اسامی ایرانی که به سرقت می‌روند
در چند سال گذشته مقالات و تحلیل‌های معتبر بسیاری در نشریات معتبر بین‌المللی پیرامون احتمال ظهور یک دولت جدید که بنیان‌های بالقوه آن از سال ٢٠٠٢ در شمال عراق فراهم شده، منتشر و انجام شده است.
روزنامه شرق - سالار سیف‌الدینی؛ پژوهشگر: در چند سال گذشته مقالات و تحلیل‌های معتبر بسیاری در نشریات معتبر بین‌المللی پیرامون احتمال ظهور یک دولت جدید که بنیان‌های بالقوه آن از سال ٢٠٠٢ در شمال عراق فراهم شده، منتشر و انجام شده است.
ایران نیز به‌دلیل همسایگی با کشور عراق و ارتباط مستقیم با تحولات ژئوپلیتیک آن، دغدغه این مسئله را دارد و زوایای تحلیلی مختلفی دراین‌باره ترسیم شده است؛ اما یک نکته مغفول‌مانده در مسئله شکل‌گیری یک دولت جدید در شمال عراق که مستقیما مربوط به منافع ملی ایران خواهد بود، مسئله «نام» دولت جدید کردی است؛ مسئله‌ای که در بادی امر بی‌اهمیت به نظر می‌رسد اما در بلندمدت حائز اهمیت است و تجزیه تاریخی مشخصی حول این موضوع شکل گرفته است.
در سال ١٩١٨ هم‌زمان با انقلاب روسیه و فروپاشی امپراتوری تزاری، بخش‌هایی از این قلمرو در نبود حکومت مرکزی قوی و نیز وعده‌های انقلابیون کمونیست به سمت استقلال گرویدند. در این بین حزب مساوات، رهبری تاتارهای مسلمان ساکن در جنوب قفقاز را برعهده گرفت و با کمک نیروهای ارتش عثمانی، یک جمهوری کوچک در شمال رود ارس تأسیس کرد که «آذربایجان» نام داشت. این نخستین کوشش جدی امپراتوری عثمانی و هیأت حاکمه اتحاد و ترقی برای به‌چالش‌کشاندن ایران از طریق تاتارهای قفقازی بود که پس از آن قرار بود «آذربایجانی» نامیده شوند.
انتخاب این نام از سوی دولت ایران و نیز روشنفکران وقت با انتقادهای شدیدی روبه‌رو شد. از جمله شیخ محمد خیابانی تصمیم گرفت برای جلوگیری از سوءبرداشت‌های بعدی، نام ایالت آذربایجان را به طور موقت به «آزادیستان» تغییر دهد. این مسئله باعث انتقادهای زیادی از سوی مورخان باکو ازجمله جمیل حسنعلی به شخصیت شیخ محمد خیابانی شد تا آنجا که وی را به حسادت و همکاری با بلشویک‌ها متهم کردند.
وزارت خارجه وقت ایران، با وجود اصرارها و رایزنی‌های بسیار، استقلال این جمهوری را به دلیل استفاده از نام یکی از استان‌های شمالی ایران به رسمیت نشناخت. یک سال بعد، نیروهای ارتش سرخ وارد باکو شدند و حکومت مستعجل مساواتی‌ها را برانداختند. سرزمین‌های قفقاز جنوبی در تقسیمات کشوری اتحاد شوروی تا سال ١٩٣٦ «اتحادیه جمهوری‌های سوسیالیستی ماوراي قفقاز» نام داشتند؛ از این تاریخ به دستور مسکو این تقسیمات تغییر کرد و در نتیجه، جمهوری سوسیالیستی آذربایجان شوروی بار دیگر ظهور کرد. این‌بار دولت ایران واکنش منفعلانه‌ای داشت و سعی نکرد با مسکو وارد مذاکره شود و این مشکل را همان ابتدا حل‌وفصل کند.
ایران نیز به‌دلیل همسایگی با کشور عراق و ارتباط مستقیم با تحولات ژئوپلیتیک آن، دغدغه این مسئله را دارد و زوایای تحلیلی مختلفی دراین‌باره ترسیم شده است؛ اما یک نکته مغفول‌مانده در مسئله شکل‌گیری یک دولت جدید در شمال عراق که مستقیما مربوط به منافع ملی ایران خواهد بود، مسئله «نام» دولت جدید کردی است؛ مسئله‌ای که در بادی امر بی‌اهمیت به نظر می‌رسد اما در بلندمدت حائز اهمیت است و تجزیه تاریخی مشخصی حول این موضوع شکل گرفته است.
در سال ١٩١٨ هم‌زمان با انقلاب روسیه و فروپاشی امپراتوری تزاری، بخش‌هایی از این قلمرو در نبود حکومت مرکزی قوی و نیز وعده‌های انقلابیون کمونیست به سمت استقلال گرویدند. در این بین حزب مساوات، رهبری تاتارهای مسلمان ساکن در جنوب قفقاز را برعهده گرفت و با کمک نیروهای ارتش عثمانی، یک جمهوری کوچک در شمال رود ارس تأسیس کرد که «آذربایجان» نام داشت. این نخستین کوشش جدی امپراتوری عثمانی و هیأت حاکمه اتحاد و ترقی برای به‌چالش‌کشاندن ایران از طریق تاتارهای قفقازی بود که پس از آن قرار بود «آذربایجانی» نامیده شوند.
انتخاب این نام از سوی دولت ایران و نیز روشنفکران وقت با انتقادهای شدیدی روبه‌رو شد. از جمله شیخ محمد خیابانی تصمیم گرفت برای جلوگیری از سوءبرداشت‌های بعدی، نام ایالت آذربایجان را به طور موقت به «آزادیستان» تغییر دهد. این مسئله باعث انتقادهای زیادی از سوی مورخان باکو ازجمله جمیل حسنعلی به شخصیت شیخ محمد خیابانی شد تا آنجا که وی را به حسادت و همکاری با بلشویک‌ها متهم کردند.
وزارت خارجه وقت ایران، با وجود اصرارها و رایزنی‌های بسیار، استقلال این جمهوری را به دلیل استفاده از نام یکی از استان‌های شمالی ایران به رسمیت نشناخت. یک سال بعد، نیروهای ارتش سرخ وارد باکو شدند و حکومت مستعجل مساواتی‌ها را برانداختند. سرزمین‌های قفقاز جنوبی در تقسیمات کشوری اتحاد شوروی تا سال ١٩٣٦ «اتحادیه جمهوری‌های سوسیالیستی ماوراي قفقاز» نام داشتند؛ از این تاریخ به دستور مسکو این تقسیمات تغییر کرد و در نتیجه، جمهوری سوسیالیستی آذربایجان شوروی بار دیگر ظهور کرد. این‌بار دولت ایران واکنش منفعلانه‌ای داشت و سعی نکرد با مسکو وارد مذاکره شود و این مشکل را همان ابتدا حل‌وفصل کند.
پ
برای دسترسی سریع به تازه‌ترین اخبار و تحلیل رویدادهای ایران و جهان
اپلیکیشن برترین ها
را نصب کنید.
ارسال نظر