برجام نفتی ایران در وین

روزنامه آرمان- حجت صالحی: یکصد و هفتاد و یکمین نشست سازمان کشورهای صادرکننده نفت (اوپک) به منظور تعیین سیاست‌های تولید این سازمان روز چهارشنبه ٣۰ نوامبر (١۰ آذر) در مقر دائمی این سازمان در وین برگزار شد. این نشست پس از نشست الجزیره به منظور توافق بر سر طرح فریز نفتی که از ماه‌ها پیش محل بحث و مناقشه کشورهای عضو و غیر عضو اوپک بود، برگزار شد.

تحلیلگران حوزه انرژی این نشست را یکی از حساس‌ترین نشست‌های اوپک تلقی می‌کنند. پیش از این نشست اعلام شد که هدف این است که منافع اقتصادی بر انگیزه‌های سیاسی غلبه کرده و نفع جمعی اعضای این سازمان حاصل شود. بر اساس آخرین اخبار کشور‌های حاضر در نشست دیروز وین در مورد طرح «فریز نفتی» به توافق رسیدند. بر اساس این، توافق عربستان تولید نفت خود را کاهش و ایران آن را تا حدود چهار میلیون بشکه در روز افزایش می‌دهد. این مساله به معنای پیروزی دیپلماسی نفتی ایران و احیای جایگاه کشور ما در زمینه تولید نفت است.

نشست ۳۰ نوامبر به دلیل آنکه تاکنون هیچ توافقی در نشست‌های فنی و کارشناسی درباره جزئیات اجرای طرح فریز نفتی و میزان تولید کشورهای عضو اوپک اتخاذ نشده بود، از اهمیت بسیار زیادی برخوردار بود و همه تحلیلگران و کارشناسان حوزه انرژی و نفت چشم به این نشست داشتند. نشست ۳۰ نوامبر(۱۰ آذر) دیروز در وین اتریش برگزار شد. براساس توافق مقدماتی (٢٨ سپتامبر/هفتم مهر) الجزیره، سطح تولید اوپک به ٣٢ میلیون و ۵۰۰ هزار تا ٣٣ میلیون بشکه در روز محدود و ایران، لیبی و نیجریه از این طرح معاف می‌شوند.

این نشست پس از نشست الجزیره که قرار بود مشکلات در همان جا برطرف شود و توافقات حاصل شود، برگزار شد. نشست الجزیره در شهریور سال جاری تشکیل شد که به گمان برخی از کارشناسان نتایج خوبی هم به همراه داشت. در این نشست با اینکه پیش از آن کمتر کسی انتظار توافق در الجزیره را داشت، اما اعضای اوپک اعلام کردند که به توافق دست یافته‌اند. بلومبرگ توافق اعضای اوپک را در این نشست متحیر‌کننده دانست و کامرز بانک حصول توافق در نشست الجزیره را به دلیل افزایش فشار افت قیمت‌ها بر اعضای این سازمان دانست.

البته بد‌بینی به نشست الجزیره از آنجا نشات می‌گرفت که طی بیش از دو سالی که از سقوط قیمت نفت در بازارهای جهانی می‌گذرد، اعضای اوپک بیشترین سطح شکاف و اختلاف نظر را با هم داشته‌اند. در واقع در یک طرف طیف، عربستان و متحدانش در حاشیه خلیج فارس یعنی امارات، کویت و قطر قرار داشت که بر سیاست حفظ سهم بازار تاکید می‌کردند و در طرف دیگر ایران و دیگر اعضای اوپک قرار گرفته‌ بودند که خواهان کاهش تولید نفت و افزایش اثرگذاری اوپک بر بازار جهانی بودند.

آخرین باری که اعضای اوپک بر سر کاهش تولید و کمک به بازار نفت به توافق رسیده بودند، مربوط به سال ۲۰۰۸ یعنی بعد از بحران اقتصاد جهانی بود. بعد از آن تنها توافقی که بین اعضا شد، مخرب‌ترین آن نیز بود و اوپک را عملا از سازمان به مجمع تبدیل کرد، و حاصل آن حذف نظام سهمیه‌بندی و توافق بر سر سقف ۳۰ میلیون بشکه‌ای تولید بود.

سیاست هوشمندانه ایران در قبال طرح فریز نفتی

قیمت نفت در دو سال اخیر در جاده‌ سرازیری قرار گرفت، به گونه‌ای که قیمت بیش از ۱۰۰ دلاری برای هر بشکه به رقمی کمتر از ۳۰ دلار رسید. اوپک پس از این افت شدید قیمت نفت هیچ واکنشی نشان نداد و روسیه هم اعتراضی به روند موجود بازار نفت نکرد. این در حالی بود که ایران از بازار دور افتاده بود و مانند گذشته در بازار نفت تاثیرگذار نبود. در این میان اوپک به عنوان سازمان تعیین کننده قیمت نفت در سال‌های اخیر هر بار نرخی پایین‌تر را برای اعضای خود معین کرد. به عقیده کارشناسان نشست اعضای اوپک در دوحه و تهران که بر اساس آن میزان تولید نفت به سطح ژانویه رسیده، اهرمی برای مهار حضور ایران در بازارهای نفت بوده است. کاهش قیمت این کالای استراتژیک در بازارهای بین‌المللی فشارهای زیادی بر اعضای اوپک آورد.

برای مثال عربستان برای مقابله با مشکلات اقتصادی که با آنها روبه‌رو شده، در برابر کاهش درآمد کشورش حتی تا جایی پیش‌رفته که علاوه بر استفاده بی‌رویه از صندوق ذخیره ارزی دست به فروش قسمتی از بزرگ‌ترین شرکت نفتی این کشور یعنی آرامکو زده است. بر همین اساس عربستان طرح‌ها و اقدامات بسیاری را در راستای ضربه زدن به ایران انجام داد. از جمله این اقدامات بازی نفتی با مطرح کردن کاهش قیمت نفت در بازار بود. حال که آن طرح به ضرر خود این کشور هم بدل شد، طرحی با عنوان فریز نفتی را مطرح کرد تا بازار از حالت رکود و زیان ده بودن خارج شود. ایران پس از لغو تحریم‌ها و اجرایی شدن برجام قصد داشت به سرعت سهم از دست رفته خود در سال‌های اخیر را پس بگیرد.

با توجه به آنکه عربستان و روسیه در حال حاضر بالاترین سطح تولید را دارند، به نظر می‌رسید هدف از طرح این مساله توقف ایران برای بازگشت به بازارهای جهانی بود. در طول سال‌های تحریم، بخش عمده‌ای از سهم ایران از بازار توسط عربستان تصاحب شد و اگر قرار باشد تلاشی برای کاستن از مازاد عرضه جهانی صورت پذیرد، این ریاض است که باید از حجم تولید خود بکاهد، نه اینکه با طرح فریز شدن تولید، به‌صورت غیرمستقیم، ایران را مسئول هر گونه کاهش بیشتر قیمت نفت جلوه دهد.

بر همین اساس ایران بلافاصله پس از لغو تحریم‌ها نوید افزایش تولید خود تا ۵۰۰ هزار بشکه در روز را داد. همچنین بیژن نامدار زنگنه، وزیر نفت ایران نیز در نشست ماه دسامبر اوپک در واکنش به درخواست‌ها برای مشارکت تهران در روند کاهش تولید تاکید کرده بود که تا زمانی که تولید ایران به سطح قبل از تحریم‌ها (۵/۲ میلیون بشکه در روز) نرسد، این کشور حتی حاضر نیست درباره کاهش تولید صحبت کند. آمار اوپک از منابع ثانویه نشان می‌دهد که از متوسط تولید روزانه ۳۲ میلیون و ۸۵۸ هزار بشکه ای نفت خام توسط کشور‌های عضو اوپک در ماه ژوئن ۲۰۱۶، سه میلیون و ۶۴۴ هزار بشکه سهم ایران بوده است.

به عنوان جمع بندی باید گفت عربستان زمانی طرح فریز نفتی را مطرح کرد که به حداکثر تولید خود رسیده بود و دیگر توان تولید بیشتری نداشت. به عبارت دیگر عربستان سقف تولید اوپک را رعایت نکرده و بیش از این سقف تولید نفت داشته است. به گفته کارشناسان، سیاست ایران در قبال این طرح بسیار پسندیده و هوشمندانه بود.

به طور کلی ایران در اثر تحریم‌ها به پایین‌ترین میزان تولید خود رسید و حق داشت تا به سطح تولید قبلی خود بازگردد. در اولین نشست‎ها عربستان اعلام کرد که توان کاهش تولید دارد، به شرطی که ایران در نقطه فعلی بماند، اما ایران این رای را نپذیرفت که سیاست درستی بود. در بخش سوم بود که اعضای اوپک و عربستان پذیرفتند ایران تولید خود را به قبل از تحریم‌ها برساند و در نقطه چهار میلیون قرار بگیرد. بنابراین نتیجه این شد که ایران سقف تولید خود را به چهار میلیون بشکه در روز برساند و آنها چند صد هزار بشکه کاهش داشته باشند که در جلسه دیروز اوپک این سهمیه‌بندی برای کاهش صورت گرفت.

تولید نفت ایران ۹/۳ میلیون بشکه تعیین شد

نشست دیروز اوپک به عنوان یکی از حساس‌ترین نشست‌های چند دهه اخیر در وین برگزار شد که خبرهای خوبی برای ایران داشت. به گزارش شانا، بیژن زنگنه پیش از آغاز این نشست اعلام کرد: مقدار کاهش تولید اعضای اوپک یک میلیون تا یک میلیون و ٢۰۰ هزار بشکه در روز است. او همچنین در پاسخ به پرسشی درباره اینکه آیا ایران پیشنهادهایی شنیده است که قابل قبول باشد، گفت: بله، اما هیچ بحثی درباره فریز نفتی مطرح نیست.

بر اساس توافق مقدماتی در الجزیره، سطح تولید اوپک به ٣٢ میلیون و ۵۰۰ هزار تا ٣٣ میلیون بشکه در روز محدود می‌شود و ایران، لیبی و نیجریه از این طرح معاف می‌شوند. وزیر انرژی عربستان سعودی هم گفت: با فریز تولید نفت ایران در سطح دوره پیش از تحریم موافقت می‌کنیم. در آوریل سال ٢۰١۶ میلادی یعنی زمانی که کشورهای عضو و غیرعضو اوپک برای مذاکره و توافق بر سر طرحی به نام «فریز نفتی» در نشست دوحه (٢٩ فروردین امسال) گرد هم آمده بودند، تولید نفت خام ایران بر اساس گزارش منابع ثانویه در ماه مارس اوپک سه میلیون و ٢٩۰ هزار بشکه و بر مبنای گزارش مستقیم ارسالی از وزارت نفت ایران به دبیرخانه سه میلیون و ۴۰۰ هزار بشکه در روز بود.

به گزارش رویترز، وزیر انرژی عربستان سعودی پیش از آغاز نشست وزرای اوپک در وین اعلام کرد: اوپک به توافق کاهش تولید نفت نزدیک شده و ریاض برای کاهش تولید نفت خود آماده است. همچنین بلومبرگ گزارش داد که اعضای اوپک در نشست دیروز خود توافق کرده‌اند که تولید نفت روزانه این سازمان را با ۲/۱ میلیون بشکه کاهش در روز به ۳۲ میلیون و ۵۰۰ هزار بشکه برسانند. رویترز اعلام کرد: ˜ÔæÑåÇی صادرکننده نفت اوپک در نشست دیروز خود در وین درباره کاهش تولید نفت خام به توافق رسیدند. به گزارش وزارت نفت، اعضای اوپک پس از ساعت‌ها گفت‌وگو پشت درهای بسته به این جمع‌بندی رسیدند که برای بهبود قیمت و بهبود شرایط بازارهای جهانی نفت خام، سقف تولید خود را کاهش دهند.

اعضای اوپک در نشست امروز خود توافق کردند به مدت شش ماه از اول سال ٢۰١٧ میلادی روزانه یک میلیون و ٢۰۰ هزار بشکه از تولید خود بکاهند و مجموع آن را به ٣٢ میلیون و ۵۰۰ هزار بشکه در روز برسانند و این منوط به همکاری کشورهای غیرعضو اوپک و کاستن روزانه ۶۰۰ هزار بشکه نفت از تولیدشان است. ۱۴ عضو اوپک هم اکنون روزانه ٣٣ میلیون و ۶۰۰ هزار بشکه نفت خام تولید می‌کنند. وزیران نفت و انرژی کشورهای عضو اوپک همچنین با تولید روزانه سه میلیون و ٩۰۰ هزار بشکه نفت خام ایران موافقت کرد. اعضای اوپک با تصمیم دیروز که جدای از مسائل سیاسی رقم خورده، ثابت کردند هنوز در شرایط سخت می‌توانند تصمیم‌های مهمی بگیرند و نقش مهمی در بازار انرژی جهان بازی کنند.