فرودگاه آتاتورک به خاک و خون کشیده شد

روزنامه دنیای اقتصاد: روز ۲۹ ژوئن، تبدیل به روز سیاه برای مردم ترکیه شده است. سه‌شنبه سیاهی که در آن ۴۱ نفر کشته شده‌اند و ۱۴۰ نفر نیز زخمی. در حالی که در ترکیه خبرها حول بهبود رابطه ترکیه با روسیه بود، ناگهان سه انفجار انتحاری در فرودگاه آتاتورک، اذهان را به یک حمله تروریستی دیگر در این کشور معطوف کرد.

البته این‌بار شکل حمله آشنا است. چند ماه قبل چنین حمله‌ای را فرودگاه بروکسل در بلژیک تجربه کرده بود در همان زمان اردوغان با تسلیت به مردم این کشور گفت ممکن است ترکیه نیز با چنین حمله‌ای روبه‌رو شود. حالا پیش‌بینی اردوغان به تحقق پیوسته است. به نظر می‌رسد عملیات انتحاری در فرودگاه‌های پر رفت و آمد به ابزاری مهم برای داعش تبدیل شده است.

روز گذشته سی‌ان‌ان ترک خبر داد که سه عامل انتحاری با منفجر کردن خود موجب زخمی شدن چند تن از شهروندان ترکیه شدند، اما لحظاتی بعد رسانه‌های ترکیه گزارش دادند که صدای تیراندازی از درون و اطراف فرودگاه آتاتورک شنیده می‌شود. در خبرهای تکمیلی پس از حمله هم تعداد کشته شده‌ها متفاوت اعلام شده است. برخی رسانه‌ها گزارش دادند آمار تلفات به ۶۰ نفر هم رسیده است اما سایت آنلاین روزنامه حریت نوشته است که بر اثر حملات انتحاری سه‌شنبه شب ۴۱ تن کشته و ۱۴۰ تن نیز زخمی شده‌اند. این احتمال می‌رود که آمار کشته‌شدگان به دلیل وخیم بودن اوضاع برخی از زخمی‌‌ها بالاتر برود.

پس از حملات انتحاری دولت ترکیه به رهبری بینالی ییلدریم، نخست‌وزیر ترکیه جلسه اضطراری برگزار می‌کند تا این حمله تروریستی را مورد بررسی قرار دهند. بنا به گفته شاهدان عینی نیز اطراف فرودگاه سریعا به شکل نظامی در آمد.

ییلدیریم در نخستین گزارش رسمی که ارائه می‌دهد، می‌گوید: براساس آمارهای منتشر شده ۳۶ تن کشته شده‌اند و مسوول این حملات هم داعش بوده است. وی می‌افزاید: این سه عامل انتحاری پیش از اینکه خود را منفجر کنند، با اسلحه‌های خودکار به روی مردم آتش گشوده‌اند.

در یکی از فیلم‌های منتشر شده که توسط دوربین‌های مستقر در فرودگاه ضبط شده، یکی از عاملان انتحاری توسط نیروهای پلیس گلوله می‌خورد اما لحظاتی پس از تیر خوردن خود را منفجر می‌کند.

بینالی ییلدریم می‌گوید: یکی از حملات در سمت ورودی بین‌المللی ترمینال فرودگاه بوده و احتمال می‌رود که برخی قربانی‌ها خارجی باشند.

براساس اخبار منتشر شده یک ایرانی در این حمله کشته شده و ۳ تن دیگر نیز زخمی شده‌اند.

وزیر دادگستری ترکیه درخصوص حمله می‌گوید: مهاجمان ابتدا با اسلحه‌های AK‌۴۷ به طرف مردم آتش گشودند و نیروهای امنیتی مستقر در فرودگاه نیز مجبور به پاسخگویی شدند. به گفته «بکیر بوزداغ» مهاجمان پس از تیراندازی متقابل ناگهان خود را منفجر کردند.

واسیپ شاهین، فرماندار استانبول هم با تایید گفته‌های وزیر دادگستری ترکیه اعلام کرد سه عامل انتحاری خود را در مبادی ورودی فرودگاه منفجر کرده‌اند.

یکی از شاهدان عینی می‌گوید در زمانی که در گیت «A» منتظر بوده است یکی از عاملان انتحاری خود را منفجر می‌کند. او می‌افزاید: با انفجار در این گیت همگی پناه گرفتیم که بلافاصله در گیت «B» نیز یکی دیگر از عاملان انتحاری خود را منفجر می‌کند. او می‌گوید در این حمله ۴ تن از دوستانش جان خود را از دست داده‌اند.

با انفجارهای صورت گرفته، فرودگاه آتاتورک پر از دود و خاکستر می‌شود. زخمی‌ها در گوشه و کنار این فرودگاه به زمین افتاده‌اند. تاکسی‌های مستقر در فرودگاه آتاتورک تغییر کاربری دادند و زخمی‌ها را به نزدیکترین بیمارستان‌های اطراف فرودگاه رساندند. بنا به دستور دولت ترکیه پروازهای فرودگاه آتاتورک تا اطلاع ثانوی متوقف شد و برخی پروازها مجبور شدند در فرودگاه دیگر این شهر فرود بیایند.

رجب طیب اردوغان، رئیس‌جمهوری ترکیه پس از این حملات در بیانیه‌ای آن را به شدت محکوم کرد. اردوغان در این بیانیه تاکید کرد: ما انتظار داریم یک موضع قاطع در برابر سازمان‌های تروریستی در دنیا به‌وجود بیاید. به‌ویژه کشورهای غربی به همراه پارلمان، رسانه‌ها و سازمان‌های غیردولتی‌‌شان موضع قاطع بگیرند. اردوغان در این بیانیه تصریح کرد که کشورش به مبارزه با تروریسم ادامه خواهد داد و تا پایان کار به‌رغم تمام هزینه‌هایی که دارد، دست از مبارزه نخواهد کشید.

بیشتر کارشناسان آمریکایی هم بر این باورند که حمله صورت گرفته توسط داعش بوده است. پاملا براون و الیسه لابوت دو تن از کارشناسان آمریکایی در گفت‌وگو با سی‌ان‌ان تاکید کرده‌اند که شکل حمله شبیه حملاتی است که داعش ترتیب می‌دهد. البته این دو اذعان می‌کنند باید تحقیقات بیشتری صورت گیرد تا نتیجه قطعی اعلام شود.

یکی دیگر از کارشناسان با قطعیت می‌گوید: با توجه به اینکه شیوه به کار گرفته شده آشناست، باید گفت این حمله توسط داعش پی‌ریزی شده است. یکی از افسران رده بالای آمریکایی هم تاکید می‌کند هم شیوه انفجارها هم اسلحه‌های کشف شده در این حمله نشان می‌دهد داعش پشت این حمله بوده است.

برخی تحلیلگران بر این باورند حمله اخیر توسط داعش در واقع واکنش به شکست‌های این گروه در سوریه و عراق، به‌ویژه فلوجه بوده است. باب بائر یکی از تحلیلگران سی‌ان‌ان می‌گوید: داعش اراضی خود را از دست می‌دهد اما همچنان یک گروه تروریستی قابل‌توجه است. ریک فرانکونا، سرهنگ بازنشسته ارتش ایالات‌متحده هم می‌گوید: داعش می‌داند که نفسش در سوریه و عراق به شماره افتاده است، برای همین آنها به دنبال پیاده کردن عملیات‌های خود در نقاط دیگر هستند.

روایت حادثه به زبان شاهدان خارجی

«سو ساویج» یکی از شاهدان عینی به سی‌ان‌ان درخصوص حادثه روز سه‌شنبه می‌گوید: برای دیدن یکی از دوستانم که در فرودگاه بود رفته بودم که صدای تیراندازی و انفجار شنیدم. بیشتر صدای تیراندازی می‌آمد و بعد ناگهان یک انفجار دیگر. ما در نمازخانه مردان گیر افتاده بودیم اما به سرعت خودمان را به توالت مردانه رساندیم. در آنجا یک زن جوان دیگر هم پناه گرفته بود.

او ضافه می‌کند: ۳۰ دقیقه در آنجا بودیم اما صدای تیراندازی و فریاد بیشتر و بیشتر می‌شد. خودمان را به اتاق بازرسی چمدان‌ها رساندیم. تقریبا ۳۰ نفر دیگر هم آنجا پناه گرفته بودند. با آرام شدن فضا از آن تاریکخانه بیرون آمدیم. خون در کف فرودگاه پخش شده بود. صدای ناله زخمی‌ها می‌آمد. شیشه‌خرده‌ها زیر پای مردمی که هراسان این سو و آن سو می‌رفتند، خش خش می‌کرد.

در یکی از فیلم‌های ضبط شده توسط دوربین‌های مداربسته فرودگاه مردمی را مشاهده می‌کنیم که در حال فرار هستند و ناگهان یک انفجار مهیب در بین جمعیت صورت می‌گیرد و خون در سطح زمین پخش می‌شود.

یکی دیگر از مسافران این فرودگاه به نام «لارنس کامرون» ماجرا را این‌گونه شرح می‌دهد: جمعیت عظیمی داد و بیداد می‌کردند. برخی از آنها به زمین می‌افتادند و برخی دیگر خود را مخفی می‌کردند. معلولی را دیدم که روی ویلچرش به حال خود رها شده بود و هرکس سعی می‌کرد خود را به نقطه‌ای امن برساند. مردم مبهوت بودند و هیچ‌کس نمی‌دانست چه اتفاقی افتاده است. آنها فقط هراسان می‌دویدند. او اضافه می‌کند: جایی که تاکسی‌ها می‌ایستند، حمله آغاز شد. رد لکه‌های خون از در ورودی به داخل فرودگاه کشیده شده بود.

واکنش اپوزیسیون ترکیه به فاجعه آتاتورک

در داخل ترکیه هم همصدایی درباره محکومیت این حمله دیده می‌شود. هر سه حزب اپوزیسیون این کشور این حملات را محکوم کردند اما این سه حزب معتقدند دولت مستقر به لحاظ اطلاعاتی ضعیف عمل کرده است. گفته می‌شود پیش از حمله به استانبول، وزارت امور خارجه آمریکا به شهروندانش هشدار داده بود از سفر به ترکیه به دلایل غیرضروری خودداری کنند، زیرا احتمال یک حمله تروریستی در این کشور وجود دارد.

لوِنت گوک، معاون پارلمانی دبیرکل حزب جمهوری خلق ترکیه می‌گوید: «این یک حادثه معمولی نبوده است. ما باید ببینیم که چگونه حادثه‌ای به این وسعت در امنیتی‌ترین فرودگاه کشور رخ می‌دهد. تروریسم چگونه به قلب شهر رسیده است. ما باید از این حوادث درس بگیریم.»

«ارکان آکچای»، از حزب ملی‌گرای حرکت ملی ترکیه نیز باور دارد که ترکیه به یک هدف برای تروریست‌ها تبدیل شده و لازم است برای مبارزه با تروریسم متحد عمل کند. او سپس با انتقاد از رئیس‌جمهوری ترکیه گفت: اردوغان باید اولویت کاری خود را تغییر دهد نه اینکه به دنبال تغییر نظام ترکیه به سیستم ریاستی باشد. از حزب دموکراتیک خلق‌ها که اساسا حزبی کردتبار است ادریس بالون با محکوم کردن این حمله به انتقاد از دولت ترکیه پرداخت. او در این‌باره گفت: وقتی بمبی در داخل فرودگاه آتاتورک منفجر می‌شود ما باید از حکومت، وزیر کشور، نیروهای اطلاعاتی و پلیس شگفت‌زده شویم و از خود بپرسیم اینها دقیقا چه کار می‌کنند.

واکنش به عقبگرد ترکیه؟

ترکیه در سه روز گذشته آبستن خبرهای مهمی بوده است. ابتدا اعلام شد پس از ۶ سال قطع رابطه ترکیه و اسرائیل، توافق کرده‌اند که روابط خود را عادی کنند و دومین بمب خبری هم مربوط به عذرخواهی ترکیه در قبال ساقط کردن جنگنده روسی بود. برخی می‌گویند ترکیه قصد دارد تا سیاست‌های ۵ سال اخیر خود را درخصوص مسائل منطقه‌ای اصلاح کند و برای همین آنکارا قصد دارد پس از روسیه به سراغ مصر و سیسی رفته و دست به بهبود رابطه با این کشور بزند. به نوشته روزنامه حریت، دولت ترکیه همواره دولت سیسی را دولت کودتا خوانده است، اما بینالی ییلدریم یک روز پیش از حمله به فرودگاه آتاتورک اعلام کرد که آنکارا قصد دارد رابطه خود را با مصر هم عادی کند.

آنکارا یکی از حامیان اخوان‌المسلمین مصر است و همین امر موجبات جدایی قاهره و آنکارا را فراهم کرده است. حالا با عقب‌نشینی ترکیه این احتمال می‌رود که بخشی از اخوان‌المسلمین خود را به گروه‌های افراطی از جمله داعش نزدیک کند. برخی تحلیلگران بر این باورند که حمله به فرودگاه آتاتورک احتمال دارد واکنشی به عقبگرد سیاست‌های آنکارا در قبال منطقه باشد. این در حالی است که ترکیه خاستگاه برخی نیروهای داعش هم شده است. براداران آلاگز جزو نیروهایی هستند که گفته می‌شود در بمب‌گذاری‌های آنکارا نقش مستقیم داشتند.

در این خصوص رسانه‌های ترکیه اعلام کردند ۳۶ مظنون ترکیه‌ای درخصوص حادثه مرگبار آنکارا به ۱۱ هزار و ۷۵۰ سال زندان محکوم شده‌اند. این امر نشان می‌دهد ترکیه در حال تحت فشار گذاشتن نیروهای وابسته به گروه‌های افراطی است. افزون بر این آنکارا همکاری خود را با ناتو درباره مبارزه با داعش بالا برده است و همین امر ممکن است موجبات ناامن کردن ترکیه را بیش از پیش فراهم کند.

واکنش‌ها به تراژدی آتاتورک

حمله فرودگاه آتاتورک واکنش مقام‌ها و رهبران دنیا را در پی داشته است. ایالات‌متحده در بیانیه‌ای این حملات را محکوم کرد و این تراژدی را فجیع خواند. همچنین واشنگتن تاکید کرد که در کنار مردم و دولت ترکیه ایستاده است. جاش ارنست، سخنگوی کاخ سفید که این بیانیه را می‌خواند، افزود: حمله به فرودگاه بین‌المللی آتاتورک مانند حمله به فرودگاه بروکسل در اوایل سال جاری بوده است و این نشانه‌ای است برای اینکه ما بیش از پیش با هم در ارتباط و در کنار یکدیگر باشیم. در این بیانیه تاکید شده است ترکیه مهم‌ترین متحد آمریکا در منطقه و عضو نیروهای ناتو است و واشنگتن تا شکست کامل تروریسم در کنار آنکارا است.

مارک تونر، سخنگوی دولت آمریکا نیز کشتار مردم بی‌گناه را در حمله به فرودگاه آتاتورک محکوم کرد. هیلاری کلینتون نامزد مفروض دموکرات‌ها نیز این حمله را محکوم کرد و گفت: امروز تمامی آمریکا در کنار مردم ترکیه ایستاده‌اند. او افزود: این حمله ما را قوی‌تر می‌کند تا در کنار یکدیگر تروریسم را به شکست بکشانیم. دونالد ترامپ نامزد جمهوری‌خواهان نیز اعلام کرد: در هیچ زمانی تروریسم در این حد رشد نکرده بود.

ما باید قدم‌های بیشتری برای محافظت مردم‌ برداریم تا امنیت آمریکا بیشتر شود. همچنین محمدجواد ظریف، وزیر امور خارجه ایران نیز با یک توییت به این تراژدی واکنش نشان داد. وی در توییتر خود نوشت: «بار دیگر چهره زشت ترور در فرودگاه کشور دوست و همسایه ما سر برآورد. خشونت افراط‌گرایانه تهدیدی جهانی است و ما باید با هم با آن مقابله کنیم.» همچنین خبرگزاری رسمی آناتولی گزارش می‌دهد که روز چهارشنبه، اردوغان و پوتین روسای جمهور ترکیه و روسیه برای اولین بار پس از بحران به‌وجود آمده در روابط دو کشور تلفنی گفت‌وگو کردند پوتین حمله به فرودگاه آتاتورک را محکوم کرد. تماس تلفنی اردوغان با پوتین در راستای احیای روابط دو طرف صورت گرفته است.

بنا به گزارش این خبرگزاری دو رهبر کشورهای روسیه و ترکیه درخصوص مبارزه با تروریسم گفت‌وگو کردند. همزمان ریچارد مور، سفیر بریتانیا در ترکیه نیز این حمله را محکوم کرد و گفت: بریتانیا در کنار ترکیه قرار دارد. دیوید کامرون، نخست‌وزیر بریتانیا هم حمایت خود را از مردم و دولت ترکیه اعلام کرد. همچنین فرانک والتر اشتاین‌مایر، وزیر امور خارجه آلمان گفت: «از شنیدن این خبر شوکه شده‌ام. ما ذهن و جان‌مان با مردم ترکیه است. آلمان در کنار آنها ایستاده است.»

ژان مارک آیرو، وزیر امور خارجه فرانسه نیز در توییتی نوشت: فرانسه در شوک این خبر است. پاریس آمادگی خود را برای هر نوع همکاری با ترکیه اعلام می‌کند. بان‌کی‌مون، دبیر کل سازمان ملل هم در واکنش به این حمله گفت: جامعه جهانی باید برای مبارزه با تروریسم بیش از پیش همکاری کند. او با محکوم کردن این حمله به خانواده‌های کشته‌شدگان تسلیت گفت. همزمان خبرگزاری رسمی عربستان (SPA ) نیز متن تسلیت ملک سلمان را به اردوغان خواند و مراتب همدردی خود را با خانواده‌های کشته‌شدگان حادثه ابراز کرد.