رادیو آوا؛ عمد دارد یا سهوی است؟!

عصر ایران- علیرضا افشاری: چندی پیش با دوستی که گرایش‌های پان‌ترکیستی تند دارد بحثی داشتیم و در آن مدعی شد برخی آموزه‌های ترک‌ستیزانه در ایران نهادینه شده است.

پاسخ من بر این استوار بود که گمانت درباره‌ی ترک‌ستیزی اشتباه و گاهی از روی سوء‌برداشت یا ذهنیت منفی است وگرنه برای موردهایی که می‌اندیشی چنین است برهان‌هایی منطقی و قابل دفاع و گاهی ضروری وجود دارد و اگر هم موردی باشد که چنین نباشد ناشی از سلیقه‌ی نادرستِ مجریِ قانون است که در همه‌ی امور وجود دارد و فقط ویژه‌ی این موضوع نیست.

از اوخواستم مثالی بیاورد. بی درنگ گفت در رادیو آوا پیش و پس از همه‌ی ترانه‌هایی که پخش می‌شود نام خواننده را عنوان می‌کنند حال آن که درباره ترانه‌های ترکی آذری چنین نیست و نام خواننده برای بار دوم (در پایان) گفته نمی‌شود و تنها همان یک بار آغازین و پیش از پخش است.

موردِ عجیبی بود، اما کاملاً قابل پی‌گیری. گفتم آن را بررسی می‌کنم. طیِ چند نوبت که در خودرویی فرصت گوش دادن به شبکه‌ی رادیویی آوا را داشتم به این موضوع دقت کردم؛ تقریباً رویِ هم رفته سه چهار ساعت.

در این مدت شماری ترانه‌ به زبان، گویش یا لهجه‌های قومی و محلی هم پخش شد. در کمال شگفتی دیدم این موضوع درست است.

البته نه فقط برای ترانه‌های آذری، آن‌گونه که دوستِ آذربایجانیِ من می پنداشت، بلکه برای تمام ترانه‌های غیرفارسی، به‌گونه‌ای که پس از ترانه‌ای کرمانشاهی هم که زبانش بسیار نزدیک به فارسی نزدیک است چنین شد و مجری پس از پایانِ ترانه، بدون آن‌که دوباره نامِ خواننده را تکرار کند ــ کاری که در انتهای ترانه‌های فارسی انجام می‌دهد ــ خیلی عادی به خواندنِ متنی ادبی یا نکته و موضوعی دیگر می‌پرداخت به‌گونه‌ای که گمان می‌کردی لابد هر چند آهنگ یک‌بار چنین می‌کند و این‌بار قرعه به نامِ این آهنگ خورده و تعمدی وجود ندارد.

اما هنگامی که چند آهنگ صبر می‌کردی تا آهنگِ قومی دیگری خوانده شود باز همین اتفاق روی می‌داد. این کار خیلی شگفت‌انگیز است و هیچ توجیهی ندارد، چرا که اگر بر پایه‌ی هدفی نادرست، مخالفت با آهنگ‌های قومی بود می‌شد که آنها را پخش نکرد، در حالی که چنین نیست و به‌درستی از ترانه‌های قومی در این شبکه استفاده می‌شود.

نمی‌توان هم گفت که این اشتباه یا سلیقه‌ی یک مجری است چرا که رادیو را در نوبت‌ها و برنامه‌های متفاوتی گوش دادم که مجریانِ گوناگونی داشت و چون همه این کار را کردند فقط می‌تواند نشان از یک بخش‌نامه یا آیین‌نامه‌ی داخلی و نه سلیقه‌ی مجریان باشد.

پیش از این درباره‌ی اقدام‌های هدف‌مندِ کسانی برای اختلاف‌اندازی میان اقوام شنیده بودم اما چیزی که تاکنون می‌دیدم اظهار نظرهای برخی مقام‌های دولتی یا حکومتی و شماری از نمایندگانِ مجلس بود که به گمانم یا نادانسته سخنی می‌گفتند یا از روی تعصب قومی هواداری‌هایی می‌کردند، اما گمان نمی‌کردم که این حرکت به صورت کاملاً هوشمندانه به زیرِ پوستِ کارهای اداری کشور هم رسوخ کرده باشد.

طبیعتاً در موردی مانند آنچه اشاره شد شنونده باید فردی از اقوام باشد تا توجه‌اش جلب شود و احتمالش هم هست که اگر چنین موضوعی برایش حساسیت‌زا شود و به‌گونه‌ای بازتاب دهد خیلی ساده از سرِ آن بگذریم که لابد از روی تعصب و گرایش‌های قومی‌اش است در حالی که جمع شدنِ همین موارد ریز در کنار مواردِ درست یا نادرست دیگر است که زمینه را برای سخنانی تندتر آماده کند و ما به ناگاه برابرِ سخنانی قرار بگیریم که هضمش برای‌مان دشوار است و جز با انگِ پان بودن نتوانیم تحلیل‌شان کنیم.

آنچه شرحش رفت عملی واقعاً غیرقابل‌توجیه است و امید است که با رساندنِ این پیام به دستِ مسؤولان، به‌ویژه مسؤولان صدا و سیما و کسانی که در آن سازمان می‌شناسیم، برای رفعش اقدام شود و اگر دستوری در این زمینه وجود داشته باشد حتماً با صادرکننده‌اش برخورد شود چرا که به نظر من آشکارا از عواملِ ایران‌ستیزی است که برنامه‌ی تجزیه‌ی ایران را در دستورکار دارند.