دوره‌ای رهبر ارکستر صبا بودند و من در آن ارکستر ویولن می‌زدم. متاسفانه آقای دهلوی درحال حاضر به لحاظ جسمانی وضع مناسبی ندارند و من سعی می‌کنم هرروز برای سلامتی‌شان دعا کنم. البته اصولا در هر برنامه‌ای که اجرا می‌کنم، حداقل استفاده از یک قطعه از آهنگسازان ایرانی و بهره‌گیری از یک سولیست ایرانی را در دستور کار قرار می‌دهم.
- با وجود امکان همکاری شما با بهترین نوازنده‌های خارجی به‌عنوان سولیست ارکستر، چرا به همکاری با نوازنده‌های داخلی اصرار دارید؟
باید توجه داشته باشید که نوازندگان خارجی معمولا یک برنامه را اجرا و بعدا آن کشور را ترک می‌کنند، البته بنابر هزینه‌های حضور زیاد این افراد، امکان حضورشان بیش از یک اجرا هم در ایران فراهم نیست. با این توضیح ازنظر من، این روند نمی‌تواند سطح موسیقی ارکسترال ما را دچار تغییر مهمی کند. سولیست‌های خارجی هزینه سفر، دستمزد، هتل و... دارند. حالا تصور کنید ما تمامی امکانات و هزینه‌هایی را که می‌خواهیم برای حضور یک نوازنده شناخته‌شده در سطح جهان در یکی از اجراهای ارکستر سمفونیک انجام دهیم، روی چند جوان مستعد و توانمند داخلی سرمایه‌گذاری کنیم. با این کار هم به آن نوازنده‌ها ارزش قایل شده‌ایم و آنها خواهند فهمید که تلاش‌شان دیده می‌شود و هم برای آینده موسیقی ایران کاری کرده‌ایم. به همین دلیل، من در تمام برنامه‌هایم از چند سولیست ایرانی استفاده می‌کنم.
- به نظر شما به‌عنوان کسی که تجربه اجراهای زیادی را با ارکستر سمفونیک تهران دارد، چرا این ارکستر در مدت اخیر تا این اندازه دچار مسائل حاشیه‌ای شده است؟
متأسفانه در‌سال گذشته بیش از ٨٠ نفر از موزیسین‌های توانمند ارکستر سمفونیک از بدنه این ارکستر جدا شده‌اند. هرچند برخلاف سال‌هایی که ما در ارکستر با مشکلات شدید مالی روبه‌رو بودیم، بودجه هم در اختیار ارکستر بوده و تا آن‌جا که ممکن بوده دیگر امکانات را هم برای ارکستر فراهم کرده بودند اما متاسفانه نتیجه و خروجی بسیار ضعیف و ناراحت‌کننده بوده است. به همین دلیل به مدت‌زمانی برای بازگشت ارکستر به روال طبیعی احتیاج است. در دورانی که من در ارکستر فعالیت می‌کردم همه‌چیز آرام و خوب بود. البته مسأله مالی همیشه به‌عنوان مانعی بر سر راه ارکستر وجود داشت. آن زمان که در ارکستر حضور بیشتری داشتم، معمولا برنامه‌هایی که قرار بود رهبری کنم، از سوی مخاطبان با استقبال زیادی مواجه می‌شد و همین موضوع باعث می‌شد به وضع اقتصادی ارکستر هم کمک شود.
- با توجه به تجربه طولانی‌مدت شما درزمینه موسیقی ارکسترال در سطح دنیا فکر می‌کنید ارکسترهای ایرانی برای اجرای برنامه‌های جدید به چه مدتی برای تمرین احتیاج داشته باشند؟
اگر قرار باشد به شکل واقع‌بینانه به این سؤال پاسخ دهیم، از دید من ماهیانه یک رپرتوار جدید اما با شیوه اجرایی در روزهای مختلف برای ارکسترهای ایرانی می‌تواند مناسب باشد. باید واقع‌بینانه به برگزاری کنسرت‌ها نگاه کرد. ناگفته نماند که در اروپا ارکسترها هر هفته برنامه دارند و برای هر برنامه رپرتوار جدیدی را اجرا می‌کنند. من در آنکارا هم دو هفته تجربه رهبری میهمان را داشتم. در هفته اول در اجرای آنکارا تمام برنامه مربوط به موسیقی کلاسیک بود و قطعات در هفته دوم مربوط به موسیقی فیلم می‌شد. یعنی توانایی ارکستر به‌حدی بود که می‌توانست با چهار تمرین یک برنامه جدید را روی صحنه ببرد.
جشن ارکستر سمفونیک برای روحانی
ارکستر سمفونیک تهران، بعد از تندبادهایی که طی ماه‌های گذشته، از سر گذرانده بود، چهارشنبه -پنجم خردادماه- با رهبری میهمان شهرداد روحانی درحالی قطعاتی از آهنگسازان خارجی و همچنین استاد «حسین دهلوی» را اجرا کرد که «ارسلان کامکار» بعد از یک سال، بار دیگر به‌عنوان مایستر ارکستر حضور داشت. ارکستر سمفونیک تهران در این اجرا، کنسرت خود را با اجرای کنسرتو پیانو شماره دو اثر «راخمانینف» آغاز کرد. «روحانی» در تمام مدت حضورش در ایران به همکاری با نوازندگان داخلی اصرار دارد و از همین روی «امیر مهیار مرادی» سولیست این قطعه بود. «اورتور اگمونت» اثر بتهوون و سوئیت «بیژن و منیژه» اثر استاد حسین دهلوی نیز از دیگر قطعاتی بود که ارکستر آنها را اجرا کرد.
این اما تنها قطعه‌ای نبود که در این برنامه از آهنگسازان ایرانی اجرا شد، روحانی «رقص دایره» را نیز از «حشمت سنجری» به اجرا درآورد. همچنین در این برنامه، گروه کر به رهبری «رازمیک اوحانیان» نیز در اجرای قطعه «پرنس ایگور» حضور داشتند. در ادامه و پس از تشویق تماشگران روحانی صحنه را ترک کرد و درحالی با تشویق دوباره مخاطبان روی سن بازگشت که نوازندگان ارکستر به مناسبت تولد او، آهنگ «تولدت مبارک» را اجرا کردند.
گفت‌وگو با پدرام فر یوسفی نوازنده‌ای که روزی عضویت در ارکستر سمفونیک آرزویش بود
نوازنده نباید مشکل فنی داشته باشد
دوستداران موسیقی ارکسترال و خاصه ارکستر سمفونیک تهران هنوز روزهای تلخ تعطیلی این ارکستر باسابقه را از ذهن بیرون نکرده‌اند. اما حالا با تمام کش‌وقوس‌هایی که میان علی رهبری، مدیر هنری سابق ارکستر سمفونیک تهران و مسئولان بنیاد رودکی وجود داشت، این ارکستر سرپاست و چندی پیش اجرای خود را با حضور شهداد روحانی به‌عنوان رهبر میهمان پشت‌سر گذاشت. با توجه به نگرانی‌هایی که درمورد ادامه‌کار ارکستر سمفونیک تهران وجود دارد با پدرام یوسفی که سابقه حضور در این ارکستر را به‌عنوان کنسرت مایسر دارد، گفت‌وگو کرده‌ایم. فریوسفی در بازگشت به گذشته از دلایل تعطیلی ارکستر در‌سال ٨٩ می‌گوید:
شما پیش از تعطیلی ارکستر سمفونیک در‌سال ٨٩ ارکستر را ترک کردید. در آن دوره و تا پیش از خروج شما مشکلاتی که وجود داشت چه‌چیزهایی بودند؟
همان‌طور که گفتید من در‌سال ٨٩، به خاطر بی‌نظمی‌های موجود ارکستر را ترک کردم. بخشی از مشکلات مربوط به مسئولان بود. در آن دوره مشکل عمده ما عموما مسائل مربوط به حقوق‌نوازنده‌ها بود، دستمزدها درست و سر موقع پرداخت‌نمی‌شد. از سوی دیگر، من همیشه گفته‌ام خوب نیست آدم همیشه تمام مشکلات را به گردن مسئولان بیندازد. بخشی از مشکلات هم به بچه‌های ارکستر و نوازنده‌ها مربوط می‌شد. به نظر من همیشه مشکلات از رأس شروع می‌شود. وقتی رهبر ارکستر کار خودش را بلد نباشد، طبیعی است که کنسرت مایستر و مایسترهای دیگر و سایر نوازنده‌ها هم کار را جدی نگیرند و طبیعتا در چنین فضایی همه‌چیز از هم می‌پاشد.
آرتورو توسکانینی، رهبر ارکستر شهیر ایتالیایی می‌گوید: «ارکستر خوب و بد اصلا وجود ندارد. این رهبر خوب و بد است که وجود دارد». به همین خاطر است که نفر اول ارکستر یعنی رهبر کار اصلی را به عهده دارد. این موضوع خیلی‌مهم است که رهبر چگونه کار خودش را انجام می‌دهد. او باید بر روانشناسی و کار فنی مسلط باشد. ارکستر مثل یک شهر است. بنابراین به شهرداری نیاز دارد که بتواند نظم را به آن شهر بیاورد و چگونگی پیاده‌کردن نظم را بلد باشد. نداشتن رهبر کاربلد نظم را از ارکستر ما گرفته بود. همه‌چیز دست به دست هم داد تا مشکلات بیشتر و بیشتر شود. هم حقوق خوبی نمی‌دادند و هم حقوقی که می‌دادند دیر پرداخت می‌شد. ارکستر اصلا منظم کار نمی‌کرد. از سوی دیگر، وقتی هم کار می‌کرد، نظم در آن کار جایی نداشت. همه این موارد متوجه رهبر ارکستر است.
به نظر شما تعطیلی ارکستر اتفاق ناگزیری بود یا می‌شد با تمام مشکلات از تعطیلی آن جلوگیری کرد؟
من همیشه گفته‌ام در سال‌های آخر، ارکستر عملا تعطیل بود و تنها صدایی از آن باقی مانده بود که بهتر بود نباشد. البته من صادقانه از تعطیلی ارکستر ناراحت شدم چراکه به خاطر دارم در سال‌های جنگ و سختی، ظهیرالدینی‌ها و... این ارکستر را نگه‌داشته‌اند. زمانی که من می‌خواستم دیپلم هنرستان بگیرم، وارد شدن به ارکستر سمفونیک برایمان شبیه یک آرزو بود. خاطرم هست سال‌ها پیش برای خریدن بلیت از ساعت ٤ صبح در صف می‌ایستادیم تا بتوانیم اجرای ارکستر سمفونیک را ببینیم. آن‌روزها ارکستر سمفونیک، ابهت، ارزش و اعتبار خاصی داشت. با این حال اما از دوره‌ای به بعد با حضور یکی از رهبران این سال‌ها همه‌چیز خراب شد. همان‌طور که می‌دانید برای فعالیت در کارهای دولتی از افراد گزینش می‌شود. در ارکستر سمفونیک هم آزمون برگزار می‌شود. نوازنده باید در سطحی باشد که بتواند وارد ارکستر شود. به عبارت دیگر، نوازنده نباید مشکل فنی و تکنیکی داشته باشد.
اعضای ارکستر سمفونیک تهران در روزهای پایانی اردیبهشت‌ماه برای شرکت در فستیوال موسیقی بهاره شانگهای عازم کشور چین شدند. آنها به محض ورود به شانگهای با استقبال مسئولان این شهر مواجه شدند.
ارکستر سمفونیک تهران چهارشنبه ٢٩ اردیبهشت‌ماه ساعت ٣٠: ١٩ به وقت محلی در دو بخش کلاسیک به رهبری نصیر حیدریان و موسیقی ملی به رهبری فرهاد فخرالدینی به روی صحنه رفت و مورد تشویق حاضران در سالن برگزاری کنسرت قرار گرفت. در ادامه مدیرعامل بنیاد رودکی و رئیس کنسرواتوار شانگهای در حاشیه سفر ارکستر سمفونیک تهران به چین با هم دیدار کردند و دو طرف در مورد پروژه‌های موسیقی بین دو کشور مذاکراتی داشتند. در ابتدای جلسه رئیس کنسرواتوار شانگهای از اجرای ارکستر سمفونیک تهران و بخش اول این کنسرت که ملودی‌های ایرانی در ترکیب و تنظیم خاصی با ارکستر کلاسیک اجرا می‌شد، ابراز رضایت کرد. در ادامه مقرر شد دو طرف در پروژه‌ای مشترک موسیقی سنتی ایران در قالب نمایشگاه و مستر کلاس و نیز اجرای کنسرت با هم همکاری کنند.
- چه شد که باوجود مشکلات پیش‌آمده بر سر راه ارکستر سمفونیک تهران، رهبری این ارکستر را برای اجرای چهارشنبه گذشته به‌عنوان رهبر میهمان پذیرفتید؟
در مدت ١٣-١٢سال اخیر، من تجربه کارهای زیادی را با ارکستر سمفونیک تهران داشتم و به اتفاق کنسرت‌های زیادی را برگزار کردیم که خوشبختانه مردم هم در این مدت از آن اجراها استقبال خوبی کردند. البته برای مدتی در این همکاری وقفه‌ای رخ داد که همین وقفه باعث شد با این ارکستر سمفونیک تهران فعالیت مشترکی را انجام ندهم. من اخیرا برای برگزاری ادامه تور رسیتال پیانوام به ایران مسافرت کردم تا با آماده کردن امور بتوانم مقدمات اجرای برنامه در همین چارچوب را در تهران و شهرستان‌های مختلف مهیا کنم.
- منظورتان این است که علت مسافرت‌تان به ایران اصلا ارتباطی به رهبری ارکستر سمفونیک نداشت و برنامه شما از پیش برای اجرای ادامه تور رسیتال پیانو هماهنگ شده بود؟
بله، قبل از اجرای ارکستر سمفونیک تهران در چهارشنبه گذشته که البته من رهبری میهمان آن اجرا را برعهده داشتم، در رشت و کرمانشاه اجرای رسیتال پیانو را انجام دادیم و باید در تهران و اصفهان نیز اجرای دیگری در چارچوب همین تور داشته باشیم. همان‌گونه که در پاسخ سؤال اول گفتم، سفر من به ایران مثل سفرهای اخیرم با هدف آماده‌سازی مراحل اجرای برنامه‌هایم در شهرهای مختلف ایران بود. تا پیش‌ازاین، ارکستر سمفونیک به انجام برنامه‌های خودش مشغول بود و من در مورد کارهای این ارکستر اطلاع دقیقی نداشتم؛ بنابراین هیچ برنامه‌ای برای همراهی با ارکستر سمفونیک تهران از قبل ریخته نشده بود.
ظاهرا به‌تازگی این ارکستر در بخش مدیریتش دستخوش تغییراتی بود و قرار است به روش دیگری اداره شود. با این توضیح من در اجرای گذشته ارکستر به‌عنوان رهبر میهمان حضور داشتم. با شرایط کنونی ارکستر سمفونیک تهران از من برای حضور در آن به‌عنوان رهبر میهمان دعوت شد و من هم این دعوت را پذیرفتم. البته سفر ارکستر سمفونیک به کشور چین هم برنامه ما را برای اجرا بیش از پیش فشرده کرد.
- امروز گمانه‌زنی‌ها درباره رهبر آینده ارکستر سمفونیک تهران به بالاترین حد مدت اخیر رسیده است. با این توضیح اگر پیشنهاد رهبری دایم را از سوی مسئولان دریافت کنید، آیا آن را می‌پذیرید؟
فعلا تمام تلاش خودم را برای تمرکز روی تمریناتی که احتمالا برای اجرای بعدی به‌عنوان رهبر میهمان با ارکستر سمفونیک خواهم داشت، به کار بسته‌ام و فکر می‌کنم باید همه چیز را به زمان بسپاریم و ببینیم چه وضعیتی برای ارکستر در روزهای اخیر پیش خواهد آمد. این را هم بگویم که اگر درخواست رهبری دایم را به من بدهند، خواسته‌ها و شرایطی دارم که برای فکر کردن به ادامه همکاری قطعا باید محقق شود. من برای اجرای گذشته ارکستر هم برنامه‌ها و خواسته‌هایی داشتم البته الان ترجیح می‌دهم تمرکزم را به اجرای ارکستر در ١٧خرداد معطوف کنم، چون زمان ما بسیار محدود است و برای آن اجرا هم وقت و فرصت چندانی نداریم. قبل از این هم درباره وضع ارکستر اطلاعات چندانی نداشتم، چون بیش از یک‌سال است که اجرای برنامه‌های ارکستر را نشنیده‌ام.
- شما به خواسته‌هایتان برای پذیرش رهبری ارکستر سمفونیک تهران اشاره کردید. آیا می‌توانید درباره محتوای این درخواست‌ها صحبت کنید؟
بله. در ابتدا باید بگویم که رپرتوار اجرایی که پشت سر گذاشتیم بیشتر به دوره موسیقی کلاسیک و رومانتیک برمی‌گشت. قطعاتی که در دوران رمانتیک نوشته شده است، برای اجرا باید از تعداد خاصی از نوازنده بهره گیرد تا کار خوب از آب دربیاید. از طرف دیگر، از آنها خواستم دوستان نوازنده‌ای که با توانایی‌هایشان آشنایی دارم و تجربه همکاری با آنان را داشته‌ام به ارکستر دعوت کنم. البته به تمامی نوازندگان ارکستر احترام می‌گذارم اما باید قبول کرد که من در این مدت کم، فرصت آشنایی با تمامی دوستان را نداشتم.
- شما اجرای قطعه‌ای از استاد حسین دهلوی را هم در رپرتوار اجرایی ارکستر سمفونیک قرار دادید که اتفاقا با استقبال خوبی روبه‌رو شد. درباره این انتخاب هم توضیح دهید...
وقتی در هنرستان موسیقی ملی درس می‌خواندم، آقای دهلوی ریاست هنرستان موسیقی را عهده‌دار بودند و در دوره‌ای رهبر ارکستر صبا بودند و من در آن ارکستر ویولن می‌زدم. متاسفانه آقای دهلوی درحال حاضر به لحاظ جسمانی وضع مناسبی ندارند و من سعی می‌کنم هرروز برای سلامتی‌شان دعا کنم. البته اصولا در هر برنامه‌ای که اجرا می‌کنم، حداقل استفاده از یک قطعه از آهنگسازان ایرانی و بهره‌گیری از یک سولیست ایرانی را در دستور کار قرار می‌دهم.
- با وجود امکان همکاری شما با بهترین نوازنده‌های خارجی به‌عنوان سولیست ارکستر، چرا به همکاری با نوازنده‌های داخلی اصرار دارید؟
باید توجه داشته باشید که نوازندگان خارجی معمولا یک برنامه را اجرا و بعدا آن کشور را ترک می‌کنند، البته بنابر هزینه‌های حضور زیاد این افراد، امکان حضورشان بیش از یک اجرا هم در ایران فراهم نیست. با این توضیح ازنظر من، این روند نمی‌تواند سطح موسیقی ارکسترال ما را دچار تغییر مهمی کند. سولیست‌های خارجی هزینه سفر، دستمزد، هتل و... دارند. حالا تصور کنید ما تمامی امکانات و هزینه‌هایی را که می‌خواهیم برای حضور یک نوازنده شناخته‌شده در سطح جهان در یکی از اجراهای ارکستر سمفونیک انجام دهیم، روی چند جوان مستعد و توانمند داخلی سرمایه‌گذاری کنیم. با این کار هم به آن نوازنده‌ها ارزش قایل شده‌ایم و آنها خواهند فهمید که تلاش‌شان دیده می‌شود و هم برای آینده موسیقی ایران کاری کرده‌ایم. به همین دلیل، من در تمام برنامه‌هایم از چند سولیست ایرانی استفاده می‌کنم.
متأسفانه در‌سال گذشته بیش از ٨٠ نفر از موزیسین‌های توانمند ارکستر سمفونیک از بدنه این ارکستر جدا شده‌اند. هرچند برخلاف سال‌هایی که ما در ارکستر با مشکلات شدید مالی روبه‌رو بودیم، بودجه هم در اختیار ارکستر بوده و تا آن‌جا که ممکن بوده دیگر امکانات را هم برای ارکستر فراهم کرده بودند اما متاسفانه نتیجه و خروجی بسیار ضعیف و ناراحت‌کننده بوده است. به همین دلیل به مدت‌زمانی برای بازگشت ارکستر به روال طبیعی احتیاج است. در دورانی که من در ارکستر فعالیت می‌کردم همه‌چیز آرام و خوب بود. البته مسأله مالی همیشه به‌عنوان مانعی بر سر راه ارکستر وجود داشت. آن زمان که در ارکستر حضور بیشتری داشتم، معمولا برنامه‌هایی که قرار بود رهبری کنم، از سوی مخاطبان با استقبال زیادی مواجه می‌شد و همین موضوع باعث می‌شد به وضع اقتصادی ارکستر هم کمک شود.
- با توجه به تجربه طولانی‌مدت شما درزمینه موسیقی ارکسترال در سطح دنیا فکر می‌کنید ارکسترهای ایرانی برای اجرای برنامه‌های جدید به چه مدتی برای تمرین احتیاج داشته باشند؟
اگر قرار باشد به شکل واقع‌بینانه به این سؤال پاسخ دهیم، از دید من ماهیانه یک رپرتوار جدید اما با شیوه اجرایی در روزهای مختلف برای ارکسترهای ایرانی می‌تواند مناسب باشد. باید واقع‌بینانه به برگزاری کنسرت‌ها نگاه کرد. ناگفته نماند که در اروپا ارکسترها هر هفته برنامه دارند و برای هر برنامه رپرتوار جدیدی را اجرا می‌کنند. من در آنکارا هم دو هفته تجربه رهبری میهمان را داشتم. در هفته اول در اجرای آنکارا تمام برنامه مربوط به موسیقی کلاسیک بود و قطعات در هفته دوم مربوط به موسیقی فیلم می‌شد. یعنی توانایی ارکستر به‌حدی بود که می‌توانست با چهار تمرین یک برنامه جدید را روی صحنه ببرد.
ارکستر سمفونیک تهران، بعد از تندبادهایی که طی ماه‌های گذشته، از سر گذرانده بود، چهارشنبه -پنجم خردادماه- با رهبری میهمان شهرداد روحانی درحالی قطعاتی از آهنگسازان خارجی و همچنین استاد «حسین دهلوی» را اجرا کرد که «ارسلان کامکار» بعد از یک سال، بار دیگر به‌عنوان مایستر ارکستر حضور داشت. ارکستر سمفونیک تهران در این اجرا، کنسرت خود را با اجرای کنسرتو پیانو شماره دو اثر «راخمانینف» آغاز کرد. «روحانی» در تمام مدت حضورش در ایران به همکاری با نوازندگان داخلی اصرار دارد و از همین روی «امیر مهیار مرادی» سولیست این قطعه بود. «اورتور اگمونت» اثر بتهوون و سوئیت «بیژن و منیژه» اثر استاد حسین دهلوی نیز از دیگر قطعاتی بود که ارکستر آنها را اجرا کرد.
این اما تنها قطعه‌ای نبود که در این برنامه از آهنگسازان ایرانی اجرا شد، روحانی «رقص دایره» را نیز از «حشمت سنجری» به اجرا درآورد. همچنین در این برنامه، گروه کر به رهبری «رازمیک اوحانیان» نیز در اجرای قطعه «پرنس ایگور» حضور داشتند. در ادامه و پس از تشویق تماشگران روحانی صحنه را ترک کرد و درحالی با تشویق دوباره مخاطبان روی سن بازگشت که نوازندگان ارکستر به مناسبت تولد او، آهنگ «تولدت مبارک» را اجرا کردند.
گفت‌وگو با پدرام فر یوسفی نوازنده‌ای که روزی عضویت در ارکستر سمفونیک آرزویش بود
نوازنده نباید مشکل فنی داشته باشد
شما پیش از تعطیلی ارکستر سمفونیک در‌سال ٨٩ ارکستر را ترک کردید. در آن دوره و تا پیش از خروج شما مشکلاتی که وجود داشت چه‌چیزهایی بودند؟
همان‌طور که گفتید من در‌سال ٨٩، به خاطر بی‌نظمی‌های موجود ارکستر را ترک کردم. بخشی از مشکلات مربوط به مسئولان بود. در آن دوره مشکل عمده ما عموما مسائل مربوط به حقوق‌نوازنده‌ها بود، دستمزدها درست و سر موقع پرداخت‌نمی‌شد. از سوی دیگر، من همیشه گفته‌ام خوب نیست آدم همیشه تمام مشکلات را به گردن مسئولان بیندازد. بخشی از مشکلات هم به بچه‌های ارکستر و نوازنده‌ها مربوط می‌شد. به نظر من همیشه مشکلات از رأس شروع می‌شود. وقتی رهبر ارکستر کار خودش را بلد نباشد، طبیعی است که کنسرت مایستر و مایسترهای دیگر و سایر نوازنده‌ها هم کار را جدی نگیرند و طبیعتا در چنین فضایی همه‌چیز از هم می‌پاشد.
آرتورو توسکانینی، رهبر ارکستر شهیر ایتالیایی می‌گوید: «ارکستر خوب و بد اصلا وجود ندارد. این رهبر خوب و بد است که وجود دارد». به همین خاطر است که نفر اول ارکستر یعنی رهبر کار اصلی را به عهده دارد. این موضوع خیلی‌مهم است که رهبر چگونه کار خودش را انجام می‌دهد. او باید بر روانشناسی و کار فنی مسلط باشد. ارکستر مثل یک شهر است. بنابراین به شهرداری نیاز دارد که بتواند نظم را به آن شهر بیاورد و چگونگی پیاده‌کردن نظم را بلد باشد. نداشتن رهبر کاربلد نظم را از ارکستر ما گرفته بود. همه‌چیز دست به دست هم داد تا مشکلات بیشتر و بیشتر شود. هم حقوق خوبی نمی‌دادند و هم حقوقی که می‌دادند دیر پرداخت می‌شد. ارکستر اصلا منظم کار نمی‌کرد. از سوی دیگر، وقتی هم کار می‌کرد، نظم در آن کار جایی نداشت. همه این موارد متوجه رهبر ارکستر است.
به نظر شما تعطیلی ارکستر اتفاق ناگزیری بود یا می‌شد با تمام مشکلات از تعطیلی آن جلوگیری کرد؟
من همیشه گفته‌ام در سال‌های آخر، ارکستر عملا تعطیل بود و تنها صدایی از آن باقی مانده بود که بهتر بود نباشد. البته من صادقانه از تعطیلی ارکستر ناراحت شدم چراکه به خاطر دارم در سال‌های جنگ و سختی، ظهیرالدینی‌ها و... این ارکستر را نگه‌داشته‌اند. زمانی که من می‌خواستم دیپلم هنرستان بگیرم، وارد شدن به ارکستر سمفونیک برایمان شبیه یک آرزو بود. خاطرم هست سال‌ها پیش برای خریدن بلیت از ساعت ٤ صبح در صف می‌ایستادیم تا بتوانیم اجرای ارکستر سمفونیک را ببینیم. آن‌روزها ارکستر سمفونیک، ابهت، ارزش و اعتبار خاصی داشت. با این حال اما از دوره‌ای به بعد با حضور یکی از رهبران این سال‌ها همه‌چیز خراب شد. همان‌طور که می‌دانید برای فعالیت در کارهای دولتی از افراد گزینش می‌شود. در ارکستر سمفونیک هم آزمون برگزار می‌شود. نوازنده باید در سطحی باشد که بتواند وارد ارکستر شود. به عبارت دیگر، نوازنده نباید مشکل فنی و تکنیکی داشته باشد.
اعضای ارکستر سمفونیک تهران در روزهای پایانی اردیبهشت‌ماه برای شرکت در فستیوال موسیقی بهاره شانگهای عازم کشور چین شدند. آنها به محض ورود به شانگهای با استقبال مسئولان این شهر مواجه شدند.
ارکستر سمفونیک تهران چهارشنبه ٢٩ اردیبهشت‌ماه ساعت ٣٠: ١٩ به وقت محلی در دو بخش کلاسیک به رهبری نصیر حیدریان و موسیقی ملی به رهبری فرهاد فخرالدینی به روی صحنه رفت و مورد تشویق حاضران در سالن برگزاری کنسرت قرار گرفت. در ادامه مدیرعامل بنیاد رودکی و رئیس کنسرواتوار شانگهای در حاشیه سفر ارکستر سمفونیک تهران به چین با هم دیدار کردند و دو طرف در مورد پروژه‌های موسیقی بین دو کشور مذاکراتی داشتند. در ابتدای جلسه رئیس کنسرواتوار شانگهای از اجرای ارکستر سمفونیک تهران و بخش اول این کنسرت که ملودی‌های ایرانی در ترکیب و تنظیم خاصی با ارکستر کلاسیک اجرا می‌شد، ابراز رضایت کرد. در ادامه مقرر شد دو طرف در پروژه‌ای مشترک موسیقی سنتی ایران در قالب نمایشگاه و مستر کلاس و نیز اجرای کنسرت با هم همکاری کنند.
پ
برای دسترسی سریع به تازه‌ترین اخبار و تحلیل رویدادهای ایران و جهان
اپلیکیشن برترین ها
را نصب کنید.
ارسال نظر