آیا می شود کبد را فروخت؟

روزنامه تهران امروز: این روزها خبرها و حاشیه‌های خرید و فروش کلیه در حالی در سایت‌ها و شبکه‌های مجازی جای خود را به خرید «کبد» داده است که تنها پیوند کبد از انسان زنده در بیمارستان شیراز انجام می‌شود آن هم فقط برای کودکان.

با این وجود فقر و نداری‌ بسیاری را به جایی رسانده که در قالب تبلیغات خیابانی و مجازی بخشی از بدن خود را به حراج می‌گذارند تا شاید از این رهگذر بتوانند چرخ زندگی را بچرخانند. کسانی که برخلاف کلیه‌فروشان کمتر مشتری و خریداری برای بخشی از کبدشان پیدامی‌شود تا در این میان باز هم دلالان سود ببرند و فروشندگان کبد بازندگان اصلی ماجرا باشند. آنها پولی را به دلالان می‌دهند تا برای کبدشان مشتری پیدا شود.

توضیحات مدیریت بیمارستان شیراز که تنها گیرنده کبد از اهداکنندگان زنده است روی دیگر سکه را رو می‌کند: «تنها مرکزی که در ایران پیوند کبد از افراد زنده به بیمار را انجام می‌دهد، بیمارستان نمازی شیراز است و این بیمارستان هم این جراحی را تنها برای کودکان بیمار انجام می‌دهد و تنها پدر و مادرشان مجاز به اهدای کبد هستند.» این یعنی اینکه بسیاری از دلالی‌های انجام شده برای پیدا کردن مشتری کبد دروغین و فریبکارانه است. با این وجود بی‌اطلاعی مردم نیازمند به واقعیت جامعه پزشکی همچنان بازار فروش کبد در ایران را پا برجا نگه داشته است.

کبدی که فقر را ترمیم می‌کند!

اما آنچه باعث شده تا عده‌ای احساس کنند می‌توانند با فروش کبد خود بخشی از نیازهای زندگی شان را جبران کنند روزگار سخت گرانی‌ها وتورم‌های بی‌سابقه و برآیند گفته‌های محققانی است که می‌گویند کبد توانایی ترمیم خود را دارد و اگر بخشی از آن حذف شود می‌تواند به مرور زمان خود را بازسازی کند. همین اطلاعات علمی اندک سبب شده است افراد نیازمند دو دو تا چهارتا کنند و به این نتیجه برسند که هم می‌توانند چاله‌های زندگی را پر‌ کنند و هم بعد از مدتی سلامتی خود را به دست بیاورند.

اما آنچنان که دکتر سیدعلی ملک‌حسینی پدر پیوند کبد ایرانی می‌گوید مسئله اصلا به آن آسانی که آنها می‌گویند نیست: «کبد چیزی نیست که قابل فروش باشد، عمل کبد به قدری سخت و مشکل است که چنین چیزی امکان‌پذیر نیست.» با این وجود شیراز، مشهد و کرمان قطب‌های اصلی پیوند کبد در ایران هستند ولی فروشندگان آن از سراسر کشور آگهی داده‌اند تا قدرت انتخاب را برای مشتری بالا ببرند. در این میان وبلاگ‌ها و سایت‌های اجاره‌ای فضای تبلیغات به دمیده شدن در کوره‌ فروشندگان کبد کمک شایانی کرده‌اند. کبدها قیمت تکه‌ای از آن تا ۴۰۰‌میلیون تومان هم نرخ گذاری می‌شود.

پیوند کبد تنها از بستگان درجه اول

با وجود جان گرفتن بازار فروش کبد اما بیمارستان نمازی شیراز تنها بیمارستانی است که کبد از اهداکننده زنده می‌گیرد. البته نه هرکسی که چرخ زندگی‌اش را لنگ ماند تکه‌ای از وجود خود را بکند و به بیمارستان سربزند تا با بالا و پایین کردن قیمت بخشی از نیازمندی‌های خودش را تامین کند. به گفته «پریسا جان قربان» سرپرستار بخش پیوند اعضای بیمارستان نمازی شیراز اهدای عضو از افراد زنده تنها زمانی اتفاق می‌افتد که کودکی بیمار می‌شود و نیاز به پیوند دارد. در این مرحله پدر یا مادر می‌توانند بخشی از کبدشان را اهداکنند.

در چند سال اخیر و با اطلاع‌رسانی‌ها، ارگان‌های اهدایی از افراد مرگ مغزی شده بیشتر شده است اما باز هم این تعداد جوابگوی افرادی که در لیست انتظار پیوند قرار دارند، نیست و مجبوریم به شیوه دیگری روی بیاوریم که پیوند از افراد زنده است. در این شرایط نیاز نیست بیمار منتظر بماند و سریع‌تر جراحی انجام می‌شود و خطر کمتری بیمار را تهدید می‌کند. یک امای بزرگ دارد که با اطلاع‌رسانی درست می‌تواند از سوءاستفاده از فروشندگان کبد که دست‌شان به هیچ جایی بند نیست، جلوگیری کرد. مسئله‌ای که دکتر سیدعلی ملک‌حسینی هم آن را تاکید می‌کند: «پیوند کبد از فرد زنده فقط از بستگان درجه یک امکان‌پذیر است.

حتی دریافت کبد از بستگان درجه دو نیز امکان‌پذیر نیست، زیرا با خطر مرگ برای دهنده همراه است.»ملک‌حسینی با بیان اینکه چنین چیزی نه در ایران و نه در هیچ کجای دنیا واقعیت ندارد، می‌گوید: به‌رغم اینکه پیوند برخی اعضای بدن چون کلیه از دهنده زنده هم انجام می‌شود که البته ما آن را توصیه نمی‌کنیم و عملا چنین اقدامی در دنیا ممنوع است،‌ اما کبد باید از فردی که مرگ مغزی شده است برداشت شود. موارد مجاز انجام پیوند از فرد زنده به کودکانی بازمی‌گردد که دچار مشکلات کبدی هستند و بخشی از کبد پدر یا مادر برای وی پیوند زده می‌شود.

پدر پیوند کبد ایران با بیان اینکه کبد، قابلیت خود ترمیمی دارد، تصریح می‌کند: اما اینکه برخی افراد دست به تبلیغ فروش کبد خود با قیمت‌های کلان زده‌ باشند، بیشتر از روی «نادانی» یا به قصد سودجویی است که واقعیت هم ندارد. به گفته جان‌قربان، به ازای هر گرم وزن هر فرد، ۱۰گرم کبد کافی است. کسی که ۵۵ کیلوگرم وزن دارد، ۵۵۰ گرم کبد برای فعالیت بدنش کافی است اما کبد هر فرد بزرگ‌تر از این رقم‌هاست و وقتی قسمتی از کبد برداشته شود، می‌تواند دوباره خودش را بازسازی کند. هم در بدن گیرنده و هم در بدن اهداکننده.

به همین دلیل باید گیرنده سن و ورن کمتری نسبت به اهداکننده داشته باشد تا پزشکان مجبور نباشند بخش زیادی از کبد اهداکننده را بردارند به همین دلیل هم این نوع پیوند فقط در مورد بیماران کبدی خردسال و کودک انجام می‌شود: «مثلا کودکی که ۱۲ کیلوگرم است، ۱۲۰ گرم کبد لازم دارد. بخشی از کبد پدر و مادر به این کودک پیوند زده می‌شود و به مرور زمان کبد که به کارخانه شیمیایی بدن شهرت دارد، خودش را به اندازه طبیعی می‌رساند. مانند قابی که بخشی از آن خالی است و بعد از مدتی کبد دوباره اندازه آن قاب می‌شود.

به گفته ملک‌حسینی البته در آنجا هم عمل برداشتن کبد از بستگان انجام می‌شود. علاوه بر این در ژاپن مهارت برای انجام پیوند از زنده بسیار بالاست، ولی همچنان خطر مرگ وجود دارد. همچنین در تهران بیمارستان امام خمینی(ره) بخش ویژه‌ای برای پیوند اعضا و بخش جداگانه‌ای برای پیوند کبد دارد اما در این بیمارستان، کبد تنها از افراد مرگ مغزی شده به بیماران پیوند زده می‌شود.

سایت‌های خبری همچنان در دست سودجویان

اما با این وجود برخی افراد سودجو همچنان در سایت‌ها و وبلاگ‌های اینترنتی به‌دنبال مشتری هستند. مثلا مردی میانسال که خود را در سایتی صمدی معرفی کرده است، هیچ‌گونه شماره تماسی در سایت نگذاشته و فقط با نوشتن یک متن کوتاه اشاره کرده است که فقط از طریق ایمیل به مراجعین سرویس می‌دهد. قیمت پایه صمدی برای در اختیار گذاشتن کبدش ۲۰۰‌میلیون تومان است.

دارا هم پسر جوان و مجردی است که برای فروش کبد خود یک وبلاگ راه‌اندازی کرده است و با تاکید بر گروه خونی +O خود از بازدیدکنندگان خواسته است که قیمت پیشنهادی خود را اس‌ام‌اس کنند تا در صورت مطلوب بودن قیمت تماس گرفته شود. از این نوع پیام‌ها در فضای اینترنت کم نیست و به نظر می‌رسد با توجه به نیاز بیماران به تهیه این عضو حیاتی بدن شیوه جدیدی است که باعث شود عده‌ای به دلیل نیاز مالی شدید از خیر کبدشان بگذرند و آن را بفروشند یا اینکه برخی سودجویان با این شیوه به کلاهبرداری از خانواده‌های بیماران بپردازند.