موضع گیری دوباره سنا علیه ایران

کوروش احمدی . کارشناس روابط بین‌الملل در روزنامه شرق نوشت: طرحی که ٢٣ مارس گذشته از سوی ١٢ سناتور دموکرات و جمهوری‌خواه آمریکایی با عنوان «قانون مقابله با فعالیت‌های بی‌ثبات‌ساز ایران» و با هدف افزایش تحریم‌ها علیه ایران در حوزه غیرهسته‌ای در دستور کار مجلس سنا قرار گرفته بود، در آستانه تصویب این مجلس قرار دارد.

هدف این مصوبه چنانچه به تصویب مجلس نمایندگان نیز برسد، اعمال تحریم‌هایی علیه ایران در ارتباط با برنامه توسعه موشک‌های بالستیک، حمایت از تروریسم، خریدوفروش سلاح‌های متعارف و نقض حقوق‌بشر خواهد بود. این طرح از حمایت قوی دو حزب برخوردار بود. حتی برخی از سناتورهای دموکرات نیز که حامی برجام بودند، در زمره موافقان و بانیان این طرح قرار داشتند. آن‌طور که برخی از سناتورهای دموکرات، مانند کاردین و منندز گفته‌اند، قصد این بوده که این طرح به نحوی تهیه شود که مانع پایبندی آمریکا به تعهداتش ذیل برجام نباشد.

برخی مواردی که شامل این مصوبه می‌شوند عبارت‌اند از: تحریم‌های الزامیِ اشخاصی که به برنامه موشکی ایران کمک می‌کنند و آنان که با این اشخاص معامله می‌کنند، تسری تحریم‌های مربوط به تروریسم به سپاه پاسداران و اجرای تحریم‌های تسلیحاتی متعارف به نحو مقرر از سوی شورای امنیت و تحریم اشخاص حقیقی و حقوقی درگیر در آن. سناتورهای دموکرات، از جمله سناتور کاردین و برخی از مقامات دولت اوباما، از جمله ریچارد نفیو و آدام زوبین، گفته‌اند که در دو مرحله تلاش‌های عمدتا موفقی را برای تعدیل طرح اولیه و جلوگیری از مغایرت آن با تعهدات آمریکا در چارچوب برجام انجام داده‌اند.

سناتور کاردین مدعی است که توانسته حق تعلیق این قانون از سوی رئیس‌جمهور و واردشدن در مذاکره و توافق با ایران را که در نسخه اولیه وجود نداشته در آن وارد کند. بعد از تدوین و انتشار طرح نیز شماری از مقامات دولت اوباما، مانند ریچارد نفیو و آدام زوبین و جف پرسکات که در تدوین برجام مشارکت داشتند، برخی موارد را که مغایر برجام است، مطرح کردند و خواستار اصلاح آن شدند. مقامات دولت اوباما هشدار داده بودند که اگرچه کل طرح را ضروری نمی‌دانند، اما معتقدند برخی موارد که مشخصا مغایر با برجام است باید تعدیل یا حذف شوند.

آنها هشدار داده بودند عدم اصلاح آن موجب فاصله‌افتادن بین آمریکا و متحدان اروپایی می‌شود. چندروز بعد از معرفی طرح در سنا در ٢٣ مارس، هفت نفر از مقامات سابق دولت اوباما سه تغییر در طرح را پیشنهاد کردند. اوایل ماه می، آدام زوبین در نامه‌ای به اعضای کمیته سیاست خارجی سنا دو مورد از پیشنهادات هفت کارشناس مذکور را تأیید کرد و همین دو مورد نهایتا پذیرفته و در متن جدید درج شد. در نخستین اصلاحیه در بخش چهار طرح، عبارت قبلی مبنی‌بر اعمال تحریم «علیه هر شخصی که رئیس‌جمهور تشخیص دهد که منشأ ریسک کمک عینی به برنامه موشکی ایران است»، حذف شد و به‌جای آن عبارت هر شخصی که «عالما» به برنامه مذکور یاری رساند، درج شد.

اصلاحیه بعدی موجب تغییراتی در بخش هشت طرح شد: به این شکل که متن اولیه شرطی اضافی (اضافه بر آنچه در برجام آمده) برای لغو تحریم‌های موشکی در روز انتقال Transition Day قائل شده و به رئیس‌جمهور تکلیف کرده بود که تأییدیه‌ای به کنگره ارسال کرده و در آن تأیید کند کسانی که تحت تحریم موشکی بوده‌اند، در سه ماه قبل از صدور تأییدیه، کمکی به برنامه موشکی ایران نکرده‌اند. همچنین در متن اولیه از این سخن رفته بود که اگر شخصی از لیست تحریم حذف شد، اما بعدا مجددا حمایت از برنامه موشکی ایران را از سر گرفت، رئیس‌جمهور ملزم به اعمال مجدد تحریم‌ها علیه او خواهد بود.

این بند هم که تحت عنوان تحمیل مجدد reimposition در بخش هشت آمده بود، حذف شد. تنها پیشنهادی که مورد قبول سناتورها قرار نگرفت، خودداری سنا از تعمیم تحریم‌ها علیه گروه‌های تروریستی بر سپاه پاسداران بود.

مقامات اوباما توجه دادند که تعمیم این تحریم‌ها به سپاه، یعنی در عمل گروه تروریستی‌خواندن سپاه. به گفته مقامات نظامی، آمریکا می‌تواند برای نیروهای آمریکایی در عراق عوارضی داشته باشد. ریچارد نفیو هم بر این عقیده بود که چون سپاه در بخش بزرگی از اقتصاد ایران دست دارد، قانون جدید می‌تواند شرکت‌های خارجی را از کار با ایران منصرف کند و این مغایر برجام خواهد بود.

جف پرسکات، از مقامات سابق شورای امنیت ملی اوباما، هم می‌گوید اگرچه با دو تغییر مذکور، موارد آشکار مغایر با برجام حذف شده، اما تصویب چنین طرحی با حمایت هر دو حزب می‌تواند به دولت ترامپ که گفته مایل به تجدیدنظر در برجام است این امکان را بدهد که بدون داشتن هرگونه طرح و راهبرد یا تعامل دیپلماتیک، به تنش با ایران دامن بزند. این مصوبه سنا بسیار پیچیده است و طبعا باید قبل از هر اظهارنظر قاطعی، دقیقا مورد بررسی قرار گیرد، اما مرور اولیه طرح گویای آن است که اگر نهایتا به قانون تبدیل شود، اگرچه بسیار مضر است، اما ممکن است تغییر عمده و تعیین‌کننده‌ای در وضعیت کنونی به وجود نیاورد. تقریبا همه تحریم‌های غیرهسته‌ای پیش‌بینی‌شده در این طرح قبلا به نحوی از انحا وجود داشته‌اند؛ مثلا درخواست از رئیس‌جمهور در بخش چهار در ارتباط با تحریم‌های موشکی تفاوت ماهوی چندانی با بخش موشکی دستور اجرائی شماره ١٣٣٨٢ سال ٢٠٠٥ ندارد. همچنین قبلا در بند ٤ بخش ٣ قانون CISADA سال ٢٠١٠ نیز تحریم‌های غیرهسته‌ای علیه سپاه پیش‌بینی شده بود.

طرحی که ٢٣ مارس گذشته از سوی ١٢ سناتور دموکرات و جمهوری‌خواه آمریکایی با عنوان «قانون مقابله با فعالیت‌های بی‌ثبات‌ساز ایران» و با هدف افزایش تحریم‌ها علیه ایران در حوزه غیرهسته‌ای در دستور کار مجلس سنا قرار گرفته بود، در آستانه تصویب این مجلس قرار دارد. هدف این مصوبه چنانچه به تصویب مجلس نمایندگان نیز برسد، اعمال تحریم‌هایی علیه ایران در ارتباط با برنامه توسعه موشک‌های بالستیک، حمایت از تروریسم، خریدوفروش سلاح‌های متعارف و نقض حقوق‌بشر خواهد بود. این طرح از حمایت قوی دو حزب برخوردار بود. حتی برخی از سناتورهای دموکرات نیز که حامی برجام بودند، در زمره موافقان و بانیان این طرح قرار داشتند. آن‌طور که برخی از سناتورهای دموکرات، مانند کاردین و منندز گفته‌اند، قصد این بوده که این طرح به نحوی تهیه شود که مانع پایبندی آمریکا به تعهداتش ذیل برجام نباشد.

برخی مواردی که شامل این مصوبه می‌شوند عبارت‌اند از: تحریم‌های الزامیِ اشخاصی که به برنامه موشکی ایران کمک می‌کنند و آنان که با این اشخاص معامله می‌کنند، تسری تحریم‌های مربوط به تروریسم به سپاه پاسداران و اجرای تحریم‌های تسلیحاتی متعارف به نحو مقرر از سوی شورای امنیت و تحریم اشخاص حقیقی و حقوقی درگیر در آن. سناتورهای دموکرات، از جمله سناتور کاردین و برخی از مقامات دولت اوباما، از جمله ریچارد نفیو و آدام زوبین، گفته‌اند که در دو مرحله تلاش‌های عمدتا موفقی را برای تعدیل طرح اولیه و جلوگیری از مغایرت آن با تعهدات آمریکا در چارچوب برجام انجام داده‌اند. سناتور کاردین مدعی است که توانسته حق تعلیق این قانون از سوی رئیس‌جمهور و واردشدن در مذاکره و توافق با ایران را که در نسخه اولیه وجود نداشته در آن وارد کند. بعد از تدوین و انتشار طرح نیز شماری از مقامات دولت اوباما، مانند ریچارد نفیو و آدام زوبین و جف پرسکات که در تدوین برجام مشارکت داشتند، برخی موارد را که مغایر برجام است، مطرح کردند و خواستار اصلاح آن شدند.

مقامات دولت اوباما هشدار داده بودند که اگرچه کل طرح را ضروری نمی‌دانند، اما معتقدند برخی موارد که مشخصا مغایر با برجام است باید تعدیل یا حذف شوند. آنها هشدار داده بودند عدم اصلاح آن موجب فاصله‌افتادن بین آمریکا و متحدان اروپایی می‌شود. چندروز بعد از معرفی طرح در سنا در ٢٣ مارس، هفت نفر از مقامات سابق دولت اوباما سه تغییر در طرح را پیشنهاد کردند.

اوایل ماه می، آدام زوبین در نامه‌ای به اعضای کمیته سیاست خارجی سنا دو مورد از پیشنهادات هفت کارشناس مذکور را تأیید کرد و همین دو مورد نهایتا پذیرفته و در متن جدید درج شد. در نخستین اصلاحیه در بخش چهار طرح، عبارت قبلی مبنی‌بر اعمال تحریم «علیه هر شخصی که رئیس‌جمهور تشخیص دهد که منشأ ریسک کمک عینی به برنامه موشکی ایران است»، حذف شد و به‌جای آن عبارت هر شخصی که «عالما» به برنامه مذکور یاری رساند، درج شد.